verdieping H1 Emancipatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

8.2 Emancipatie van slaven, vrouwen en arbeiders

• begin 19e eeuw: idealen revolutie in Amerika noch in Europa ingevoerd, maar
• 'maatschappelijke ongelijkheid werd nu als een onrecht ervaren' >
• opkomst emanciptiebewegingen: 
• Resultaten anti-slavernij beweging:
• -  afschaffen slavenhandel (rond 1800)
• - einde slavernij in Britse (1833) en Franse (1848) koloniën
• - na burgeroorlog einde slavernij in VS (1865) 
• - einde slavernij in Suriname/Antillen (1863)

speech Sojourner Truth: abolitioniste en feministe 

(1797-1883)

Feminisme:

Aanvankelijk vooral strijd voor kiesrecht vrouwen (suffragettes)

• 1e Feministische Golf (rond 1900)
• door vrouwen uit rijke burgerij::
  
• via de politiek positie verbeteren
• ook protesten voor:
• - recht op echtscheiding
• - hogere verdiensten
• - scholingsmogelijkheden, oa Aletta Jacobs

Feminisme:

Aanvankelijk vooral strijd voor kiesrecht vrouwen (suffragettes)

• 1e Feministische Golf (rond 1900)
• door (sommige) vrouwen uit rijke burgerij::
  
• - stemrecht 


• - recht op echtscheiding
• - hogere verdiensten
• - scholingsmogelijkheden, oa Aletta Jacobs
• jaren '60: 2e feministische golf:
• 'Dolle Mina's'
• ludieke acties o.a:
• - 'baas in eigen buik'
• - demonstreren bij huwelijken

Emancipatie ook van de arbeiders.

Arbeiders - sociale kwestie: 

het armoede probleem

• veroorzaakt door industrialisatie en
• economisch liberalisme
• diverse reacties op slechte woon- en werksituatie:
• - verzet van arbeiders (vernielingen)
• - liefdadigheid + beschavingsoffensief burgerij
• - vakbonden 
• - politieke organisatie: socialistische partijen

Marxisme

sociaal-

democratie

Karl Marx (1818 - 1886)

• afkomstig uit een Joods Bourgeoisgezin
• zette zich af tegen de sociale kwestie
• riep op tot revolutie door de arbeiders (proletariaat)
• macht en bezittingen van de bourgeoisie zouden worden afgepakt
• hierna zou gewerkt worden aan de klassenloze, communistische samenleving (iedereen gelijke rechten/plichten/bezittingen)
• 'godsdienst is opium voor het volk'

cartoons

Albert Hahn

sociale kwestie in Nederland,

activiteiten georganiseerd door:

• vakbonden (1e staking: 1869, scheepstimmerlieden)
• progressief liberalen (1874: Van Houten, kinderwetje)
• politieke partijen:
• - SDB  (F.D. Nieuwenhuis, 1881)
• - SDAP (P.J. Troelstra, 1894)
• eerste politieke succes: algemeen kiesrecht
• - 1917: actief en passief mannen, passief vrouwen
• - 1919: actief kiesrecht vrouwen >
• cartoon

Ander probleem:

relatie met de kolonie: Ned.Indie

• begin 19e eeuw: opstanden op Java door:
• 1. meer invloed door Ned >
• minder macht inheemse adel
• 2. belastingen en misoogsten >


• 1825 - 1830: opstand olv prins Diponegoro >
• Ned. schatkist bijna leeg >
• Cultuurstelsel 

Diponegoro

Cultuurstelsel: 1830 -1870

• 1. Gouverneur-generaal Johannes van den Bosch
  
• 2. doel: de kolonie moet geld opbrengen
  
• 3. uitgangspunt: grond op Java is van Nederland >
  
• 1/5 bebouwd met exportprodukten ('cultures' zoals suiker, thee)
• boeren kregen (heel weinig) 'plantloon' 
• herendiensten (maximaal 66 dagen per jaar):
• onbetaald
• aanleg (spoor-)wegen, kanalen, irrigatiewerken e.d.

Documentaire over 

het Cultuurstelsel in

Nederlands-Indië

(1830 -1870)

0

Gevolgen cultuurstelsel voor Nederland:

• NHM opgericht en regelde:
• vervoer en verkoop (monopolie) >
• 'batig slot' > enorme winsten >
• modernisering van Nederland:
• - spoorwegaanleg
• - kanalen gegraven
• - bruggen, viaducten gebouwd
• - mechanisatie textielindustrie 
• - onderwijs verbeterd 

Kritiek op het cultuurstelsel o.a van:

• E.D. Dekker (Multatuli) in boek:
• 'Max Havelaar' (tegen uitbuiting)
• Liberalen (vrijheidsgedachte)
• protesteren tegen:
• - dwangarbeid <> vrije arbeid
• - macht NHM >
• zij willen vrij ondernemerschap 

E.D. Dekker (Multatuli)

extra materiaal