Taalproject les 1 brugklas mavo 22/23

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

Taalproject

Wat hebben talen met elkaar te maken?

Planning

• Kennismaking
• Instructie/quiz
• Werken 
  
• Afsluiten

Leerdoelen

Aan het einde van deze les:

• weet je hoe taal ontstaan is
• weet je dat talen familie van elkaar zijn
• weet je hoe talen met elkaar verbonden zijn en hoe het Nederlands ontstaan is

Hoe denk je dat talen zijn ontstaan?

Hoeveel mensen spreken er Nederlands?

1. ongeveer 17 miljoen
2. ongeveer 24 miljoen
3. ongeveer 31 miljoen
4. ongeveer 19 miljoen

Nederlands staat in de top 100 van meest gesproken talen ter wereld. Op welke plek staat het Nederlands? Let op: alleen het cijfer?

Taalweetjes

• Er worden wereldwijd zo'n 6500 verschillende             talen gesproken. 
• De meest gesproken taal ter wereld is Chinees (Mandarijn, 1248.000.000).
• Daarna volgen Spaans (437.000.000), Engels (372.000.000), Arabisch (295.000.000) en Hindi (260.000.000).

Het ontstaan van taal 

Het ontstaan van taal

• Moeilijk te achterhalen;
•  Schattingen lopen uiteen van 50.000 tot maar liefst twee miljoen jaar 
    geleden;
• Taalwetenschapper Noam Chomsky, denkt dat taalvermogen ineens is
   ontstaan door een genetische mutatie ;

•  Veel andere wetenschappers zijn ervan overtuigd dat taal geleidelijk geëvolueerd is uit de communicatie van dieren

Dit is de toren van Babel.

Dit is een bijbels verhaal.

De mensen wilden een toren maken die tot aan de hemel reikte zodat ze beroemd zouden worden. God strafte hen voor hun hoogmoed door ervoor te zorgen dat ze elkaar niet meer konden verstaan.

Volgens sommige geleidelijk geëvolueerd 

• Taal geleidelijk geëvolueerd uit de communicatie van dieren en dat ook de voorouders van de Homo sapiens al konden praten. 
• De onderzoekers hebben daarbij onder andere gekeken naar de vergelijkingen tussen het brein van de mens en dat van mensapen. 

Volgens anderen nog veel verder terug

• De Neanderthalers moeten ook al hebben kunnen praten --> zij leefden in groepen, bewaarden voedsel en gebruikten stenen gereedschappen, die ze volgens bepaalde regels maakten. 
• Het zou dus best kunnen dat zij voor dat alles taal nodig hadden. 

Lang denkt men dat Neanderthalers niet konden praten. De vondst van een tongbotje veranderde dit idee. Sommige wetenschappers denken daarom dat taal meer dan een miljoen jaar geleden is ontstaan. Hiervoor is nog geen overtuigend bewijs

Wat betekent 'met je mond vol tanden staan?'

1. Dat je geen tanden in je mond hebt
2. Dat je het niet weet
3. Dat je moet naar de tandarts moet
4. Dat je met een volle mond praat

Talen kunnen op elkaar lijken

Als je met je mond vol tanden staat, zeg je in het Nederlands ‘Ik weet het niet’ en in het Duits ‘Ich weiss nicht’, terwijl je in het Frans ‘Je ne sais pas’ zou zeggen. 

Het Nederlands lijkt meer op het Duits dan op het Frans. 

Daarom hebben de meeste Nederlandstaligen ook minder moeite om Duits te begrijpen dan Frans.

Stamboom 

van de talen

Door woorden uit verschillende talen met elkaar te vergelijken, kunnen vroegere vormen ontdekt worden.

Een grote (taal)familie

Duits en Nederland --> dezelfde taalfamilie: de Germaanse talen - Germaans.

Frans - Romaanse taal (net  Spaans, Portugees, Italiaans en Roemeens) --> lijk niet  op het Duits en Nederlands.

Voorouder Romaanse talen : het Latijn. 

Germaanse en Romaanse talen hebben dezelfde voorouder: het Indo-Europees = dus ook familie!

Even vergelijken

Nederlands     vader      broer         naam

Oud-Indisch    pitar        bhratar      naman 

Grieks              pater      phrater       onoma 

Latijn                pater      frater          nomen 

Frans                père       frère           nom 

Duits                 Vater     Bruder        Name 

Engels              father     brother       name 

Indo-Europees

• Indo-Europees werd 7000 jaar geleden gesproken door een volk dat in een gedeelte van het huidige Turkije ligt: Anatolië 
• Op een gegeven moment trokken mensen richting het noorden, naar Scandinavië: de Germanen.

Het gebied waar ze doorheen trokken noemde men Germania (nu Duitsland en Polen)

Indo-Europees

• Werd ongeveer 3000 jaar voor Christus gesproken en de meeste talen in Europa zijn uit dit Indo-Europees ontstaan. 
• Behalve Germaans en Latijn stammen bijvoorbeeld ook Grieks, Slavisch (waartoe Russisch en Bulgaars horen) en Albanees van het Indo-Europees af. 
• Indo-Europese talen is de grootste groep van alle taalgroepen op de wereld. 
• Ook buiten Europa worden immers Indo-Europese talen gesproken;  Engels in Noord Amerika, Afrika en Australië, het Spaans in Zuid-Amerika en het Frans in Afrikaanse landen. 
• Andere grote taalgroep is het Sino-Tibetaans, daar hoort het Chinees --> wordt door meer dan een miljard mensen gesproken.

Germaanse talen

• Nadat uit het Indo-Europees het Germaans is ontstaan, ongeveer 1000 jaar voor Christus, splitst het Germaans zich in drie talen: Noordgermaans, Oostgermaans en Westgermaans.
• Daaruit ontstaan vervolgens weer andere talen.
• Niet alleen Nederlands en Duits.
• Ook IJslands, Noors, Zweeds, Deens, Engels, Fries en Zuid-Afrikaans.

Welke taal is niet uit het Germaans ontstaan?

1. Deens
2. Fins
3. Noors
4. Zweeds

Noordgermaans

• Talen: IJslands, Noors, Deens en Zweeds --> de Scandinavische talen. 
• Niet het Fins =  geen Germaanse en zelfs geen Indo-Europese taal. 

    --> Behoort samen met Estisch (uit Estland) en Hongaars tot een                    andere taalgroep: de Finoegrische talen.

Oostgermaanse talen

Bestaan nu niet meer.

De belangrijkste Oostgermaanse taal was het Gotisch. 

Werd in de vierde eeuw na Christus gesproken in het gebied van het huidige Bulgarije en Roemenië. --> Door volksverhuizingen zijn de Goten met andere volkeren samen gaan leven en zo is het Gotisch langzaam verdwenen. 

Gotisch

• Er is een tekst in het Gotisch bewaard gebleven.
• De oudste tekst in een Germaanse taal: de bijbel die door bisschop Wulfila van het Grieks in het Gotisch is vertaald. 
• Wulfila was de eerste die de Gotische taal ging opschrijven, er bestond nog geen alfabet. 
• Wulfila ontwierp eerst een alfabet en daarvoor keek hij goed naar het Grieks. 
• De eerste zin van het Onze Vader in het Gotisch luidt als volgt, waarbij je het teken þ uit moet spreken als de th in het Engelse through:

Atta unsar þu in himinam, weihnai namo þein.

Onze Vader die in de hemelen zijt, uw naam worde geheiligd.

Westgermaanse talen

• Vormen de grootste groep binnen de Germaanse taalfamilie. Dat zie je aan hoeveel mensen deze talen spreken. 
• Nederlands, Fries, Duits en Engels. 
• Ook het Zuid-Afrikaans hoort hierbij, want dat stamt van het Nederlands af.

Waar of niet waar:
Germaanse en Romaanse talen zijn familie!

1. Waar
2. Niet waar

Germaanse en Romaanse talen hebben dezelfde voorouder: het ...

Het oudste Nederlands

• Moeilijk te zeggen wanneer het Nederlands ontstaan is --> geen teksten uit die tijd. Geschat wordt van ± 700 tot 1150 na Christus. 
• Rond 700 na Christus had de taal die in onze gewesten gesproken werd zoveel eigen kenmerken, dat we kunnen spreken van een nieuwe taal: het Oudnederlands. 
• Oudnederlandse teksten hebben we pas uit later tijd.
• Meest beroemd is het zinnetje ‘Hebban olla vogala...’ uit de eerste helft van de twaalfde eeuw. 

Hebban olla vogala

'

Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu, wat unbidan we nu?'

'Alle vogels zijn al aan het nestelen, behalve ik en jij. Waar wachten we nog op?' 

Middelnederlands en Nieuwnederlands

• (Oudnederlands van ± 700 tot 1150 na Christus)
• Middelnederlands van 1150 na Christus tot 1500 (na Christus) 
  
• Nieuwnederlands = het Nederlands na 1500 --> spreken we nu nog!

Verschil 

Oudnederlands:       hebban      fadaer

Middelnederlands:   hebben      vader

Sleep de namen van de landen naar huis juiste vakje: In welke landen wordt er officieel Nederlands gesproken?

Zuid-Afrika

Sint-Maarten

België

Aruba

Saba

Sint Eustatius

Curaçao

Bonaire

Suriname

Nederland

Bijna 24 miljoen 

• Aruba 5200 sprekers, maar dalend
• België 6.500.000
• Curaçao 11.400
• Nederland 17.000.000
• Sint-Maarten 2000
• Suriname 200.000 sprekers (+ 200.000 als tweede taal)
• Er wordt ook Nederlands gesproken in delen van Duitsland en Frankrijk.
• De zogeheten Kaaphollandse dialecten van Zuid-Afrika en Namibië zijn gestandaardiseerd in het Afrikaans, een dochtertaal van het Nederlands.

Werk voor deze les + huiswerk: 

Maken opdracht KERN blz. 9 havo/vwo-boek, talen vergelijken.

Ik weet nu meer van het ontstaan van taal en het Nederlands.

😒🙁😐🙂😃

Reflectie:
Wat ging bij jou goed tijdens deze les?
Wat kan nog iets beter?

Feedback
Wat vond je fijn/goed aan deze les?
Wat zou je liever anders willen zien?