4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Rusland wordt communistisch

4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland

Lesdoelen

Je kan uitleggen hoe de Russische samenleving was opgebouwd, functioneerde en werd bestuurd.

Je kan uitleggen waar het anarchisme en marxisme ideologisch voor staan.

Je kan voorbeelden geven van oorzaken voor de Russische Revolutie.

 

Wat weet je van Rusland?

De Russische piramide

De Tsaar

1. Orthodoxe geestelijken

2. Bojaren (= adel)

3. Bourgeoisie, middenstanders

     boeren

De 1e en 2e stand betalen geen belastingen 

De Russische piramide (bojaren)

De bojaren helpen de tsaar met regeren, belasting innen en oorlog voeren.

De tsaar en bojaren werden door de kerk beschermd: verzet is daarom onmogelijk.

Houden vast aan het oude systeem. Laten hun vrouwen wel Westerse boeken en mode kopen, maar zien niks in modernisering (in de landbouw).

De Russische piramide (boeren)

De boeren (90% van de Russen) wonen in de mir (= dorpgemeenschap) .

Het lijfeigenschap (= soort horigheid) is officieel in 1861 afgeschaft maar heeft weinig veranderd: nog steeds bestaan er herendiensten, betaald de derde stand de belastingen en vragen bojaren hoge pacht.

De boeren worden steeds ontevredener.

Noem een oorzaak van de Russische Revolutie.

1. De ongelijke behandeling van de 3e stand
2. Afschaffing van de lijfeigenschap
3. Het hofleven van de tsaar
4. Het moeten leven in de mir

Anarchisme

Anarchisme = socialisme zonder staat (landsbestuur / politie).

Bedenker: Michael Bakoenin (bojaar met 500 lijfeigenen): 

> - Hij wil de staat, tsaar, kerk en privé-bezit afschaffen.

    - Hij wil dat de kleine gemeenschappen (mir)
       zelf beslissen.

Toen zij nauwelijks aanhang kregen, pleegden ze
aanslagen. Dit gaf hen een slecht imago.

Narodniki

Narodniki (narod = volk) = Anarchistisch-socialisten die de mir
als de ideale bestuurseenheid zagen.

Aanhangers: Alexander Herzen (intellectuelen / studenten):

> Zien de mir als iets moois (werkt al tijden goed). Worden
bestempeld als 'stadskinderen met vreemde ideeën' en
waarom daarom door traditioneel ingestelde boeren 

uitgeleverd aan de politie.

Sociaal-revolutionairen

Socialisten-revolutionairen = Partij die boerensocialisme nastreeft. Boeren zijn volgens hen de motor van een socialistische revolutie (met geweld).

Aanhangers: o.a. Aleksandr Kerenski: 

> Zijn erg tegen modernisering (kapitalisme), willen
kleinschalig socialisme (mir). Zij vormen later deel 

van de mensjewieken (tegenstanders Marxisten).

Marxistisch socialisme

Marxistisch socialisme = Socialisme met gemeenschapplijk eigendom van fabrieken invoeren met behulp van revolutie door de arbeidersklasse.

Aanhangers: o.a. Karl Marx (onder), Vladimir Lenin (boven), Josef Stalin: 

> Richten Russische Sociaaldemocratische Arbeiderspartij op.
De visie van Marx past niet echt bij Rusland (landbouwstaat), toch overtuigt Lenin in
1903 tijdens partijvergadering in Londen dat de revolutie moet beginnen.

Voorstanders = bolsjewieken (meerderheid)
Tegenstanders = mensjewieken (minderheid)

Bij wie hoort:
"Boeren zijn de motor van een socialistische revolutie (met geweld)."

1. Anarchisme
2. Narodniki
3. Sociaal-revolutionairen
4. Marxistisch socialisme

Bij wie hoort:
"Wij zien de mir als iets moois, dit is voor ons de ideale bestuurseenheid"

1. Anarchisme
2. Narodniki
3. Sociaal-revolutionairen
4. Marxistisch socialisme

Bij wie hoort:
"De arbeidersklasse zal in opstand moeten komen"

1. Anarchisme
2. Narodniki
3. Sociaal-revolutionairen
4. Marxistisch socialisme

Bij wie hoort:
"Onze ideologie wordt ook wel boerensocialisme genoemd"

1. Anarchisme
2. Narodniki
3. Sociaal-revolutionairen
4. Marxistisch socialisme

Bij wie hoort:
"De staat, tsaar, kerk en privé-bezit moet allen worden afgeschaft"

1. Anarchisme
2. Narodniki
3. Sociaal-revolutionairen
4. Marxistisch socialisme

Anarchisten / socialisten

Geen lijfeigenen, wel koelakken

Tsaar Alexander II (voorganger Nicolaas II):

• 1861: afschaffing lijfeigenschap zodat de boeren los zouden komen van de bojaren (modernisering dmv staatsleningen). Mislukte.
  
• Bouwde fabrieken, mijnen en spoorlijnen (heel vooruitstrevend).
• Werkomstandigheden in fabrieken even slecht als ervoor als boer. 
  Alexander II is uiteindelijk vermoord door Narodniki.

-Zelfstandige marktgerichte boeren: koelakken. Dit werd door de tsaar gestimuleerd.

-Tsaar probeert de misstanden in de fabrieken te verbeteren.

-Tsaar stimuleert handel, industrie en infrastructuur, (modernisering dmv mijnbouw, spoorwegen en fabrieken)

Geen lijfeigenen, wel koelakken

Tsaar Alexander III (directe voorganger Nicolaas II):

• Verbood nachtarbeid van vrouwen en kinderen.
• Werkdagen van maximaal 11,5 uur.
• Veel productie bedoeld voor de export (inkomsten voor de staat). Zelfs graan, waardoor een misoogst grote gevolgen had (hongersnood).

Sterft in 1894, opgevolgd door Nicolaas II

Geen lijfeigenen, wel koelakken

Tsaar Nicolaas II:

• 1905: staat na verlies in Russisch-Japanse oorlog toe de Doema (= parlement) op te richten. Liberalen hopen daarmee op democratisering. Daarvan blijkt echter geen sprake: de Doema heeft nauwelijks tot geen invloed op het bestuur.
• Stimuleert de ontwikkeling van zelfstandige en marktgerichte
  boeren: de koelakken.

Oorzaken Russische Revolutie

• De ongelijke behandeling van de 3e stand (privileges 1e en 2e stand),
  
• Het absolutistisch bestuur van de tsaar,
• Het verlies in de Russisch-Japanse Oorlog (nooit eerder verloor een
    Europees land van een Aziatisch 'minderwaardig' land),
• En de mislukking van de Doema,
  ...worden de tsaar zeer zwaar aangerekend onder
  de groeiende oppositie. Het is wachten op een
  laatste (grote) misstap van de tsaar...

Welke oorzaken van de Russische Revolutie heb je geleerd?

1. Absolutistisch bestuur
2. Onvrede derde stand
3. Doema geen macht
4. Onvrede bojaren

Begrippen uit deze les

• tsaar
  
• bojaren
• lijfeigene (lijfeigenschap)
• mir
• anarchisme
• socialisme
• narodniki
• socialisten-revolutionairen
• Doema
• koelakken
• ideologie
• marxistisch socialisme
• Russische Sociaaldemocratische Arbeiderspartij
• bolsjewieken
• mensjewieken

Personen uit deze les

• Michael Bakoenin
• tsaar Alexander II
• tsaar Alexander III
• tsaar Nicolaas II
• Karl Marx
• Vladimir Lenin

Jaartallen uit deze les

• 1861: Afschaffing lijfeigenschap
• 1881: Narodniki vermoord
  Alexander II
• 1903: Partijvergadering RSA (Russische Sociaaldemocratische Arbeiderspartij) over het begin van de arbeidersrevolutie (splitsing in boljewieken / mensjewieken)

Schrijf 3 dingen op die je deze les
hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen

Huiswerk

Voor de volgende les:

Maken de opdrachten volgens weekplanner van 

4.1 Socialisten en anarchisten in Rusland