11.2 Je lijkt op

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

11.2 Je lijkt op. 

Intro

leerdoelen

1. Je leert hoe de eigenschappen op de chromosomen zitten?
2.  je leert hoe je aan een eigenschap die je ouders niet hebben komt?
3. Hoe noteer je genotypen?
4. Wat is de kans op een jongen of een meisje?
5. Hoe voorspel je het uiterlijk van nakomelingen?
6. Hoe ontstaan erfelijke aandoeningen?

Hoe zitten de eigenschappen op de chromosomen?

Chromosoom= Lange dunne draad van DNA in de celkern. 

Op het chromosoom zitten korte stukjes met informatie over 1 erfelijke eigenschap. Dit noem je een gen.

Genotype is de informatie die op de chromosomen staat.  

Hoe zitten de eigenschappen op de chromosomen? 

Een chromosoom is een lange dunne draad van DNA in de celkern. Op dit chromosoom zitten korte stukjes informatie over 1 erfelijke eigenschap dit is een gen.  Dit kun je zien op het plaatje. 

Genotype is de informatie die op de chromosomen staat.  

Hier zie je een jongen met rood haar.  Daarnaast zie je twee chromosomen. Op beide zitten genen, sommige genen hebben dezelfde kleur anderen verschillen. Het gen voor het rode haar is op beide chromosomen hetzelfde. 

Hoe kom je aan een eigenschap die je ouders niet hebben?

Erfelijke informatie ligt op genen. Je hebt altijd 1 genen 1 van je vader en 1 van je moeder. 

Bij de jongen op het plaatje zie je dat hij 2 dezelfde genen heeft. Zijn genotype voor dit gen is dus rood/rood

De erfelijke informatie ligt op je genen. Je krijgt er 1 van je vader en 1 van je moeder. 

We gaan kijken hoe de jongen op het plaatje aan zijn rode haar kleur komt. Als je kijkt naar zijn genen zie je dat hij twee keer het gen voor rode haar kleur heeft gehad van zijn ouders. 

Zijn ouders hebben geen rood jaar. Als je kijkt naar hun genen is hun genotype zwart/rood. 

Door de meisose (het maken van geslachtscellen) hebben de ouders een chromosoom doorgegeven aan de jongen die een gen bevatte voor rood haar. Zo heeft de jongen dus rood haar gekregen. 

Als iemand twee gelijke genen voor 1 erfelijke eigenschap heeft noemen we dit homozygoot dat zie je bij de twee kinderen op dit plaatje. 

Heeft iemand twee verschillende eigenschappen dus een genotype zwart/rood noemen we dit hetrozygoot. 

Sommige eigenschappen zijn sterker dan de andere, zo hebben de ouders in het plaatje beide een genotype van rood/zwart maar wel bruin haar. Dit komt omdat het gen voor donker haar dominant is over het rode haar. Dit rode haar is dan ressesief. Alleen als iemand 2 keer het gen heeft voor rood haar heeft hij dit ook. 

Hoe noteer je genotypen?

Dominante genen geef je aan met een hoofdletter. 

Recessieve genen geef je aan met een kleine letter. 

Dominant

Recessief

Op dit plaatje zie je eerst de genotypes van de ouders voor oogkleur. De ene heeft twee keer het gen voor bruine ogen (homozygoot) en de andere twee keer het geen voor blauwe ogen (homozygoot)

Je kan zien dat de bruine ogen een dominant gen zijn omdat ze met een hoofdletter zijn geschreven. Blauwe ogen zijn met een kleine letter geschreven dus zijn ze recessief. 

Genotype moeder: AA

Genotype vader: aa

Genotype dochter: Aa. 

De genotypes voor de ouders schrijf je als het volgt op. 

Moeder: AA

Vader: aa

Als we nu naar de dochter kijken heeft ze één gen van haar moeder gekregen waarop een A staat en 1 van haar vader waarop een a staat. 

De dochter is dus  Aa

Wat is de kans op een jongen of een meisje?

Ook bij bij de geslachtschromosomen krijg je er eentje van je vader en 1 van je moeder. 

Je moeder is Homozygoot XX

Je vader is Hetrozygoot XY

Dus het een kans van 50% dat je een jongen bent (of een meisje)

Wat is de kans op een jongen of een meisje. In de vorige paragraaf hebben we het gehad over de geslachtschromosomen, hier staat de informatie voor jongens of voor meisjes op. Vrouwen zijn altijd Homozygoot voor deze chromosomen. (XX) en mannen zijn altijd XY. De zaadcellen van de man bevatten daardoor of een X of een Y chromosoom. Het is 50% kans welke de eicel bevrucht. De X is het een meisje, de Y is het een jongen. 

Hoe voorspel je het uiterlijk van nakomelingen?

We gaan nu leren hoe we een kruisingsschema moeten maken. hiermee kun je voorspellen hoe groot de kans is dat je een kind krijgt met bepaalde eigenschappen. 

Je begint met het opschrijven van de fenotype, hier hebben beide ouders donker haar. 

Als tweede schrijf je de genen op. Dat zijn hier Aa en Aa. 

Dan schrijf je alle verschillende genen op die je hebt. A en a en A en a. 

De vierde is erg belangrijk, daar maak je een schema met 9 vakken. 

In de bovenste twee vakken van de 2e en 3e kolom schijf je de genen die bij de man voorkomen. 

In vak 2 en 3 van de onderste rij schrijf je de genen van de vrouw. 

Dan ben je klaar om te gaan kijken welke nakomelingen er kunnen ontstaan. 

Die komen in de nu nog lege vakjes. Steeds schrijf je op welke genen van de ouders hier bij elkaar komen. 

Onder de tabel schrijf je de uitkomst. dus 1X AA 2X Aa en 1X aa

De fenotype van de kinderen weet je nu ook Donker, Donker en rood. 

Aan de slag!

Dit is best moeilijk, pak ook even je boek erbij als je het nog niet snapt.

Je kan nu maken tot en met opdracht 18 blz. 71

Hoe kan het DNA worden aangetast. 

Erfelijke aandoening = Als je een fout gen erft van 1 of beide ouders. 

Mutatie = Verandering in het DNA. 

Dit kan ontstaan door de invloeden hiernaast. 

Soms zijn de ouders niet ziek maar kunnen ze wel een kind krijgen dat een erfelijke ziekte heeft. Dit is ook het geval bij taaislijmziekte, een ziekte die steeds beter te behandelen is, maar wel zorgt voor ernstig zieke kinderen. 

In dit geval zijn beide ouders gezond maar zijn ze wel Hetrozygoot voor het gen van taaislijmziekte. 

De eerste twee kinderen zijn AA en zijn dus niet ziek. De derde is Aa en kan het wel doorgeven, net zoals zijn ouders is hij een drager. Het laatste kind is herozygoot recessief en is wel ziek. zijn genotype is aa. 

Afmaken!

Je mag nu de hele paragraaf afmaken. 

Ben je klaar dan kun je gaan leren voor de toets van maandag. Heb je nog vragen kom dan weer online in de teamsvergadering.