9.5 Bloed en orgaandonatie VWO2 2024 compleet

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Bloed en orgaandonatie

VWO 2

Paragraaf 9.5

Wat gaan we doen vandaag?

- Het 'biologische momentje' van de dag...

- Uitleg nieuwe stof paragraaf 9.5

-Practicum bloedgroepen

- werken aan paragraaf 9.5 / mindmap / vaccinatie boekje

Het 'biologische momentje' van de dag...

Hoeveel komt je bloedgroep voor?

In NL: 47% van de Nederlanders heeft bloedgroep 0. Daarna komt bloedgroep A met ongeveer 42%, bloedgroep B met 8% en slechts 3% van de Nederlanders heeft bloedgroep AB.

Wereldwijd: AB- = 0,45% van de wereldbevolking, gevolgd door B- = 1,39%, A- = 3,52%, bloedgroep 0- = 4,33%. Daarna AB+ 5,06%. Dan B+ = 20,59%, A+ = 28,27% en het vaakst voorkomende is 0 + = 36,44%.

Bloedgroepen zijn erfelijk. Beide ouders geven A, B of 0 door. Sommige groepen zijn dominant ten opzichte van andere groepen. Bloedgroep 0 is ondergeschikt aan A en B.

Nieuwe uitleg:

Paragraaf 9.5

Bloedtransfusie:

• Bloed vrijwillig verkregen van een donor via bloedbank Sanquin (getest).

• Wat te gebruiken:

- rode bloedcellen;
   (hemoglobine bij ongeval of bloedarmoede)
- bloedplasma;
  (brandwonden of hemofilie = bloedstolling)
- bloedplaatjes;
  (leukemie - tekort aan bloedplaatjes leidt tot
   bloedingen)

Bloedgroepen:

• Celmembranen bevatten antigenen
    (bloedfactoren).
  
• Antigeen A en antigeen B.
  
  
  
• Antistoffen bevinden zich in het
   bloedplasma.
  
• Het bloedplasma bevat antistoffen tegen
   de antigenen die niet op de rode
   bloedcellen voorkomen.
• Er zijn vier bloedgroepen: A, B, AB, en 0
   (nul).
  

Wie krijgt van wie?

• AB = universele ontvanger.
• 0 = universele donor.
  
  
• Match donor - ontvanger.
  
  
• Foute donor? Klontering bloed = verstoppingen.
    - Rode bloedcellen knappen in bloedvaten kapot.
    - Hemoglobine komt in het bloedplasma terecht.
    - Kan hersenen/nieren beschadigen.

 

Wat mag je allemaal
doneren bij leven?

Orgaantransplantatie:

• Doneren bij leven/overlijden. Criteria:
   - jonger dan 81 jaar. evt. nieren nog wel mogelijk.
   - < 24 uur overleden.
   - geen infectieziekte of chemo tijdens overlijden.
• Chronische zieke patiënten (of HIV) alleen in nood.
  
• Weefseldonatie: huid, hoornvliezen, botweefsel (merg), peesweefsel, hartkleppen,
    bloedvaten.
  
• Orgaandonatie: hart, longen, lever, dunne darm, alvleesklier en nieren.
  
• Overige donatie: Nieren, bloed, weefsel (bijv. beenmerg), moedermelk en sperma.
  
• Weefselbank: bewerken, bewaren en aanbieden van weefsels.
  

Heartbeating of non-heartbeating:

• Heartbeating donatie (voorkeur):
   Donor is hersendood is met circulatie op IC. Circulatie pas stop gezet na
   donatie. 
  
  
• Non-Heartbeating donor:
    Donor is overleden. Geen circulatie. Donatie van hart en dunne darm is
    niet meer mogelijk.
• Organen kunnen maar korte tijd zonder circulatie. Gem. 1 tot 2 uur.

Donor zijn: 

• Nieuwe donor wet: Bij geen keuze 'geen bezwaar'. Registeren mag vanaf je 12e. 
• Transplantatie:
  

 1. Donorherkenning: persoon geschikte donor?
2. Donorregister raadplegen.
3. Donatie beslissen: nabestaanden vragen
4. Donorevaluatie en Donorbehandeling: welke patiënt welk orgaan?
5. Donoroperatie: O.K. of mortuarium
6. Nazorg: nabestaanden + patiënt (medicatie).

• Transplantatie afhankelijk van: bloedgroep, overeenkomst weefseltype.
• Activeren immuunsysteem voorkomen (afstoting verkleinen). 

Klaar met de uitleg:

- Nog vragen over 9.5?

- Practicum bloedgroepen

Overige:
- Zelfstandig werken aan online opdrachten paragraaf 9.5 (HW)

Volgende week:

- Boekje 'leren over vaccineren'.

Herhaling vorige les

d.m.v. socrative:

Ga naar: https://www.socrative.com/

Kies Login - Student login

Room name: BIOLOGIEHGM