Thema 4 Evolutie B2 Bacteriën, virussen en schimmels

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Thema 4 Evolutie

B2

Bacteriën, virussen en schimmels

Leerdoelen B2

2.1 Je kunt kenmerken van bacteriën  noemen

2.2 Je kunt kenmerken van virussen noemen

2.3 Je kunt kenmerken van schimmels noemen

Carl Woese

• Grondlegger in de jaren 70 van de Archaea-groep
• Indeling van organismen niet op uiterlijkheden, maar op verschil/overeenkomst in DNA

Archaea

• veel overeenkomsten met bacterien
  
• extremofiel: leven voornamelijk onder extreme omstandigheden (diep in de zee, bij een geothermische bron, zwavelput etc)
  
• hoofdzakelijk anaeroob
  
• primitief

Thermoplasma volcanium

Thermoplasma acidophilum

Ferroplasma

acidiphilum

Bacteriën

• celonderdelen: zie BINAS 79A
  
• veel meer biodiversiteit dan bij Archaea
  
• ongeslachtelijke voortplanting
  
• zeer klein
  
• circulair DNA in
  
• geen membraangebonden organellen (Golgi, ER, chloroplasten en mitochondriën
  
• WEL een celwand

Voortplanting prokaryoten

• ongeslachtelijk: mitotische celdelingen
  
• wel: DNA replicatie
  
• niet: vorming van een spoelfiguur
  
• onder optimale condities zeer hoge delingssnelheid: om de 20 minuten

Voor de snelle rekenaar: 

Hoeveel bacteriën kan je dan hebben na 24 uur?

Hoeveel?

Plasmiden

• Snel en handig genetische informatie uitwisselen
  
• Extra-chromosomaal
  
• Circulair
  
• Dubbelstrengs
  
• Nuttige genen die snel selectievoordeel opleveren
  
• ZEER nuttig in de bioindustrie

Overbrengen DNA

Transformatie

= DNA fragmenten opnemen en gebruiken uit dode soortgenoten

Conjugatie

= Met een holle buis (pilum) gerepliceerde plasmide overbrengen op soortgenoot

Transductie

= Overbrengen van DNA naar andere bacteriën d.m.v. virussen (bacteriofagen)

Betekenis voor de mens

• bij maken van voedingsmiddelen (bv. bij yoghurt, kaas en zuurkool)
• bij afvalwaterzuivering en bestrijding milieuverontreiniging
• dode resten van organismen opruimen
• voedselbederf
• cyanobacteriën kunnen waterbloei veroorzaken, dat dodelijk is voor waterdieren en zwemmers
• biotechnologie: wasmiddelen, geneesmiddelen en hormonen worden geproduceerd met behulp van genetisch gemodificeerde bacteriën (genetische modificatie)
• ziektes veroorzaken: o.a. (keel)ontsteking, salmonella, cholera, tuberculose 
• helpen bij verteren voedsel en aanmaken vitamine 
• onschadelijke bacteriën op de huid vormen natuurlijke bescherming tegen schadelijke

Virussen

Grootte bacterie en virus

Voorbeelden

Viruswerking

1. Virussen injecteren hun RNA of DNA in een cel
2. Cellen kunnen het RNA omzetten in DNA 
3. Het virus DNA kan worden ingebouwd in het DNA van de cel 
4. Als het virus DNA tot expressie komt worden er viruseiwitten gemaakt
5. De viruseiwitten maken nieuwe virusdeeltjes die de cel kunnen verlaten

Verschil 

bacterie en virus

• Bacterie is een cel en een virus niet (leeft niet)
• Bacterie kan zichzelf delen en een virus niet
• Bacterie is veel groter dan een virus

Bacteriofaag

• Virus dat bacteriën als gastheer gebruikt
• Erfelijk materiaal bacteriofaag dringt bacterie binnen
• Erfelijk materiaal ondergaat replicatie
• Nieuwe bacteriofagen geproduceerd, bacterie valt uiteen

Gentherapie

Griepvirussen (influenza)

• H1N1 = SPAANSE GRIEP (20-100 milj. doden in 1918 
• H2N2 = Aziatische griep (3 milj. doden; 1958)
• H3N2 = Honk Kong griep (4 milj. doden; 1968)
• H1N1/09/v = Mexicaanse / Varkensgriep (~0,35 milj. doden 2009
• H7N9 = vogelgriep (2013)
• H3N2, A/H1N1, B, ... = normale 'griep'. (~0,4 milj. doden/jaar)

www.google.com

Waarom we moeten 

uitkijken met antibiotica

Neem afbeelding 16 ook goed door

Maak opdracht 14 t/m 16

Schimmels

Schimmels

• heterotroof
• geen chlorofyl 
• afbraak organische stoffen
• Soorten:
  - gisten (eencellig)
  - meercellige schimmels (meestal met schimmeldraden (hyfen)) en sporen (soms bijv. in paddestoelen))

• Positief: bereiding van voedsel (kaas, sojasaus, bier etc, brooddeeg, penicilli etc.)
• Negatief: Voedselbedref, zwemmerseczeem etc.

Maak opdracht 17 t/m 25

*Klaar? Neem dan de Samenhang 'Virussen als medicijn? door 

en maak opdracht 26 t/m 28

• Rond de basisstof af met de Flitskaarten en Test Jezelf

Deze video is niet meer beschikbaar

Welke video was dit?

Aan het werk

Maak opdr. 16, 17, 19, 20, 23, 24

Afsluiting

Rechts zie je de 4 rijken staan. Sleep het juiste rijk naar de bijbehorende cel.

Dier

Plant

Schimmel

Bacterie

Prokaryoot, kan autotroof zijn. 

Geen celwand, tussen 10-100µm lang

Wel vacuole en celkern, heterotroof

Met celkern, maakt eigen organische stoffen uit anorganische stoffen

Dier

Plant

Schimmel

Bacterie

biologiepagina.nl

Fusariumschimmels kunnen bij planten ziekten veroorzaken. Ze dringen via jonge wortels de plant binnen en groeien verder in de houtvaten. Tanja bekijkt door een microscoop een stukje wortel van een plant die ziek is door zo’n schimmel. Ze ziet wortelcellen en schimmelcellen. Heeft een wortelcel een celwand? En heeft een schimmelcel een celwand?

1. Geen van beide cellen heeft een celwand.
2. Alleen een wortelcel heeft een celwand.
3. Alleen een schimmelcel heeft een celwand.
4. Zowel een wortelcel als een schimmelcel heeft een celwand.