4.2: Activerende werkvorm Verlicht denkers

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Verlichting en Revolutie

4.2: Verlichting: Theorie en praktijk

4.2. Licht op de verlichting

Lesdoel

• Welke kritiek hadden de verlichtingsfilosofen op de absolute heersers?
  
  
• Welke ideeën hadden zij over een beter bestuur? 

Verlichting: theorie en praktijk

Deelvraag:

• Welke kritiek hadden verlichtingsfilosofen op de absolute heersers en welke ideeën hadden zij over politiek en bestuur?

Begrippen

• rationalisme
• Trias politica
• standplaatsgebondenheid
• Gebondenheid aan tijd en plaats

Personen

• John Locke
• Montesquieu

John Locke

Belangrijke verlichtingsfilosoof.

De rede wordt steeds belangrijker

• Rationalisme 
• De wereld beter begrijpen en bestuderen dmv. het verstand en de logica. Ratio = het verstand. Doormiddel van:
  - Gegevens verzamelen
  - Redeneren
  -Conclusies trekken

• Isaac Newton
• Christiaan Huygens

Galileo

Was hoogleraar, astronoom, natuurkundige en filosoof. Hij gebruikte telescopen om de bewegingen van sterren en planeten te bestuderen. Hierdoor kon hij het bewijs leveren voor de theorie van Copernicus. Copernicus had gesteld dat het geocentrische wereldbeeld dat uit de bijbel kwam niet klopte, volgens deze theorie was de aarde het middelpunt van het helal en draaide de sterren en planeten om de aarde. Galileo bewees dat dit niet klopte en dat het heliocentrische wereldbeeld klopte, namelijk dat de zon het middelpunt was en dat de planeten daar omheen draaide. 

Rationalisme en Verlichting

Rationalisme leidt tot een betere samenleving:

- sociale verhoudingen

- rechtspraak

- politiek

- godsdienst

- economie

Absolute heerser door God aangewezen kreeg minder aanhang.

Het recht om boeken te verbieden en mensen opsluiten?

Belasting heffen?

Verlichte denkers en hun ideeën

In de 17e en 18e eeuw kwam er een nieuwe manier van denken op: de Verlichting. 

In deze manier van denken staan rationeel denken en onderzoek doen centraal. Er werd afgestapt van eeuwen oude aannames en kerkelijke dogma’s. Verschillende wetenschappers omarmde deze manier van denken en paste hun nieuwe inzichten toe op verschillende aspecten van de maatschappij.

In deze opdracht gaan we nader kijken naar een vijftal van deze denkers

Denis Diderot

1713-1784

Adam Smith

1723-1790

Jean-Jacques Rousseau

1712-1778

Montesquieu

1689-1755

John Locke

1632-1704

Voltaire

1694-1778

Denis Diderot

1713-1784

Adam Smith

1723-1790

Jean-Jacques Rousseau

1712-1778

Montesquieu

1689-1755

John Locke

1632-1704

Voltaire

1694-1778

1

2

3

4

5

6

1

2

3

4

5

6

Wat was de kern van Locke's filosofie?

Wat was de kern van Montesquieu's filosofie?

Extra informatie Verlichtingsfilosofen

De volgende dia's geven een korte toelichting per filosoof

+

3 quiz vragen.

Natuurrecht en triaspolitica

                                            John Locke

                                                                        Montesquieu

John Locke en het natuurrecht

• John Locke de eerste filosoof die opschreef dat het Absolutisme in tegenspraak is met de rede.
• Ieder mens is gelijk en heeft gelijke rechten
• De natuurwetten bepalen dat alle mensen recht hebben op ‘leven, vrijheid en bezit’. > vorsten moeten die rechten respecteren.
• De vorst regeert namens het volk, het volk respecteert de wetten.  Een vorst die de rechten van het volk niet respecteerde mocht afgezet worden. 
• Zag dat Lodewijk XIV zijn absolute macht steeds vergrootte.

Montesquieu en de 'scheiding der machten'

• Had veel kritiek op de absolute macht van de koning.
  
• Macht bij 1 persoon zorgt voor machtsmisbruik. 
• De leer van de Trias Politica > scheiding der machten. 

1. wetgevende macht = parlement
2. uitvoerende macht = regering
3. rechtsprekende macht = rechters

• De drie machten moeten elkaar controleren. 
  

Montesquieu: Trias Politica

Rousseau - democratie

Rousseau:

• De wil van het volk moet leidend zijn in het bestuur van een land.
  
  
• Een koning volgt alleen zijn eigen wil en nooit die van de mensen.
  
  
• Het absolutisme moet daarom plaatsmaken voor democratie.

Vrijheid en gelijkheid

• Alle mensen zijn gelijk, zo dachten de verlichte denkers
  
  
• De standenmaatschappij vonden zij dus niet goed
  
  
• Volgens hen waren er mensenrechten zoals vrijheid die alle mensen moesten hebben
  
  
• In onze tegenwoordige rechtstaat heeft iedereen gelijke rechten

Verspreiding Verlichte ideeën

- brieven

- publicaties (tijdschriften, boeken)

- discussies in koffiehuizen en salons

Gaston van Orleans (1608-1660); broer van koning Lodewijk XIII; wilde meer macht en streed tegen koning en adviseurs

Lodewijk XIII (1601-1643); 

kardinaal Richelieu (1585-1642): adviseur van Lodewijk XIII en Lodewijk XIV

kardinaal Mazarin (1602-1661): adviseur van Lodewijk XIV

Reactie absolute vorsten op verlichte ideeën: censuur

• bepaalde boeken/ teksten/ toneel- of muziekstukken  werden verboden 
• sommige verlichte denkers werden verbannen of gevangen gezet
  

Zet de uitspraken in de juiste kolom

Een idee vóór de verlichting

Een idee van de verlichte denkers

Alle gebeurtenissen in het leven kun je logisch uitleggen

In Frankrijk moet iedereen een katholiek zijn

God regelt alles wat in het leven van mensen gebeurt

In Frankrijk moeten mensen zelf bepalen wat ze geloven

Waren de verlichters hier voor of tegen?

Verlichters zijn voor

Verlichters zijn tegen

Vrijheid van meningsuiting

Gelijke rechten voor iedereen

Vrijheid van godsdienst

Ongelijkheid

Horen de uitspraken bij absolute vorsten of verlichte denkers?

Absolute vorsten

Verlichte denkers

Als bestuurders slecht besturen, moeten ze vervangen worden

Elke staat moet een grondwet hebben

De macht moet verdeeld zijn tussen de regering, het parlement en de rechters

Een koning hoeft zijn besluiten niet uit te leggen

Iedereen moet zich aan de wet houden

Mensen hebben mensenrechten

Koningen hebben hun macht van het volk gekregen

Koningen hebben hun macht van God gekregen

Afsluiting

• Welke kritiek hadden de verlichtingsfilosofen op de absolute heersers?
  
  
• Welke ideeën hadden zij over een beter bestuur?