Lesstof PW Spelling M3

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Proefwerk Spelling PWW2

Onderdelen Taalverzorging Spelling HS 1, 4, 5 en 6

• HS 1: Leestekens
• HS 4: Meervoud spellen
• HS 5: (let op 2 paragrafen!) Verkleinwoorden en afkortingen & tussenletters 
• HS 6: Koppelteken en trema

Leerdoel H1

- je kunt hoofdletters, punten, uitroeptekens en vraagteken gebruiken

- je kunt hoofdletters, dubbele punten en aanhalingstekens in citaten gebruiken

- je kunt komma's gebruiken

LEESTEKENS GOED GEBRUIKEN

HOOFDLETTERS

Elke zin:

-Begint met een hoofdletter

- Eindigt met een punt, een vraagteken (als het een vraag is) of een uitroepteken (als het een zin met veel nadruk is)

Zo gebruik je HOOFDLETTERS

• aan het begin van een zin: Het feest duurt tot tien uur.
  
• als de zin met ’s begint, verschuift de hoofdletter: ’s Middags eet ik brood.
• bij namen: Stan Mol, Turfstraat, Apeldoorn, SP, Ford, Kerstmis, Puma.
• bij woorden die van namen zijn gemaakt: Oost-Europese, Chinese.

GEEN HOOFDLETTERS

Let op: 

namen van dagen van de week (vrijdag), maanden (november), seizoenen (herfst) en windstreken (westen) 

krijgen GEEN hoofdletter.

Meer LEESTEKENS

Naast punten, vraagtekens en uitroeptekens zijn er nog meer leestekens: 

komma, dubbele punt en aanhalingsteken.

KOMMA

Een komma laat zien hoe een zin in elkaar zit. Je zet een komma

– tussen twee persoonsvormen;

– tussen de delen van een opsomming 

(behalve voor het woord en);

– na een naam of een uitroep aan het begin van een zin;

– voor voegwoorden, zoals maar, want, doordat, nadat, omdat, terwijl, voordat, zodat, zodra.

DUBBELE PUNT

Een dubbele punt laat zien dat je iets aankondigt of opsomt.

DUBBELE PUNT in een citaat

Als je iemands woorden weergeeft in de directe rede, dus letterlijk, heet dat een ‘citaat’. 

Met een dubbele punt kun je een citaat aankondigen. Je zet het citaat tussen aanhalingstekens:

– Jasper zei: ‘Overmorgen ben ik jarig.’

– Danique vroeg: ‘Wie heeft zin in een potje voetbal?’

Je kunt ook de zin beginnen met het citaat, dan gebruik je geen dubbele punt, maar wel een komma:

– ‘Overmorgen ben ik jarig’, zei Jasper.

GEEN citaat

Als je iemands woorden in de indirecte rede weergeeft, vertel je wel wat iemand heeft gezegd, maar niet letterlijk. Je

gebruikt dan geen aanhalingstekens en geen dubbele punt.

– Jasper zei dat hij overmorgen jarig is.

Directe of indirecte rede

Je kunt dus op drie manieren vertellen wat iemand heeft gezegd:

• Merlijn vroeg: "Ga je mee op reis?" (direct)
• "Ga je mee op reis?", vroeg Merlijn. (direct)
• Merlijn vroeg of ik meega op reis. (indirect)

LEERDOEL H4

- je kunt meervouden correct spellen 

meervoud

Meervoud - Bijzondere gevallen:

LEERDOEL H5

- je kunt verkleinwoorden juist spellen.

- je kunt afkortingen juist spellen.

verkleinwoord & afkorting

Afkortingen

Verkleinwoorden 

•  Zie meest voorkomende spelling in tabel
  

• Korte klanken worden soms lang in een verkleinwoord: 
• blad --> blaadje, vat --> vaatje

Bijzondere verkleinwoorden

DOEL

- je kunt tussenletters 

in samenstellingen 

goed spellen

spelling: tussenletters

Samenstellingen

Twee of meer bestaande woorden die aan elkaar een nieuw woord vormen.

Bijvoorbeeld:

fiets + tas = fietstas

Samenstellingen

Soms moet je tussenletters gebruiken om een goede samenstelling te maken.

fiets + maker = fietsenmaker

beer + sterk = beresterk

dorp + café = dorpscafé

Regel tussenletter(s) -en-

Als het eerste woord alleen een meervoud heeft op -en:

bananenschil, paardensport

Regel tussenletter(s) -e-

- Als het eerste woord gaat over iets waar er maar één van is: zonnecel, maneschijn

- Als het eerste woord een versterkende betekenis heeft: retegoed, reuzegroot

- Als het eerste woord (ook) een meervoud heeft op -s: gemeenteraad, stageplaats

- Als het woord geen meervoud kent: rijstepap

- Als het eerste woord geen zelfstandig naamwoord is: huilebalk

Regel tussenletter(s) -S-

- Als je de -s- hoort en als de -s- in dezelfde soort samenstellingen ook voorkomt:

mijnwerkerslamp   ->    mijnwerkersstaking

stadstuin   ->    stadscentrum

maar geen tussenletter -s-:

voetbaltraining   ->   voetbalsupporter

DOEL

- je weet wanneer je een trema of koppelteken moet gebruiken.

trema & koppelteken

Trema of koppelteken

Soms komen er in samenstellingen of afleidingen twee klinkers naast elkaar te staan die verwarrende uitspraken kunnen geven. 

Je gebruikt dan een trema of koppelteken.

Samenstelling? --> koppelteken

Géén samenstelling? --> trema

Koppelteken (-) 

Het koppelteken schrijf je tussen twee delen van een samenstelling:

1. als de samenstelling verkeerd uitgesproken kan worden

2. in aardrijkskundige aanduidingen

3. voor of na een hoofdletter

4. na een cijfer, afkorting of symbool

a-symmetrisch, mee-eten, auto-opslag

Trema (") kort samengevat

Het trema maakt duidelijk dat het om twee klinkers gaat,

en niet om één klank. 

Je plaatst het trema boven de klinker die je apart uitspreekt.

beëindigen - beïnvloeden - reünie