Domein H

• Economie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Domein H

Productiefactoren

4 productiefactoren en hun beloning

• Natuur  > Pacht
• Arbeid > Loon
• Kapitaal > Rente
• Ondernemerschap > Winst

Toegevoegde waarde

Omzet  - Inkoop  (grondstoffen)  = toegevoegde waarde

BBP berekenen

BBP meet welvaart beperkt:

Informele sector: Zwart werk en vrijwilligerswerk is er niet in verwerkt (BBP wordt dus onderschat)

Er wordt geen rekening gehouden met negatieve externe effecten (BBP wordt dus overschat)

BBP per hoofd: BBP kan hoog zijn, maar aantal inwoners ook, dus per persoon is het dan alsnog laag (Overschat) - De inkomensverdeling kan scheef zijn

Groen BBP

   Bruto Binnenlands Product 

- kosten van milieuvervuiling 

- kosten uitputten grondstofvoorraden 

= Groen BBP 

HDI (Human Development Index)

Een ranglijst van landen in de mate van welvaart. 

HDI meet méér dan het bbp, denk aan:

• Levensverwachting
• Onderwijs
• Het bbp zelf (dit is dus ook een onderdeel van de HDI)

Nominaal en Reële groei

BBP 2020: 500 miljard

BBP 2021: 550 miljard

Nominale groei (verandering % BBP) =(550-500/500X100) = 10% groei

De inflatie is 4%.

Dan is de reële groei: 10 - 4 = 6%

Oorzaken economische groei

Economische groei ontstaat wanneer het BBP, dus de toegevoegde waarde (productie) van een land stijgt. Dit gebeurt als kwaliteit en / of kwantiteit van de productiefactoren stijgt. 

BV: meer kapitaalgoederen, meer bevolking; verbetering kapitaalgoederen, beter onderwijs

Groei productiviteit (Dus bbp)

De productiviteit groeit door:

- Innovaties (vernieuwingen), waardoor machines bijv. sneller en beter kunnen produceren

- Scholing: we worden steeds slimmer en kunnen door scholing steeds meer. 

Internationale concurrentie positie

Door lage prijzen stijgt onze internationale concurrentie positie: betekent meer verkoop aan het buitenland. 

Hoe beter de internationale concurrentie positie, hoe meer economische groei. (door export)

Overheid en economische groei

Overheid investeert in infrastructuur (wegen etc), waardoor de economie groeit

Overheid investeert in onderwijs, waardoor de economie kan groeien. 

Uiteindelijk meer inkomsten aan belasting, dus verdienen ze het deels terug. 

EU = Interne markt

Vrijhandel: Zonder belemmeringen kan er binnen de EU gehandeld worden. 

Grote voordeel: vrij verkeer van goederen, diensten, kapitaal (geld) en personen

Overheid (EU) beschermt bedrijven

Infant industry --> Overheid geeft belastingkorting om jonge ondernemers te helpen opstarten. 

Overheid gaat dumping tegen: van dumping is sprake wanneer buitenlandse bedrijven producten tegen kunstmatig lage prijzen op de Europese markt verkopen (‘dumpen’). Oneerlijke concurrentie bedrijven in EU. 

EU beschermt:

Invoerquotum --> Maximale hoeveelheid import vanuit buiten de EU. Daardoor meer productie in eigen landen. 

Invoerrecht --> Belasting op import van buiten de EU. Daardoor minder import, dus meer eigen productie.

Hierdoor worden bedrijven binnen de EU Beschermd.  

Economische kringloop 

.

Wat er bij een 'speler' binnen komt, gaat er ook weer uit

Formules

• Omdat alles wat erin komt, gelijk is aan wat eruit gaat, gelden de volgende identiteiten:
• Y = C + B + S
• Y = C + I + O + E - M
• (S - I) + (B - O) = (E - M)

(S-I) + (B-O) = (E-M)

!!LEREN!!

(S-I) = Particulier spaarsaldo

(O-B) = Saldo overheid

(E-M) = Saldo lopende rekening = Nationaal spaarsaldo

Betalingsbalans

De geldstromen m.b.t. de handel staan op de betalingsbalans.

Ook andere geldstromen van en naar het buitenland (bijvoorbeeld beleggingen) staan op de betalingsbalans.

Lopende rekening

(= Brede welvaart)

Lorenzcurve

De Lorenzcurve geeft inkomensongelijkheid aan. Hoe dikker de 'buik', hoe schever de verdeling. 

Primair = voor belasting

secundair = na belasting

lorenz curve

horizontale as:

• bevolking van 0 tot 100%, geordend op inkomen (hier: groepjes van 10%)

verticale as:

• het inkomen dat CUMULATIEF wordt verdient van het totale inkomen

• je start bij 0% en eindigt bij 100%

De rijkste 20% verdient hier 41,5% (100-58,5)

Verhouding

Inkomensverhouding

Aandeel rijkste groep / aandeel armste groep

Hiernaast: Rijkste 20 verdient (100-58,5) = 41,5

Armste 20 verdient 4,6

41,5 / 4,6 = 9

Rijkste groep verdient 9x zoveel dan de armste groep

Ongelijkheid en groei

Grote inkomensongelijkheid zorgt voor problemen: Dit heeft onder andere gevolgen voor de kwaliteit van huisvesting, de sociale mobiliteit en het aantal lichamelijke klachten. Daarnaast zijn er psychologische effecten: meer mensen krijgen geestelijke gezondheidsproblemen of stress.

Slecht voor de economie dus

Belastingstelsels 

• Proportioneel belastingstelsel --> Iedereen hetzelfde percentage. Buik blijft even dik
• Progressief belastingstelsel --> Mensen met hoger inkomen betalen meer % dan lage inkomens. Gevolg: nivellering. 
• Degressief belastingstelsel --> Tegenovergestelde van progressief. 

Nivellering

Door een progressief belastingstelsel is er sprake van nivellering

Dit betekent dat de inkomensverschillen relatief kleiner worden

Progressief stelsel

Hoe hoger je inkomen wordt, hoe meer % belasting je moet betalen 

Verschil na belasting tussen arm en rijk wordt hierdoor kleiner = Nivellering

!!!Stappenplan netto inkomen!!!

Stap 1: Bereken het belastbaar inkomen --> 

Bruto - aftrekposten

Stap 2: Reken het bedrag uit in de schijven

Stap 3: Verlaag het bedrag uit de schijven met de heffingskorting

Stap 4: Bruto inkomen - belasting = Netto inkomen

Stel, je belastbaar inkomen is €80.000:

Schijf 1: (20.384 : 100) x 18,75 = 3822,-

Schijf 2: (34.817 - 20.385) : 100 x 20,20 = 2915

Schijf 3: (68.507 - 34818) : 100 x 38,10 = 12835

Schijf 4: (80.000 - 68508) : 100 x 51,75 = 5947

Totaal: 3822 + 2915 + 12835 + 5947 = €25519 aan belasting

Heffingskorting

Bedrag wat je als korting van de belasting af mag halen. Is voor iedereen vaak een vast bedrag.

Korting van €5000 is voor mensen met een laag inkomen relatief veel meer dan mensen met een hoog inkomen = Nivellering 

Rechtstreeks of niet?

-  directe belastingen

(inkomstenbelasting, loonbelasting, vennootschapsbelasting)

- indirecte belastingen

De winkelier betaalt deze belasting weer door aan het Rijk.

(btw en accijns)

Mensen die bij de beroepsbevolking horen hebben een betaalde baan of zijn op zoek naar een betaalde baan.  Deze mensen bieden hun arbeid aan. De beroepsbevolking is dus het aanbod van arbeid.

Arbeidsmarkt is het totaal van vraag en aanbod naar arbeid. 

Als de vraag naar arbeid groot is en het aanbod klein: er is een krappe arbeidsmarkt en weinig werkloosheid. 

Als de vraag naar arbeid klein is en het aanbod groot: er is een ruime arbeidsmarkt en veel werkloosheid.  

Bedrijven & overheid zijn op zoek naar personeel. Zij vragen arbeid.

Vast of tijdelijk contract

Vast contract: Zonder einddatum. Je bent in vaste dienst. Dit geeft je zekerheid op inkomen

Tijdelijk contract: contract met einddatum. Bij deze datum moet je nieuw werk zoeken, of je krijgt contractverlening.

Vraagoverschot

Tekort aan personeel:

vraag > aanbod  

Er zijn meer banen dan mensen die willen werken.
= krappe arbeidsmarkt

Aanbodoverschot

Werkloosheid:

aanbod > vraag

Er zijn niet genoeg banen voor iedereen. Lonen stijgen nauwelijks.

= ruime arbeidsmarkt

Structurele werkloosheid

Banen zijn er niet. Zelfscan bij Jumbo/Appie --> Baan van een caissière verdwijnt = structureel. 

Seizoenwerkloosheid. --> Geen baantjes bij ijssalon Ekkelenkamp in de winter

Frictiewerkloosheid --> Je studeert af en hebt niet direct werk. Je neemt ontslag en zoekt een nieuwe baan

Conjuncturele werkloosheid

Mensen kopen minder door lager inkomen --> productie daalt --> Werkloosheid stijgt. 

Hangt dus af van de vraag naar producten (Conjunctuur = vraag)