2.4: Nederland in het interbellum

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Nederland in het interbellum

Paragraaf 2.4

Leerdoelen:

- In deze paragraaf leer je welke sociale verdeling bestond in Nederland.

- In deze paragraaf leer je hoe de economie zich ontwikkelde.

- In deze paragraaf leer je welke politieke ontwikkelingen plaatsvonden.

Wat was het interbellum ook alweer?

1. De periode tussen WOI en WOII
2. De crisisjaren van de jaren 30
3. Een andere benaming voor WOI
4. Een andere benaming voor WOII

Nederland na WOI

• Gevolgen: grote vluchtelingenstroom uit België en het Nederlandse leger stond gedurende de gehele WOI paraat, waardoor er een tekort aan arbeiders ontstond
• Maar dankzij de neutraliteit pakte Nederland zich snel op
• Vele verwoestingen in buurlanden →
  vraag naar Nederlandse producten
• Hierdoor was er nauwelijks werkloosheid
  en groeide de welvaart
• Meer luxegoederen op de markt en
  ontwikkeling luchtvaart

Verzuiling

• In deze jaren kenmerkt NL zich door de verzuiling
• Opgesplitst in verschillende groepen met een eigen levensbeschouwing
• Zuilen: katholieken, protestanten, socialisten en liberalen
• Gescheiden werelden: eigen kranten, vakbonden, ziekenfondsen, scholen, sportclubs en radio-omroepen
• Een middel om evenwicht te creëren → geen overheersing van één dominante groep

Bij welke zuilen horen de volgende bronnen?

Bij welke zuil hoort deze bron?

1. Liberalen
2. protestanten
3. socialisten
4. katholieken

Bij welke zuil hoort deze bron?

1. Liberalen
2. protestanten
3. socialisten
4. katholieken

Maar zuilen blijven bestaan...

• Nog steeds verzuilde partijen (VVD, SGP, SP, CU, PvdA)
• Nog steeds verzuilde omroepen (KRO, VPRO, EO)
• Opkomst islamitische zuil
• Speciaal onderwijs (Katholiek, protestant, islamitisch)

Waar begon de crisis van de jaren '30?

1. Rusland
2. Nederland
3. Verenigde Staten
4. Duitsland

Economische wereldcrisis 

•  Ook Nederland werd in 1929 getroffen door de beurskrach in NY Wallstreet 
• De VS heeft veel leningen uitstaan in Europa en eist het geld plots terug
• Landen om ons heen beschermen de eigen economie door handelsbeperkingen
• Industrie en landbouw krijgen met deze maatregelen te maken
• De productie en handel dalen en de werkloosheid schiet omhoog → 300.000 werklozen

Werkeloosheid in Nederland

• Werklozen kregen een uitkering 
• Regering besluit een strenge controle op zwartwerken
• 2x per dag naar het stempellokaal om een kaart te laten stempelen 
• Zo wist de regering dat je niet stiekem bij iemand anders aan het werk was
• Er werden projecten georganiseerd om werklozen een nuttige tijdsbesteding te geven → werkverschaffing

Colijn

• In 1933 ging Hendrik Colijn de regering leiden (leider van de protestantse ARP) → hij mocht bepalen hoe we die crisis moesten doorkomen
• Deze nieuwe minister-president vond dat je in crisistijd niet meer moest uitgeven dan dat er binnenkwam
• De overheid moest zich aanpassen aan de teruglopende economie

De aanpassingspolitiek

• Zo ontstond de aanpassingspolitiek, waarbij het vooral draait om bezuinigen
• In 1934 werden de werkloosheidsuitkeringen en de salarissen van ambtenaren verlaagd
• Vooral arme mensen de dupe
• Weinig verbetering; problemen alleen maar erger → 630.000 werklozen
• Toenemende kritiek → Jordaanoproer 1934
• Toch had dit weinig effect op Colijn en vertrouwden veel mensen hem nog steeds 

Einde crisis

• Pas vanaf 1936 leefde de economie weer op
• Oorzaak: Colijn besloot, na aandringen, om De Gouden Standaard toch los te laten

De Gouden Standaard:

• Waarde van munten was gekoppeld aan goud
• Andere landen lieten deze standaard los →
   producten werden goedkoper
• Nederlandse producten bleven juist duur
• Door loslaten steeg de economie meteen
  
  

Stelling I: In Nederland was in de jaren 1919 - 1929 nauwelijks werkloosheid en een groeide welvaart, omdat er veel vraag was naar Nederlandse producten.

Stelling II: Omdat Nederland neutraal was tijdens de WOI heeft het land geen enkele gevolgen ondervonden.

1. I is juist en II is onjuist
2. I is onjuist en II is juist
3. Zowel I als II is juist
4. Zowel I als II is onjuist

De afbeelding hiernaast is een goed voorbeeld van verzuiling?

1. Waar
2. Niet waar

De controle bij uitkeringen in de crisis was streng om (1) ... te voorkomen. Daarom moesten werklozen 2 keer per dag (2) ...

Welke begrippen horen op de puntjes te staan?

1. 1. verdere werkloosheid 2. op werkverschaffing
2. 1. verdere werkloosheid 2. stempelen
3. 1. zwartwerken 2. op werkverschaffing
4. 1. zwartwerken 2. stempelen

Koppel het begrip aan de juiste afbeelding

Stempelen

Beurskrach

Werkverschaffing

Aanpassings-

politiek

Wat hield de aanpassingspolitiek van Hendrik Colijn in?

1. Hierdoor probeerde hij de nieuwe minister-president te worden
2. Hierdoor werd er bezuinigd op uitkeringen en ambtenarensalarissen
3. Hierdoor werd er een wereldwijd vredescontact gesloten
4. Hierdoor werd er geld geleend van de Verenigde Staten

Op de afbeelding hiernaast is de Jordaanoproer in 1934 te zien. De Jordaanoproer was een reactie op?

1. De verzuiling
2. De aanpassingspolitiek
3. De beurskrach
4. De stempellokalen

Wat was de grootste oorzaak voor de weer opbloeiende economie
van Nederland in 1936?

1. De economische bloei in de Verenigde Staten
2. De Aanpassingspolitiek van Colijn
3. Het loslaten van de Gouden Standaard
4. De Jordaanoproer

Leerdoelen:

- In deze paragraaf leer je welke sociale verdeling bestond in Nederland.

- In deze paragraaf leer je hoe de economie zich ontwikkelde.

- In deze paragraaf leer je welke politieke ontwikkelingen plaatsvonden.