Les 3 Poëzie - Judith Herzberg

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 3

Judith Herzberg

(* Amsterdam,  3 november 1934)

Nederlands dichteres en toneelschrijfster

Zij ontving in 1997 de P.C. Hooftprijs voor poëzie en in 2018 de Prijs der Nederlandse Letteren.

Uitleg P.C. Hooftprijs

Kila:

Babsie:

''Grote bedden associeer ik met geluk. Er is weinig fijner dan liggen in groot, zacht, warm bed. Vooral samen met iemand die lief voor je is."

"Dit gedicht ademt luxe en luiheid. Voor mij klinkt het als een zondag waarop je niets hoeft te doen. "

Kila:

Babsie:

''Taart eten in bed heb ik al heel lang niet meer gedaan. Laat staan dat iemand die taart kwam brengen. Maar ik kan me voorstellen hoe het zou zijn, dankzij Judith Herzberg."

"Er zit bijzonder veel in dit gedicht, terwijl het maar een heel korte tekst is. Eenvoud, rijkdom, rust, ga zo maar door."

Uit hoeveel woorden bestaat het gedicht van Judith Herzberg?

Hoeveel regels telt het gedicht van Judith Herzberg?

Hoeveel woorden staan er vaak op een regel?

Uit hoeveel zinnen bestaat dit gedicht?

Theorie 

In poëzie bestaat er een verschil tussen een zin en een regel.

Een zin loopt van een hoofdletter tot een punt/uitroepteken/vraagteken.

Terwijl een regel van helemaal links op de pagina tot helemaal rechts op de pagina loopt. Als er geen interpunctie (leestekens) wordt gebruikt in een gedicht, kun je zelf bedenken waar de hoofdletter en de punt zouden staan om te weten waar de zin begint en eindigt. 

Dit betekent dat een zin uit meerdere regels kan bestaan, maar ook dat een regel uit meerdere zinnen kan bestaan. 

Theorie 

Het gedicht van Judith Herzberg bestaat bijvoorbeeld in totaal uit één zin

("Zullen we zei ze samen in een groot bed in een hotelkamer gaan liggen met pyjama's aan en dan de knecht taart laten brengen?")

maar uit twaalf regels. Dat betekent dat het gedicht elf regelafbrekingen heeft. Die worden enjambementen genoemd. 

Theorie 

Sommige mensen zeggen dat de regelafbreking het belangrijkste kenmerk van poëzie is.

In een roman besluit de zetter waar de zinnen worden afgebroken, terwijl in poëzie de dichter dat besluit. 

In dit idee is de lay-out (de opmaak) van de tekst het belangrijkste argument om tot een definitie van poëzie te komen. 

Wat zou je het allerliefst aankomende zondag doen?

Wat zou je het allerliefst aankomende zondag doen?

Waar zou je het liefst willen zijn?

Wat zou je het allerliefst aankomende zondag doen?

Met wie zou je het liefst zijn?

Wat zou je het allerliefst aankomende zondag doen?

Wat zou je het liefst eten?

Wat zou je het allerliefst aankomende zondag doen?

Wat zou je het liefst dragen?

Wat zou je het allerliefst aankomende zondag doen?

Wat zou je het liefst voelen?

Schrijfopdracht 

'Schrijven is schrappen!' roepen dichters vaak en dat doen ze niet alleen omdat het mooi klinkt.

Om in een gedicht de essentie te vatten van wat je wilt zeggen, kun je werken volgens een stappenplan. 

Schrijfopdracht 

Schrijf een gedicht over jouw ideale zondag dat

bestaat uit 50 woorden.

Herschrijf het gedicht tot 35 woorden.

Herschrijf het gedicht tot 25 woorden.

Schrijfopdracht 

Hoeveel woorden kun je weghalen zonder dat de essentie van je gedicht verloren gaat?

Vind je dat het gedicht er beter op geworden is? 

Schrijfopdracht 

Tip: over hoeveel regels verspreid jij je woorden?

Judith Herzberg plaatst soms maar één woord op een regel, zie je dat? En ze breekt soms een regel af midden in een woord! 

Kijk maar:

                                  Straatpoëzie 

Uitleg gedicht

Stiftgedicht 

Het stiftgedicht is een nieuwe en vrije dichtvorm. Bij dit gedicht wordt er eigenlijk niet geschreven, maar het onstaat door te schrappen.

Een stiftgedicht wordt gemaakt door met een dikke zwarte stift in een bestaande, gedrukte tekst woorden of delen van woorden weg te strepen, net zolang tot wat overblijft een gedicht is. Dit uiteindelijke gedicht heeft (vaak) niets meer met de oorspronkelijke tekst te maken. 

Het stiftgedicht is een voorbeeld van een readymade: kunst die ontstaat uit iets bestaands.

Tips

- Scan de tekst totdat je een zin of woord vindt dat je raakt.

Kijk of je vanuit dat woord of die zin naar enkele andere woorden of zinnen kunt springen, zodat je het begin van je gedicht krijgt.

- Blijf vrij in de associaties die je maakt. Je kunt in de tekst naar vergelijkbare woorden gaan zoeken, maar blijf open staan voor verrassende wendingen.

- Je kunt ook een gedicht maken met twee verschillende artikelen.

Bedenk eerst het volledige gedicht in je hoofd. Omlijn daarna met potlood de passages die je wilt gebruiken. Op het laatst begin je pas met het daadwerkelijk wegstrepen.

Dossieropdracht 6

Voeg je gedicht over jouw ideale zondag  en een foto van je 

stiftgedicht toe aan je poëziedossier.