6.4 Schoonmaakmiddelen + PO

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Schoonmaakmiddelen

Deze les

• Uitleg werking schoonmaakmiddelen
• Aan de slag 

Leerdoelen

• Je weet hoe brandbare schoonmaakmiddelen werken
• Je weet wat een zuur en een base is 
• Je weet wat de pH is 
• Je weet hoe je de pH kunt bepalen 

Werking schoonmaakmiddelen

• Meeste werken volgens 1 van deze 3 manieren
• Oplossen in extractiemiddel
• Zure en basische schoonmaakmiddelen
• Chemische reacties 

Oplossen in extractiemiddel

• Hydrofoob en hydrofiel 
• Terpentine, wasbenzine, spiritus en aceton zijn allemaal hydrofoob (in meerdere of mindere mate)
• Hydrofobe vlekken kun je hiermee verwijderen 

Inkt

Nagellak

vet

verf

aceton

spiritus

wasbenzine

Terpentine

Zure en basische middelen

• Zure en basische stoffen zijn elkaars tegenpolen
  
• reactie van zuur + base --> neutrale stof (bv water)
• vb zuren: zoutzuur, azijnzuur, citroenzuur
• vb basen: ammoniak, soda, natriumhydroxide

zuur --> ontkalken

base --> ontvetten

pH

• pH-waarde geeft aan hoe zuur of hoe basisch iets is
• 0-14
• 0-7 zuur
• 7 neutraal
• 7-14 base
• lager dan 3 of hoger dan 11 --> heel agressief 

Een stof met pH=5 is een ...

1. zuur
2. base
3. neutrale stof

pH is maat voor concentratie

• hoe hoger de concentratie (g/L) van een zure stof, hoe lager de pH
• hoe hoger de concentratie (g/L) van een basische stof, hoe hoger de pH

vb: je doet heel water bij cola --> verdunnen --> minder zure stof per L --> pH gaat omhoog. 

pH meten

• Zuur-base-indicator 
• pH papier

rodekoolsap: bij base groen, bij zuur rood

Gootsteenontstopper (chemische reacties)

• Verstopping = gestold vet
• natriumhydroxide is zeer agressieve base 
• bij aanraking met water --> warmte
• vet smelt en kan reageren met natriumhydroxide, waardoor het reageert tot zeepmoleculen
• verstopping is weg!

Wat voor pH denk je dat gootsteenontstopper heeft?

Ontkalken (chemische reacties)

• zuur + base --> neutrale stof
• kalk = base
• zuur toevoegen laat kalk reageren, waardoor het weg kan spoelen

Wat is een geschikt ontkalkingsmiddel?

1. zeep
2. azijnzuur
3. citroenzuur
4. zoutzuur

Bleekmiddelen (chemische reacties)

• Gekleurde vlekken kun je wegbleken
• Bleekmiddelen reageren met kleurstoffen 
• Er ontstaan kleurloze stoffen
• vb: natriumhypochloriet, waterstofperoxide

Welke kleur heeft rodekoolsap als je er azijnzuur aan toevoegt?

1. groen
2. rood

Met wat voor een stof kun je apparaten ontkalken?

Waarvoor gebruik je basen bij schoonmaken?

1. ontkalken
2. ontkleuren
3. ontvetten

Welke stof is agressiever?

1. zeep (pH=9,5)
2. ovenreiniger (pH=13)

Praktische opdracht

• Groepjes van 3
• 1 proef netjes uitvoeren (volgende les)
• Poster maken van uitvoering en resultaten (les daarna)
• Poster inleveren 13 juni
• Beoordeling: hoe je werkt tijdens de proef en de poster
• Nu vast groepjes maken 
• Van mij hoor je welke proef je doet

Aan de slag

• groepjes maken en opgeven aan mij
• blz. 234: 24 t/m 32