lesplan

Historisch Overzicht vanaf 1848 en Staatsinrichting: Een Nieuwe Wereldorde

Wil je met dit lesplan aan de slag? Klik op de knop hieronder om een eigen kopie te maken in 'Mijn Lessen'. Vervolgens kun je de lessen aanpassen naar jouw wensen.

TIjd van Televisie en Computer

De wereld na 1990 is de tijd en plaats waarin onze leerlingen zijn geboren. Toch zijn er duidelijk verschillen in die periode te herkennen: de tijd van overvloed, maar ook van de bankencrisis. De tijd van vóór en na 9/11. De tijd dat de bekende onveilige situatie van de Koude Oorlog werd ingeruild voor een onbekende onveilige situatie met o.a. terrorisme. Aan het eind van de serie zou je zelfs met de leerlingen kunnen bespreken of dit misschien vanaf 9/11 wel een nieuw, elfde, tijdvak in de geschiedenis is begonnen.

Veranderde de wereld tussen 1945 en 1990 al snel: na 1990 werden er met name op het gebied van technologie en wetenschap onwaarschijnlijk grote sprongen gemaakt. Dit heeft uiteraard voor en nadelen, getuigen de ellende na de zoveelste geslaagde hackpoging. Of nog erger: dat de favoriete social media-app offline is…

Juist door deze snelle veranderingen zien leerlingen de verschillen zo goed. Laat ze bijvoorbeeld maar eens kijken naar een mobieltje van tien jaar geleden bekijken. Of een computer. Ze vallen van de ene verbazing in de andere.

Je merkt dat de huidige tijd leerlingen ook onzeker maakt en dat dit mede wordt veroorzaakt door veel aannames en onduidelijkheden. De geschiedenislessen zijn een goede plek om deze bespreekbaar te maken en te verduidelijken. Al hebben we natuurlijk niet alle tijd van de wereld in onze lessen

Het Europa waarin onze leerlingen opgroeien is significant anders dan het Europa van tijdens de Koude Oorlog. Waar in dat laatste Europa vooral sprake was van blokvorming tussen Oost en West, en daaraan gekoppeld de NAVO en het Warschaupact, leven onze leerlingen in het Europa van de eenheid en de euro. Hoewel over dat eerste begrip natuurlijk een stevige discussie kan worden gevoerd.

Deze les gaat vooral in op de problemen die er zijn ontstaan na de val van het communisme in Oost-Europa. Uiteraard heeft het veel goede dingen gebracht, wellicht zelfs wel meer dan slechte, maar de vreselijke burgeroorlogen in het voormalige Joegoslavië laten dan maar weinig ruimte voor over.

Het communistische Joegoslavië, dat onder Tito altijd een status aparte had in het Oostblok, bleek een kaartenhuis als gevolg van de grenzen die er na de Eerste Wereldoorlog omheen waren getrokken. Teveel verschillende volken in één land, alleen bijeen gehouden door de ijzeren hand van, in eerste instantie een koninklijke- en later, een communistische dictatuur. Nationalistische gevoelens van deze volken, al dan niet een minderheid, werden met harde hand onderdrukt. Na de dood van Tito in 1980 begonnen nationalistische bewegingen, met name in Servië de ruimte de krijgen, en uiteindelijk met de val van het communisme in 1989 was Joegoslavië te dode opgeschreven.

Tussen 1991 en 1999 zijn er serie zeer bloedige burgeroorlogen waarin op grote schaal oorlogsmisdaden begaan zoals ze voor het laatste in Europa tijdens de Tweede Wereldoorlog waren te zien. Het is de moeite waard om een begrip als burgeroorlog met de leerlingen te bespreken: “Waarom kennen burgeroorlogen zo’n enorme felheid tussen de vechtende partijen?”.

De gebeurtenissen rondom de moslimenclave Srebrenica blijven een moeilijk stuk Nederlandse geschiedenis: zowel inhoudelijk als emotioneel. Wat is er gebeurd, en waarom werd er niet ingegrepen? Wat was de rol van Nederland? De ingevoegde video van NOS op 3 is zeer verhelderend.

Het is zeer goed denkbaar dat familieleden van leerlingen bij Dutchbat hebben gezeten of dat er vluchtelingen uit het voormalige Joegoslavië in de klas zitten. Als de gelegenheid zich voordoet kan hier aandacht aan worden besteed, maar dat hangt geheel af van de groep

De geanimeerde afbeelding hierboven laat Sniper Alley in Sarajevo zien: Servische sluipschutters beschieten vanuit de bergen, helaas vaak succesvol, burgers in de stad.

Onderwerpen:

De val van het communisme
Nieuwe landen en grenzen in Europa
Burgeroorlogen in Joegsolavië
De ramp Srebrenica

Personen:

Boris Jeltsin
Slobodan Milošević
Ratko Mladić

Video's:

6.1. Een nieuw Europa?

Januari 2019 - Les met 25 slides door Geschiedenisleraar.nl

GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 3-6

Dit is voor de leerlingen een bijzonder actueel onderwerp: regelmatig worden zij opgeschrikt door een terroristische aanslag waarbij veel burgers, jong of oud, man of vrouw, het slachtoffers zijn. Dit is voor leerlingen een serieuze angst, hoe stoer ze er soms ook over kunnen doen.

Het is opvallend: recent onderzoek wijst uit dat er in de periode voor 9/11 veel meer mensen om zijn gekomen door terroristische aanslagen dan er na. Toch lijkt dat niet zo. Waarom is dat? Veel heeft natuurlijk te maken met de beeldvorming vanuit de media en de moderne communicatiemiddelen. Daarnaast moet gekeken worden naar het karakter van de aanslagen. Vóór 9/11 waren dat aanslagen, bijvoorbeeld van IRA, ETA of aan de PLO-gerelateerde groeperingen. In veel van die gevallen waren de slachtoffers veel minder willekeurig ‘uitgezocht’ dan tegenwoordig: het waren militairen, regeringsleiders of vergelijkbaar.

Daarbij komt dat veel aanslagen vooraf werden aangekondigd waardoor burgers zich in veiligheid konden brengen. Dit veranderde sterk na 9/11: het werd juist de bedoeling om zoveel mogelijk burgers te doden. Is de wereld dan onveiliger geworden? Nee, niet als je kijkt naar aantallen. Wel onvoorspelbaarder, omdat nu iedereen slachtoffer en doelwit kan zijn.

Maar ook andere spanningen in Europa zijn voor leerlingen voelbaar: de vluchtelingenproblematiek, de opkomst van het populisme of de invloed aan de oostgrenzen van Europa door Rusland. Het is voor leerlingen best lastig deze spanningen onder worden te brengen, mede vanwege het feit dat ze ook niet alles helemaal begrijpen. Met een woordweb of open vraag in LessonUp kan een goed klassengesprek worden opgestart.

Onderwerpen:

9/11 en de wereld erna
Leven in angst: terroristische aanslagen
Spanningen in Europa

Personen:

Osama Bin Laden
George W. Bush
Vladimir Poetin

Video's:

6.2. Een nieuwe bedreiging voor de vrede?

Januari 2019 - Les met 43 slides door Geschiedenisleraar.nl

GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 3-6

Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog zijn de Europese landen bezig om een herhaling van de bloedige conflicten van de twintigste eeuw te voorkomen. En met succes: al ruim 70 jaar is er geen oorlog geweest tussen de grote Europese landen. Dat is bijzonder als je kijkt naar de geschiedenis van Europa, waarin elke generatie minstens één oorlog meemaakte.

Op de vraag die je dan meestal direct krijgt: “Komt er ooit weer een oorlog in Europa?”, is eigenlijk maar met één kort antwoord te beantwoorden: ja.

Het is natuurlijk niet te hopen, maar statistisch kan je bijna niets anders concluderen. Deze vraag komt natuurlijk ergens vandaan, zoals bijvoorbeeld de geopolitieke ambities van Rusland aan de oostgrens van Europa. Leerlingen merken deze spanningen echt wel: bewust of onbewust.

Onze leerlingen zien en ervaren dagelijks de voor- en nadelen van een verenigd Europa. Of het nu gaat om de euro, de vluchtelingencrisis of vrij verkeer van personen en goederen, de leerlingen weten vaak al niet eens meer beter. Dat is ook een risico: het wordt voor vanzelfsprekend aangenomen.

De Europese staatsinrichting is moeilijk met een parlement dat aanzienlijk minder macht heeft dan het Nederlandse parlement en een Raad van Ministers die elke keer weer van samenstelling verandert. En is er nu wel of niet een president van Europa?

Deze les gaat, zeer beknopt, in op de belangrijkste Europese instellingen. Eigenlijk precies wat nodig is voor het eindexamen. Meestal komt Europa ook slechts summier terug in het examen. Aan de ene kant is dit jammer, omdat onze leerlingen toch inwoners van de Europese Unie zijn. Hierdoor wordt dat besef niet vergroot. Aan de andere kant is het examenprogramma ook gewoon vol. Hierdoor zijn er keuzes gemaakt. De essentie staat er in, wellicht ontbreekt de diepgang. Deze lessen bieden overigens genoeg aanknopingspunten om er meer mee te doen.

Hieronder staat een aantal zeer verhelderende video's die zowel de docent als leerling kunnen helpen bij dit onderwerp.

Onderwerpen:

Hoe werkt Europa?
Wat merk je zelf van Europa?

Video's:

6.3. De Europese Unie

Januari 2019 - Les met 33 slides door Geschiedenisleraar.nl

GeschiedenisMiddelbare schoolvmbo, mavo, havo, vwoLeerjaar 3-6

Wat kenmerkt Nederland na de Koude Oorlog? Enorme economische vooruitgang in de jaren ’90? De kredietcrisis van de jaren ’00, waarvan de effecten nog steeds merkbaar zijn? Of is het de verharding van het politieke klimaat, waarin sommige grondrechten blijkbaar niet zo vanzelfsprekend zijn?

Nederland krijgt te maken met (politieke) moorden die gerelateerd zijn aan vrijheid van meningsuiting: Pim Fortuyn en Theo van Gogh. Er ontstaat een klimaat waarin politici moeten worden beveiligd.

Het populisme in Nederland komt op, hoewel dat wellicht altijd in meer of mindere mate aanwezig is geweest. Maar wat is dat nu precies populisme? En is het per definitie verkeerd? Waarom zijn mensen er gevoelig voor? De ingevoegde video van NOS op 3 over populisme maakt e.e.a. duidelijk.

Feit is wel dat door het verenigde Europa, de positie die Nederland inneemt in de wereldeconomie en de snelheid waarmee de technologie zich ontwikkelt, Nederland niet meer los te zien is van de wereld. Deze globalisering kent natuurlijk zowel voor- als nadelen, maar verliest Nederland hierdoor zijn eigen identiteit? Een leuk onderwerp voor een gesprek of activerende werkvorm in de klas.

Onderwerpen: