Uitleg Lezen 1: tekstsoorten

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Uitleg lezen 1-a

Periode 4, havo-4

Toets voorbereiding

Examenvoorbereiding

Begrijpend lezen

Tekstdoelen en tekstsoorten

Lesdoel 1: ik kan tekstsoorten benoemen

Lesdoel 2: ik kan het doel van de schrijver aangeven 

Welke tekstsoorten ken je?

Tekstsoorten 

• Uiteenzetting
• Betoog
• Beschouwing

***Brief, krantenartikel, column, gedicht etc etc noemen we Tekstvorm

Kenmerken uiteenzetting

• Informatieve tekst (feitelijk)
• Een tekst waarin je iets uitlegt, beschrijft, verklaart of meedeelt. Je blijft objectief/ geen eigen mening.

Kenmerken betoog

• Subjectieve tekst.
• Schrijver neemt standpunt in en beargumenteert met argumenten.
• Bedoeld om lezers te overtuigen.

Kenmerken beschouwing

• Zowel objectief als subjectief van aard.
• Schrijver geeft interpretaties, verklaringen en opinies ter overweging mee.
• Bedoeld om lezer na te laten denken en zelf een mening te laten vormen.

UIteenzetting

Betoog

Beschouwing

Tekst 1

(dyslexie)

Tekst 2

(school)

Tekst 3

(vulkaan)

Tekst 4

(wapen)

Tekst 5

(social media)

Tekst 6

(vuurwerk)

Nu

Aan de slag met NUMO

Lezen in je boek

Presentaties Complottheorieën

Lezen 1-b

Welke tekstdoelen kan je noemen? (5)

Tekstdoelen

Een schrijver heeft altijd een bepaald doel met zijn teksten, hij wil iets bij de lezer teweeg brengen. 

Tekstdoelen

- Informeren: de schrijver beoordeelt gegevens niet, maar verstrekt ze alleen

- Opiniëren: de schrijver wil de lezer aan het denken zetten en hem een eigen mening laten vormen

- Overtuigen: de schrijver wil dat de lezer zijn mening overneemt

- Activeren: de lezer moet iets gaan doen

- Amuseren: de schrijver wil dat de lezer geniet van zijn tekst (of vermaakt wordt) 

Wat is het doel van de spreker in dit filmpje?

1. Amuseren
2. Overtuigen
3. Opiniëren
4. Informeren

Wat is het doel van de schrijver met dit stuk?

1. Informeren
2. Amuseren
3. Overtuigen
4. Opiniëren

Wat is het doel van dit filmpje?

1. Overtuigen
2. Activeren
3. Opiniëren
4. Uitleg geven

Abortus, rechtvaardig of niet?

Het aantal abortussen in Nederland is sinds 1993 met bijna 50% gestegen. Jaarlijks worden in ons land zo’n 18000 zwangerschappen afgebroken door middel van een kunstmatig opgewekte abortus. De meningen over abortus verschillen sterk. Deze uiteenlopende meningen zijn vaak het gevolg van                          verschillende ethische visies. Sommige mensen staan achter de leus: 'baas in eigen buik!' Terwijl anderen vinden dat je het leven van een ongeboren kind afpakt.                   

Welk tekstdoel heeft deze tekst?

1. Overtuigen
2. Overhalen
3. Opiniëren
4. Informeren

Wat is het tekstdoel van deze tekst?

1. Informeren
2. Instrueren
3. Overtuigen
4. Overhalen

Tekstsoorten

1) Informatieve tekst / Uiteenzetting

2) Betogende tekst / betoog

3) Beschouwende tekst /
     beschouwing

Tekst-/schrijfdoelen

1) Informeren

2) Uiteenzetten

3) Overtuigen

4) Tot actie aanzetten

5) Beschouwen, opiniëren

6) Vermaken

Tekstsoort

Tekstdoel

Betoog

Beschouwing

Uiteenzetting

Informeren

Overtuigen

Adviseren

Activeren

Amuseren

Nu

Aan de slag met NUMO

Lezen in je boek

Presentaties Complottheorieën

Les 2a Lezen

Welke tekstdoelen kan je noemen?

Wat is het verschil tussen tekstdoel en tekstsoort?

Kan je een reden noemen waarom het belangrijk zou kunnen zijn om te weten wat het doel is van de schrijver? (bijv. overtuigen)

Ik heb het lesdoel behaald: ik kan tekstsoorten benoemen

1. Juist
2. Onjuist

Ik heb het lesdoel behaald: ik kan het doel van de schrijver aangeven

1. Juist
2. Onjuist

tekstdoelen/ tekstsoorten

Les 2b

In deze les komt aan bod

• (Tekstsoorten/tekstdoelen)
• Intenties, opvattingen, gevoelens schrijver
• Tekststructuren
• Tekstverbanden
• Signaalwoorden

Intenties van de schrijver

Dit is iets subtieler van het schrijf-/tekstdoel.

Woordkeus en schrijfstijl zeggen veel over de intenties en gevoelens van de schrijver.

Let goed op de titel, de inleiding en het slot van de tekst.

Intenties van de schrijver

Voorbeelden van vragen op examen/toets:

1. In welke alinea komt het standpunt van de auteur het duidelijkst naar voren?
2. Hoe kan de houding van de auteur ten opzichte van het onderwerp het beste gekarakteriseerd worden?
   Bezorgd, kritisch, neutraal, afstandelijk, professioneel.
3. Hoe zou je de toonzetting het beste kunnen typeren?
   Alarmerend, enthousiasmerend, prikkelend, spottend.

Tekststructuren:

Teksten zijn opgebouwd volgens een inleiding, middenstuk en een slot. 

Schrijvers streven ernaar om die volgens een bepaalde structuur die samenhangt met hun tekstdoel vorm te geven, zoals probleem-oplossingstructuur, argumentatiestructuur enz.

Er zijn 7 vaste tekststructuren.

vaste tekststructuren

voordelen-nadelenstructuur

stelling-argumentenstructuur

indelingsstructuur (deelonderwerpen)

verklaringsstructuur

probleem-oplossingstructuur

tijdsstructuur

onderzoeksstructuur

vraag-antwoordstructuur

argumentatiestructuur

deelonderwerpenstructuur

probleem/oplossingstructuur

verklaringsstructuur

stelling

argumenten voor

tegenargumenten

herhaling stelling

onderwerp

aspecten van het onderwerp

samenvatting

probleem

gevolgen

oorzaken

oplossingen

de beste oplossing

bepaald verschijnsel

kenmerken/voorbeelden

verklaring/oorzaak/reden

samenvatting

Sleepvraag: 

Sleep de juiste inleiding naar de juiste tekststructuur

bewering

argument-

structuur

vroeger-

nu-

structuur

probleem/

oplossing-

structuur

verschijnsel

verklaring-

structuur

voor- en

nadelen-

structuur

inleiding:

stelling,

standpunt

inleiding:

beschrijving ontwikkeling/verandering

inleiding:

beschrijving probleem

inleiding:

bespreking bepaald

verschijnsel

inleiding:

beschrijving verschijnsel met pos. en neg. kanten

Tekstverbanden

Tekstverbanden zijn de relaties tussen verschillende delen van een tekst (bv. alinea’s of zinnen).

Zo kan een zin/alinea ingaan op een oorzaak:

           Het heeft al maanden niet meer geregend 

en een volgende zin/alinea op een gevolg. 

            Daardoor is de oogst van de boeren mislukt. 

Het verband: oorzaak-gevolg. 

Signaalwoorden

Het verband: oorzaak-gevolg. 

Signaalwoorden: door(dat), waardoor, te danken aan.

Signaalwoorden 

ook, bovendien → opsomming

maar, echter → tegenstelling

net als, hetzelfde → vergelijking

dat wil zeggen, bijvoorbeeld → uitleg/toelichting

als, indien → voorwaardelijk

met behulp van, om … te → doel-middel

vroeger, nu → chronologie (volgorde in de tijd)

dus, hieruit volgt → conclusie

kortom, om kort te gaan → samenvatting

Welke verband geeft het woordje 'kortom' aan.

1. Samenvattend
2. Voorwaardelijk
3. Temporeel
4. Vergelijkend

Welk verband geeft de formulering 'te wijten / te danken aan' aan?

1. Doel-middel
2. Oorzaak-gevolg
3. Redengevend
4. Toelichtend

Hoewel

1. Opsommend verband
2. Redengevend
3. Tegenstellend
4. Voorwaardelijk

Zoals

1. Voorwaardelijk
2. Voorbeeldgevend
3. Tegenstellend
4. Opsommend

Dus:

• Tekststructuren --> wijze waarop tekst is opgebouwd.
• Tekstverband --> wat meerdere tekstdelen met elkaar te
    maken hebben. Verbanden tussen alinea's of zinnen.
• Signaalwoord --> geeft aan met welk tekstverband je te
   maken hebt; dit is de enige die in de tekst zelf staat.
• Functiewoord --> vertelt wat de functie is van één tekstdeel. (op deze laatste komen we later terug)

aan het werk

Kwizl --> Banjeren

Lezen in je boek