Tijdvak 3: Boeren, heren en monniken

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Tijdvak 3: Boeren, heren en monniken

hdst 4 

Boeren, heren en monniken

Tijdvak 3

• Tijd van monniken en ridders
• 500 - 1000
• Vroege middeleeuwen

Volksverhuizingen

• Volken vluchtten voor de Hunnen en de vikingen. 
• Deze grote verplaatsing van Germaanse volken noemen we de volksverhuizingen.

476 na chr. het einde

4.1 Leven op het platteland

Lesdoel= 

• Je kunt beschrijven hoe de economie in de vroege middeleeuwen in West-Europa veranderde en die veranderingen verklaren.
  
• Je kunt beschrijven hoe een middeleeuws domein eruitzag.
  
• Je kunt uitleggen hoe het hofstelsel werkte en welke plaats horigen in dat stelsel hadden.

Een donjon, of mottekasteel, was een versterkte wachttoren. Hier woonde de heer als er gevaar was.

Het gebied buiten het domein bestond uit de grond van de vrije boeren en de woeste gronden, onontgonnen gebied en bossen.

De vrije boeren moesten tijdens een oorlog wél meevechten met de heer. De wapenuitrusting moesten ze zelf betalen.

De akkers van de heer werden bewerkt door horigen. Er waren akkers waarbij de volledige opbrengst naar de heer ging, en er waren akkers waarbij een deel van de opbrengst voor de horige boeren was. Overigens moesten ze hun pacht ook weer van deze opbrengst betalen.

Het vroonhof was de boerderij van de heer. Hier woonde de heer als er geen gevaar was. De opbrengsten van zijn akkers werd in schuren opgeslagen. In woningen naast een vroonhof woonden de horige boeren in geval van gevaar, zoals oorlog.

Bij het vroonhof waren stallen voor de dieren en boomgaarden.

Horigen woonden in vredestijd buiten het vroonhof

Met het hofstelsel bedoelen we het hele systeem (stelsel) van heren en horigen, inclusief de pacht en de herendiensten.

De edelen

Eignaars van de grond, bestuurden het land, zorgden voor rechtspraak en voerden oorlog

Huis van de heer

Vaak niet meer dan een iets groter houten huis met een muur. Hierkonden de boeren schuilen bij een aanval.

Ophaalbrug

Kan gesloten worden bij een aanval

Gracht

Extra verdediging tijdens een aanval

Simpele huizen

Binnen de muren voor de belangrijkste mensen

Boomgaard

Ook binnen de muren werd voedsel verbouwd. Alle opbrengst hier was voor de heer

Boer buiten de muur

Er waren twee soorten boeren:

1. Vrije boeren: bezaten hun eigen grond
2. Horigen: hadden geen bezit en moesten werken voor de heer

Herendiensten

Horigen werden door de heer beschermd en gevoed, maar daar wilde de heer wel iets voor terug

De heer kon vragen om herendiensten

• graan malen
• druiven persen
• vechten voor de heer
• graan betalen
• wegen onderhouden
• gracht graven

Akker

Ook buiten de muren werd op het land gewerkt. Dit werd gedaan door de horigen.

Weiland

Buiten de muren lagen weilanden voor de dieren

Het hofstelsel

• Het domein werd soms ook wel het hof genoemd
• De horigen werkten dus op het hof van de heer
• Daarvoor gaf de heer bescherming op het hof
• Deze afspraak noemen we het hofstelsel
• steden verdwenen, bijna iedereen was boer
• Agrarische samenleving

= economische verandering

Hofstelsel

Hofstelsel

Hofstelsel

Domeinheer

Hofstelsel

Domeinheer

Hofstelsel

Domeinheer

Hofstelsel

Domeinheer

Hofstelsel aantekening!

Domeinheer

Veel plichten,

weinig rechten

• Iedereen op het domein van de heer hoorde bij het domein
• De boeren waren horigen van de heer: ze moesten gehoorzaam zijn
• Om op de grond van de heer te kunnen wonen, moest je pacht betalen.
• De horigen waren ook verplicht om herendiensten, klusjes, te doen.
• Een horige moest overal toestemming voor vragen, ook om te trouwen

Aan de slag:

1. bekijk de leerdoelen (p. 17)
2. Lees de leerteksten van 4.1                                                          Zonder Ipad!
3. Markeer de antwoorden op de leerdoelen in de tekst 
4. Ga verder met de opdrachten van 4.1

Opdracht

1. Lees het opdrachtenblad (Eerst onderdeel 1, dan 2 etc.)
2. Richt je eigen domein in

4.2 Keizers, koningen en heren

4.2 Keizers, koningen en heren

Rome na de grote volksverhuizingen

Volken die vluchten mogen in het Rijk komen wonen als ze meevechten met de Romeinen.

De Franken komen in Nederland en België terecht

De Franken

Europa na de val van Rome.

Er zijn overal kleine koninkrijkjes of Romeinse generale die hopen de macht te kunnen grijpen

Clovis de Merovinger (481)

Sterke koning die verenigt en verovert

Clovis 

Clovis laat zich in 496 dopen tot Christen

Dit is politiek gezien super slim:

1. Veel van de inwoners van zijn rijk waren christenen.
   Zo kreeg hij dus meer aanhangers.
   
   
2. Geestelijken waren de enige die konden schrijven. Dit was
   super handig voor het besturen van je land. 

De kerk en koning Clovis

Clovis beschermt de kerk en het christendom. 

Kerk helpt Clovis in ruil hiervoor met het besturen van zijn rijk.

Karel de Grote

- Breidt het Frankische Rijk uit

- Verspreidt het Christendom

- Aachen als hoofdstad maar komt graag in Nijmegen

Valkhof Karel de Grote

Keizer Karel de Grote

Voortzetting Romeinse Rijk

Kroning door Paus: Kerstmis in het jaar 800

Dus..

De Franken zijn één van de volkeren die overblijven uit het Romeinse rijk

Onder Clovis en Karel de Grote én met hulp van de kerk veroveren zij bijna heel West-Europa.

Maak nu opdrachten 3, 4, 5 van 4.2

Het rijk van Koning Clovis

'Leenstelsel in de middeleeuwen'

Koning Clovis

- Ik moet mijn rijk beschermen! Ik wil namelijk 

overal de macht houden en de baas blijven!

Wat heb ik daarvoor nodig ? 

Waarom kan ik de soldaten niet betalen? ik ben toch koning?

Ik kan de soldaten niet betalen!

Koning in de middeleeuwen

• Ruilhandel dus géén geld
• Wat heb ik wel?

Het rijk van Clovis

Als ik jullie een stuk land geef om te besturen, kun je daar je wapenuitrusting van betalen!

Als ik land krijg (leen) ben ik je eeuwig trouw dat zweer ik plechtig! In tijden van oorlog lever ik soldaten.

Leenheer & Leenmannen

Rijk van Clovis

Leenman 2

Leenman 3

Leenman 1

Leenman 4

Leenman 5

Leenman 6

Leenman 7

Leenman 8

Leenman 9

Leenman 10

Land direct onder Clovis

(Leenheer)

Controleren

Ik stuur zendgraven om te kijken of de Leenmannen het wel goed doen en om belasting te innen

Zweer trouw aan mij en aan koning Clovis!

Geef me landbouwopbrengsten en vee!

Leenman 2

Leenmannen gaan hun geleende grond steeds meer als erfelijk eigendom zien: als hun eigen 'koninkrijkjes'.

Bij overlijden van leenman erft de oudste zoon het gebied en de titel.

De koning verliest hierdoor macht en invloed. 

achterleenman 1

achterleenman 2

achterleenman 3

achterleenman 4

Problemen met leenmannen

Wat als...... ik (leenman) mijn eigen land weer onderverdeel aan 'achterleenmannen' (ridders) dan hoef ik bijna niets meer te doen!

De leenmannen worden zo ook zelf leenheren.

(van de achterleenmannen)

achterleenman 1

achterleenman 2

achterleenman 3

achterleenman 4

 Leenstelsel

Lage adel (lokale heren)

Deze mensen zijn dus die heren die de baas zijn over de Domeinen

Hoge Adel

Vaak de baas over meerdere domeinen waarop achterleenmannen werken.

Waar vind je de horigen in dit leenstelsel?

Lage adel (lokale heren)

Deze mensen zijn dus die heren die de baas zijn over de Domeinen