Les 2: Deelwoorden

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3,4

Werkwoordspelling

Werkwoordspelling

Vorige les

Persoonsvorm.

Tijd- en getalproef.

Zwakke en sterke werkwoorden

Infinitief (kort)

Gebiedende wijs (kort)

Deze les

Herhaling

- Voltooid en onvoltooid deelwoord

- Bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord

Hoe vinden we de persoonsvorm?

Het werkwoord dat verandert in een zin heet de persoonsvorm. Dat is belangrijk, want vaak moet je nadenken hoe je het op de juiste wijze moet spellen.

De persoonsvorm is altijd een werkwoord.

Er zijn drie manieren om de persoonsvorm te vinden. Weet jij welke vormen?

Gebiedende wijs

De gebiedende wijs enkelvoud wordt gebruikt zonder onderwerp en heeft dezelfde vorm als de stam van het werkwoord:

Loop door.

Eet je bord leeg.

Schrijf dat op.

Soms wordt de infinitief gebruikt:

Niet roken.

Deur sluiten.

Infinitief 

Het infinitief is het hele werkwoord. 

Voorbeeld: 

Zij staan op de bus te wachten. 

 Staan is dus geen infinitief, want dat verandert als je het in een andere tijd zet. Het is dus een pvtt. 

Wachten is in deze zin het infinitief. 

De zwakke werkwoorden veranderen van klank als ze van tijd veranderen.

1. Waar
2. Niet waar

De storm verwoes (verwoesten) ons tuinhuisje.

1. Verwoeste
2. Verwoestte
3. Verwoesde
4. Verwoesdde

Wij (vermoeden) dat de verzekering het (vergoeden).

1. Vermoeden - Vergoeden
2. Vermoedte - Vergoeden
3. Vermoedden - Vergoedden
4. Vermoedden - Vergoedde

Voltooid deelwoord

Het voltooid deelwoord is een vorm van een werkwoord die in het Nederlands gebruikt wordt om een voltooide tijd te vormen. 

Ik heb een goed boek gelezen.

Ze heeft de hele nacht gewerkt.

Een voltooid deelwoord begint vaak met be-, ge-, ver-, ont-

Een voltooid deelwoord eindigt op -d/-t (regelmatig) of op -en (onregelmatig)

REGELMATIG/ZWAK

• Eindigt op een -d of een -t
• Langer maken

ik heb gerend  want rende

ik heb gepakt  want pakte

• 't ex kofschip

ONREGELMATIG/STERK

• Eindigt op -en
• Uit je hoofd leren

ik heb gezwommen

ik heb geslapen

Onvoltooid deelwoord

Een onvoltooid deelwoord geeft aan hoe iemand bezig is, terwijl diegene ook iets anders doet.

1. Tom komt fluitend de kamer binnen.

2. Lachend zei hij dat hij geslaagd was.

3. Al pratende kwamen we bij school.

We schrijven het onvoltooid deelwoord als het hele werkwoord (infinitief) met -d of -de erachter.

Bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord

Het voltooid deelwoord kan ook als bijvoeglijk naamwoord worden gebruikt. 

Het voltooid deelwoord staat dan voor een zelfstandig naamwoord. Het zegt dan iets over een zelfstandig naamwoord (mensen, dieren, dingen of planten).

Bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord

Je schrijft het zo kort mogelijk op.

*De verbrede straat ligt vol zand

*De gevluchte crimineel is opgepakt

*De afgebrande schuur wordt opgeruimd

Maar let op: de verrotte appel

De (redden) schipbreukelingen werden (ondervragen).

1. geredden, ondervraagt
2. geredde, ondervraagt
3. geredde, ondervraagd

De vrouw (verhuizen) een week nadat het was (gebeuren).

1. Verhuiste, gebeurt
2. Verhuiste, gebeurd
3. Verhuisde, gebeurt
4. Verhuisde, gebeurd

Het (gebeuren) niet vaak dat een dokter zelf (bloeden).

1. Gebeurt, bloed
2. Gebeurt, bloedt
3. Gebeurd, bloedt
4. Gebeurd, bloed

Marie viel stikkend van het lachen van haar stoel. 'stikkend'=

1. voltooid deelwoord
2. onvoltooid deelwoord

Opdracht

https://www.cambiumned.nl/oefeningen/oefening-persoonsvormen-en-voltooide-deelwoorden/