Thema 5 Ecologie B4 Veranderende ecosystemen

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Thema 5               Ecologie

B4

Veranderende

ecosystemen

Leerdoelen B5

• Je kunt veranderingen in een ecosysteem beschrijven
  
• Je kunt in een model gegeven informatie over ecosystemen gebruiken, bewerken en analyseren

Begrippen: pioniersoorten, pionierecosysteem, successie, gelaagdheid, climaxecosysteem, primaire successie, secundaire ecosysteem, verlanding, gradiëntecosysteem, indicatorsoorten, modelleren, omslagpunt

Veranderingen in een ecosysteem

Successie = verandering van de soortensamenstelling van een levensgemeenschap, waardoor deze geleidelijk overgaat in een andere. 

Nadat pioniersoorten zich gevestigd hebben, veranderen de omstandigheden. Er wordt meer grond vastgehouden en er ontstaat humus.

Pionierecosysteem

Op kale grond, een kale rots, nieuwe duin zal na verloop van tijd begroeid raken met korstmossen of kleine planten. Deze eerste vegetatie heten pioniers. Zij zijn erg tolerant wat de abiotische factoren als temperatuur betreft.

Deze planten trekken dieren aan, het eerste pionierecosysteem is ontstaan. Hierdoor worden de omstandigheden gunstiger voor nieuwe soorten om zich hier te vestigen.

Humus

Door doodgaan van planten en dieren ontstaat humus, waardoor de omstandigheden sterk verbeterd zijn. Hierdoor kunnen grotere planten op deze plek groeien, grotere dieren zich hier vestigen en het pionierecosysteem gaat over in een ander ecosysteem. 

Dit maakt de omstandigheden nóg gematigder, zodat weer andere planten en dieren zich hier vestigen.

Climaxstadium

Laatste stadium het climaxstadium. Dit stdaium heeft een grote biodiversiteit, weinig schommeling in omstandigheden, veel soorten, kleine aantallen per soort.

Vaak kwetsbaar voor veranderingen van buitenaf. Bodem van tropische regenwouden bevat weinig humus en zijn daardoor extreem kwetsbaar. Gevaar van erosie groot.

Fasen van successie

Successie

Levensgemeenschappen volgen elkaar op. Tot een stabiel ecosysteem ontstaat: climaxecosysteem.

Pioniersecosysteem: eerste organismen die zich vestigen.

Subclimax: ecosysteem in een successiereeks instantgehouden door mensen.

Voorbeelden van 

successie

• strand -> duinen -> bos
• zand -> heide -> bos
• plas -> veen/moeras -> bos
• rots onder water -> koraalrif
• kale grond -> steppe/prairie -> (regen)woud

De verschillen op een rijtje

                                                       

                                                                           Netto productie groot                         Netto productie gering (opbouw=afbraak)

                                                                           Weinig gespecialiseerde niches    sterk gespecialiseerde niches

veel lichte zaden

weinig, maar grote zaden

Verlanding van een plas

Indicatorsoorten

• Soorten die een aanwijzing geven over een kenmerk van het milieu waarin ze voorkomen
• Bijvoorbeeld over zuurgraad, vochtgehalte, voedselrijkdom, zoutgehalte, vervuiling en biodiversiteit

Watermijt: 

schoonwater, weinig vervuild

Vleesetende Ronde Zonnedauw: stikstofarm en vochtig

Maretak:

kalk in de bodem

Gradiëntecosysteem 

• Een ecosysteem met geleidelijke overgangen....bijvoorbeeld onze duinen
• Landinwaarts: zout wordt zoet, kalkrijk wordt kalkarm, nat wordt droog
• Gradiënt uit zich in opeenvolging van gebieden: strand, zeereep, open duinvalleien, struweelduinen en binnenrandduinbossen

Indicatorsoorten:

soorten die een aanwijzing geven over een kenmerk van het milieu

eerste pioniersoorten

grotere pioniersoorten volgen

grotere planten, dieren

climaxstadium

Maak opdracht 51 t/m 55

Modelleren

• Alternatief om complexe processen in ecosystemen te doorgronden
• Vereenvoudigde voorstelling van de werkelijkheid
• Virtueel nadoen wat er in zou kunnen gebeuren
• Neem voorbeeld konijnen op bladzijde 130/131 goed door

Evenwicht

• Kantelpunt (zie volgende uitlegvideo) tussen stabiele evenwichten
• Instabiel evenwicht gemakkelijk verstoord

Eventueel nog een uitlegvideo 

over evenwichten

Voorbeeld 2 evenwichtssituaties

Konijnen eten grassen, kruiden en jonge struiken. Als de hoge grassen en jonge struiken niet worden gegeten, verdringen ze de kruiden en lage grassen.

Wat gebeurt er bij een lage dichtheid aan konijnen met de hoeveelheid lagere grassen en kruiden?

1. Veel lagere grassen en kruiden
2. Weinig lagere grassen en kruiden
3. Evenveel lagere grassen en kruiden

2 evenwichten

• Dus bij weinig konijnen weinig lagere gras en bij veel konijnen veel lagere gras. Dit is in beide situaties is er een biologisch evenwicht. 
• Omslagpunt (kantelpunt): overgang tussen twee evenwichtssituaties
  

Instabiel toestand bij een epidemie: populatie konijnen neemt sterk af > houtachtige planten groeien en verdringen de lagere grassen en kruiden  >  geen voedsel voor konijnen, want die kunnen de houtachtige planten niet verteren > populatie planten en konijnen zal niet meer hetzelfde zijn als voor de epidemie.

Maak opdracht 56 t/m 64

Neem daarna de context 'Soorten beschermen met citizen science' door en 

maak opdracht 65 t/m 67

Klaar? Oefen de Flitskaarten en maak Test Jezelf

Afsluiter B4

Waar zijn er meer wisselingen in abiotische factoren?

1. Pionierecosysteem
2. Climaxecosysteem

https:

Wat was je procentuele score?

Wat verandert er bij successie?

1. individu
2. populatie
3. leefgemeenschap
4. ecosysteem

Welke type zaden past het best bij een pionierplant?

1. veel en licht
2. veel en zwaar
3. weinig en licht
4. weinig en zwaar

Geef hieronder het antwoord op de examenvraag

Toets je kennis over ecologie

Op de volgende pagina vind je een oefentoets met 

30 vragen over Ecologie

Verder staan er op www.biologiepagina.nl ook nog examenvragen die je kunt oefenen. Heb je daar vragen over, stel ze in de workshopuren...

https:

Wat was je procentuele score?