AK H1 par. 4 Gesteente wordt sediment HSX

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

1.4

Gesteente wordt sediment

Lesdoelen

Je kunt vertellen hoe sedimentgesteente ontstaat.

Je kunt vertellen hoe zandbanken, duinen en delta's ontstaan

Je kunt een boven- midden- of benedenloop herkennen op een foto.

Verwering

Chemische verwering: De samenstelling van het gesteente verandert door de inwerking van zuurstof en vocht.

Mechanische verwering: gesteente valt uit elkaar onder invloed van temperatuurverschillen, vorstverwering of plantenwortels.

Stroming van een rivier

Bovenloop: hier stroomt de rivier het hardst

Middenloop: hier stroomt de rivier minder hard

Benedenloop: hier stroomt de rivier langzaam

Wat betekent Erosie ookalweer?

Erosie

Erosie is het proces waarbij bodem, gesteente slijt en verplaatst wordt door natuurlijke krachten zoals wind, water of ijs. Dit zorgt voor veranderingen hoe het landschap eruit ziet.

Rivieren, afbraak & opbouw

3 zones van een rivier:

Bovenloop --> voornamelijk erosie

Middenloop --> voornamelijk transport. Afzetten van stenen

Benedenloop --> voornamelijk sedimentatie: grind, zand, klei 

Sedimentatie 

Het neerleggen van zand, grind en klei door een rivier, zee of wind

Sedimenten

Ontstaan van een Delta

Sedimentatie

Delta

Estuarium

Brede trechtermonding

Delta en estuarium

Meanderen

1. Meanderen is het kronkelen van een rivier in bochten.
   
   
2.  Dit gebeurt doordat het water aan de buitenkant van de bocht sneller stroomt en meer uitslijt (Erosie), terwijl aan de binnenkant sediment wordt afgezet (Sedimentatie). 
   
   
3. Hierdoor ontstaan bochtige patronen in het rivierlandschap.
   

Oxbow lake

Soorten gesteente

Zandsteen: Samengeperst zand.

Kalksteen: Ontstaat door de opeenhoping van (kalkhoudende) stoffelijke overblijfselen van in zee levende organismen. Er kunnen daarom fossielen van zeedieren in voorkomen, zoals schelpen, ammonieten, of koralen.

Schalie: Bestaat uit keiharde klei.

Schaliegas

Schaliegas is aardgas dat wordt gewonnen uit schalie. Om dit gesteente te bereiken worden boringen uitgevoerd die horizontaal worden voortgezet, zodra de steenlaag bereikt is.

Fracking

Schaliegas komt niet meteen vrij uit de bodem. Dit doen ze met fracking. Hierbij worden onder hoge druk grote hoeveelheden water, zand en chemicaliën ingespoten. Door de grote druk breekt het gesteente. De ontstane scheurtjes worden open gehouden door het ingespoten zand. Deze mix van water en chemicaliën wordt dan weer opgepompt. Dit productiewater neemt zware metalen en van nature radioactieve elementen uit de ondergrond op. Dit is chemisch afval. Een gedeelte van de gebruikte chemicaliën en vloeistoffen blijft in het gesteente achter.

Bonus: Afbraak en opbouw door de wind

Het lichtere stof kan enorm ver meegenomen worden door de wind. 

Er kunnen ook zandduinen gevormd worden als de zanddeeltjes ergens anders worden neergelegd. 

De vorm van de duin is afhankelijk van de vegetatie, ondergrond en de hoeveelheid zand.

De Amazone wordt bemest door Sahara-zand

Enkele (3) vragen

Een zandbank komt altijd boven zeeniveau uit. Waar of niet waar?

1. Waar
2. Niet waar

Bij een delta wordt sediment weggehaald aan de kust. Waar of niet waar?

1. Waar
2. Niet waar

Welk sedimentgesteente is dit?

1. Zandsteen
2. Schalie
3. Kalksteen

EINDE VRAGEN

Resumerend

De lesdoelen waren:

Je kunt vertellen hoe sedimentgesteente ontstaat.

Je kunt vertellen hoe zandbanken, duinen en delta's ontstaan

Je kunt een boven- midden- of benedenloop herkennen op een foto.

Doelen bereikt?

EINDE