1.1

Havo 4

1.1 In de tijd van steden en staten

Lesdoelen:

In deze les leer je:

- hoe waterschappen rechten kregen

- hoe burgers vrijheidsrechten en politieke rechten kregen in de hoge en late middeleeuwen.

1.1 In de tijd van steden en staten

Rechten van waterschappen

Tijd van steden en staten (1000-1500).

- Veengebied in Holland en Utrecht onbewoonbaar (moerassig).

- Bewoning alleen langs de duinen en rivieroevers.

--> ontginnen:  --> sloten en kanalen - water laten weglopen.

                          --> dijken en dammen - overstroming voorkomen.

                          --> later ook sluizen.

--> ontstaan polders (gebieden achter de dijken waar de waterstand door mensen wordt geregeld.

Er ontstaat een noodzaak om dit goed te organiseren --> oprichting waterschappen.

Video

1.1 In de tijd van steden en staten

Rechten van waterschappen

Graven van Holland hier gebaat bij. Zien zichzelf als eigenaar van de grond, maar hebben onderdanen nodig voor het ontginnen en water te beheersen:
- vrijheidsrechten (zoals eigendomsrechten op de grond)

- politieke rechten (zoals inspraak bij het waterbeheer)

Vorming waterschap Rijnland --> voorbeeld voor latere waterschappen.
- vertegenwoordiger graaf: dijkgraaf.
- vertegenwoordigers inwoners: heemraden

Overleg en samenwerking is cruciaal --> vernoeming poldermodel.

Graaf Willem II overhandigt de oorkonde aan de heemraden van Rijnland, 1255.

1.1 In de tijd van steden en staten

Rechten, steden en staten

Tijd van monniken en ridders:                               Tijd van steden en staten
Feodale stelsel                                                          Vorsten, bisschoppen en edelen geven
Hofstelsel                                                                  steden vrijheidsrechten en politieke 

                                                                                   rechten (stadsrechten).

                                                                                   Rechten werden vastgelegd in een                                                                                           keur en onderteken door de                                                                                                     landsheer. Hierdoor kon de heer het                                                                                      niet zomaar intrekken. Steden werden

                                                                                   bestuurd door de patriciërs.

- zichzelf besturen

- zelf rechtspreken

- zichzelfverdedigen met o.a. een stadsmuur en soldaten

1.1 In de tijd van steden en staten

Rechten, steden en staten

                                  Inkomsten vanuit de steden door stadsrechten.

                                    Vorst (landsheer) betaalt hiervan:

                                   ambtenaren, rechters en een beroepsleger.  

                                   --> Zet heren buitenspel.

                                   --> Opbouw staatsvorming en centraal bestuur.

--> Bedreiging voor de steden!

Vorsten gingen met geweld meer belastingen eisen van steden. Oprichting nieuwe organisatiestructuur om te onderhandelen.
Staten --> vertegenwoordigers burgers, adel en geestelijkheid van een gewest.
Staten - Generaal --> vertegenwoordigers van alle gewesten.

Staten-Generaal

De graven van Holland hadden er belang bij om vrijheidsrechten en politieke rechten te verlenen aan waterschappen. Maak dat duidelijk door:
- van beide rechtssoorten een voorbeeld te geven en
- een economische verklaring voor deze rechtsverlening te geven.

Geef aan wat het poldermodel is en verklaar het ontstaan ervan.

Vorsten verleenden steden vrijheidsrechten en politieke rechten.
- Geef van elk een voorbeeld
- Geef aan door welke stadsbewoners de politieke rechten werden uitgeoefend.

De staatsvorming werd een bedreiging voor de vrijheden en politieke rechten van de steden. Leg dit uit.

Gebruik bron 1 (blz. 18).
Geef aan:
- welk recht Willem II aan het waterschap verleende en

Gebruik bron 1 (blz. 18).
Geef aan:
- of het ging om een vrijheidsrecht of een politiek recht.

Gebruik de paragrafen 3.3 - 4.2 en 4.3 van het handboek.
Leg een verband tussen de ontwikkeling van vrijheidsrechten en politieke rechten en de kenmerkende aspecten:
a. het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur,

Gebruik de paragrafen 3.3 - 4.2 en 4.3 van het handboek.
Leg een verband tussen de ontwikkeling van vrijheidsrechten en politieke rechten en de kenmerkende aspecten:
b. de opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden en

Gebruik de paragrafen 3.3 - 4.2 en 4.3 van het handboek.
Leg een verband tussen de ontwikkeling van vrijheidsrechten en politieke rechten en de kenmerkende aspecten:
c. het begin van staatsvorming en centralisatie.