Aan elkaar of los A2 NN H 6

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

Aan elkaar of los?

Samenstellingen (schouder + tas = schoudertas) worden aan elkaar geschreven.

Controle: altijd maar 1 klemtoon!

tuinman, zelfhulpboek, boormachine, laserprinter, basissschooldirecteur (1 klemtoon)

Maar geen samenstelling als je meer klemtonen hebt. 

In dit grote park wordt een kleine camping aangelegd (twee klemtonen), 

In dit voorbeeld gaat het om een bijvoeglijke nw + zelfstandig nw 

Samenstellingen kan met drie woorden of minder: lagelonenlanden

De volgende woorden schrijf je aan elkaar

Woorden die gemaakt zijn van: er, hier, daar of waar + een voorzetsel: 

daarna, ervoor, hierover, waarom, eronderdoor

Getallen: getallen tot twintig, tientallen, getallen met honderd en duizend: 

veertien, vijfenveertig, driehonderd,  vijfduizend. Maar: 6 miljoen en 8 miljard

Vaak voorkomende samengestelde werkwoorden: kapotmaken, pianospelen, theezetten, koffiedrinken. Maar: thee inschenken, cello spelen. Deze laatste twee komen minder vaak voor. 

Twee delen van een splitsbaar werkwoord die in dezelfde volgorde naast elkaar staan als het infinitief (hele werkwoord): 

Bijv. Toen mijn zusje thuiskwam (van het infinitief thuiskomen). Maar: ik kom thuis

Samengestelde bijvoeglijke naamwoorden met een deelwoord als tweede deel: dichtbevolkt, hooggelegen, pasgetrouwd.

Aan elkaar of los?
twaalf duizend

1. aan elkaar
2. los

Antwoord A: aan elkaar

getallen met duizend aan elkaar 

Aan elkaar of los?
drie miljard

1. aan elkaar
2. los

Antwoord B: los

tientallen, getallen met honderd of duizend aan elkaar. Rest: los 

Aan elkaar of los?

1. driekamer appartement
2. driekamerappartement
3. drie-kamer-appartement
4. drie kamer appartement

Antwoord B

samenstelling met 3 woorden, 1 klemtoon:

driekamerappartement

Aan elkaar of los?

1. adembenemende voorstelling
2. adembenemendevoorsteling
3. adem benemende voorstelling
4. adem benemendevoorstelling

Antwoord A

samenstelling met meer dan 2 klemtonen (hier: bijvoeglijk naamwoord + zelfstandig naamwoord)

adembenemende voorstelling 

aan elkaar of los?

1. daar om heen
2. daaromheen
3. daarom heen
4. daar omheen

Antwoord B

daaromheen

woord wat gemaakt is met: daar + voorzetsel(s)

Aan elkaar of los?

1. bruinebonensoep
2. bruine bonensoep
3. bruine bonen soep

Antwoord A

samenstelling met 3 woorden, 1 klemtoon

bruinebonensoep

los of aan elkaar?
er+onder+door

1. los
2. aan elkaar

Antwoord B

eronderdoor

woord wat gemaakt is met: er + voorzetsel(s)

Let op het betekenisverschil dat kan ontstaan bij een samengesteld woord 

Het volle melkpak  = het melkpak wat geheel gevuld is

vollemelkpak  = het soort melk: volle, niet magere

het rode wijnglas = het soort glas

rodewijnglas  = het soort wijn

3. Bijvoeglijk nw + zelfstandig nw + zelfstandig nw

-Zegt het bijvoeglijk nw iets over het eerste of het tweede zelfstandige nw?

In veel gevallen:

-Zegt het iets over het eerste zelfstandige nw: dan aan elkaar schrijven. 

Bijv. : langeafstandsraket = is een raket die een lange afstand kan vliegen

Zegt het iets over het tweede zelfstandige nw: dan bijvoeglijk nw los van zelfstandige naamwoorden schrijven.  

Bijv.: lange afstandsraket = is een raket die heel lang is en een afstand kan afleggen

Aan de slag!

Maken: Planning Spelling 6: Aan elkaar of los

Hoe: Zelfstandig, je mag muziek luisteren

Hulp: Steek je hand op

Tijd: Tot 5 minuten voor de bel

Klaar? Lees verder in je leesboek

Leerdoelen deze les:

• Aan het eind van de les kan ik samenstellingen juist schrijven.
  
• Aan het eind van de les weet ik welke woorden je aaneengeschreven of los moet schrijven.

Checkvraag: wanneer schrijf je een samenstelling aan elkaar? En wanneer zijn het losse woorden?

Extra materiaal

Aan de slag oefening 2

Wat: bedenk samen met je buurman of buurvrouw 5 voorbeelden van betekenisverschil wat je krijgt als je wel of geen spatie gebruikt Zoals:

De tienjarige meisjes vieren samen hun verjaardag OF De tien jarige meisjes vieren samen hun verjaardag.

Hoe: gebruik geen internet. maak van elk voorbeeld 2 zinnen en schrijf deze op in je schrift.

Hoe lang?: 8 minuten

Daarna: uitwisselen met een ander duo. Check van elkaar of het klopt