2. Middeleeuwen - Gotiek - interactief

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

MIDDELEEUWEN - GOTIEK

1000 - 1200

Les 2 van 3
1 Romaans

2 Gotiek

3 Toets

GOTIEK - OPDRACHTEN

Vast onderdeel

introductie

afsluiting

Keuze onderdeel

verwerkingsvragen

Alles af = geen huiswerk!

VAST ONDERDEEL - INLEIDING

leerdoel

videofragment

woordweb

introductie 
sleepvraag
meerkeuzevragen

ROMAANS - LEERDOEL

Je kan uitleggen hoe schilderkunst, beeldhouwkunst en architectuur in de romaanse periode samenhangen met de middeleeuwse cultuur en religie.

Wat weet jij over
de middeleeuwen?

ROMAANS - INTRODUCTIE

Het geloof is diep doorgedrongen in de middeleeuwse maatschappij. De kunst in de romaanse kerken heeft vooral tot doel de bevolking te onderwijzen in de christelijke leer. Expressiviteit en symboliek van de afgebeelde figuren zijn belangrijker dan een levensechte en realistische lichaamsbouw. De stijl van de kerken en kloosters doet denken aan de bouwkunst van de Romeinen; romaans. 

Gotiek

Hogere kerken, meer ramen.

Gotiek

Figuren komen los van de achtergrond.

Gotiek

Hogere kerken, meer ramen.

Gotiek

Meer realisme.

SLEEP DE ROMAANSE AFBEELDINGEN IN DIT VAK

• romaanse architectuur
• romaanse beeldhouwkunst
• romaanse schilderkunst
  

Alleen de romaanse kunstwerken zijn te slepen.
De latere gotische kunstwerken blijven staan.

MEERKEUZEVRAGEN

Kies het juiste antwoord.
Hulpmiddel: Kunstboek pagina 33 t/m 37

Wat is een verluchting?

1. Een reliëfafbeelding op de gevel van een kerk, bedoeld om Bijbelse verhalen uit te beelden.
2. Een illustratie of versiering in een middeleeuws handschrift, vaak rijkelijk versierd met goud en felle kleuren.

Wat maakt een vorm minder ruimtelijk, of 'plat'?

1. Nauwelijks schaduwwerking en de achtergrond is leeg. Lijnperspectief klopt niet, verschillende standpunten zichtbaar. Er worden zware contourlijnen gebruikt en de weergave is schematisch.
2. Duidelijke schaduwwerking en een gedetailleerde achtergrond. Het lijnperspectief klopt en er is één consistent standpunt zichtbaar. Er worden subtiele contourlijnen gebruikt en de weergave is realistisch.

Wat is kenmerkend voor een romaanse kerk?

1. Plattegrond is een Latijns kruisvorm, extra beuken, een kooromgang en straalkapellen. Duidelijk te herkennen aan de rondbogen en massiefbouw.
2. Gericht op het verticale, alles wijst omhoog en is opengewerkt. Duidelijk te herkennen aan de spitsbogen en skeletbouw, glas-in-loodramen en veel versieringen.

Waarom zie je vaak voorstellingen van het laatste oordeel boven het toegangsportaal?

1. Om gelovigen aan te moedigen goede christenen te zijn.
2. Omdat het een traditioneel decoratief thema was dat gebruikt werd om de kerk mooier te maken.

Wat is stileren?

1. Het exact natekenen van vormen en details om een zo realistisch mogelijk beeld te creëren.
2. Het vereenvoudigen of vervormen van vormen en details in een kunstwerk om de essentie of het karakter ervan te benadrukken.

Wat is een relikwie / reliek?

1. Een oud kunstvoorwerp of gebruiksvoorwerp uit de middeleeuwen dat in musea wordt tentoongesteld.
2. Een heilig overblijfsel van een heilige persoon, zoals een bot, kledingstuk of ander object, dat wordt vereerd in kerken en pelgrimsoorden.

KEUZE ONDERDEEL

1 Vragen bij het boek.	2 Videovragen.	3 Examenvragen.
Ik wil testen of ik de leerstof goed begrijp.	Ik wil meer uitleg.	Ik snap de leerstof, ik wil verdiepen.
Start bij dia 17	Start bij dia 24	Start bij dia 26

VRAGEN BIJ HET BOEK

Maak de vragen die horen bij hoofdstuk 2.3 romaanse kunst uit het Kunstboek.

Net als de decoraties in de timpanen hebben de kapitelen ook een Bijbels
thema. Het thema van het kapiteel op de afbeelding gaat over de het laatste
oordeel, met links de heilige Petrus als sleutelhouder van de hemel, in het
midden een zondaar op weg naar de hel en rechts de duivel.

Leg uit waarom timpanen en kapitelen in de kerken werden versierd met
Bijbelse taferelen.

Je ziet een foto van de Saint-Sernin in Toulouse.
Het is een romaanse basiliekkerk.

Noem minstens vier kenmerken die het
romaanse karakter van deze basiliek laten zien.

Op de afbeelding zie je een pagina met de Latijnse tekst van het Paternoster (Onzevader)
en het Credo (de geloofsbelijdenis). De pagina is versierd met onder andere een initiaal
en een miniatuur.

Leg aan de hand van de afbeelding uit wat het verschil is
tussen een initiaal en een miniatuur.

De Christusfiguur op de onderste illustratie houdt zijn hoofd in een enigszins
opzij gebogen houding. Verder herken je hem aan het aureool om zijn hoofd.
Op de illustratie is hij geïsoleerd weergegeven.

Noem twee manieren waarop er een bepaalde afstand is gecreëerd tussen de
Christusfiguur en de rest van de afbeelding.

De maker van deze pagina heeft zijn werk niet gesigneerd.

Wat is de reden dat rond 1200 de makers hun werk niet signeerden?

De Psalter van St. Albans is in de twaalfde eeuw gemaakt, tijdens de hoge middeleeuwen,
en daarmee is de stijl romaans.

Noem drie aspecten van de vormgeving die kenmerkend zijn voor deze periode en stijl.

VIDEOVRAGEN

Start de video. Terwijl je kijkt, verschijnen de vragen op het scherm. Beantwoord elke vraag door te kiezen of de stelling waar of onwaar is, op basis van wat je hebt gezien in de video.

EXAMENVRAGEN

Beantwoord de vragen waarbij je je vaardigheden en kennis over voorstelling, vormgeving, materiaal en kunsthistorische kennis test.

In de middeleeuwen hadden schilders en beeldhouwers
nog niet zo’n voorname status als in de renaissance:
beeldhouwers waren ambachtsmannen. Op de afbeelding
zie je links onderin een beeldhouwer aan het werk.

Geef twee aspecten van de voorstelling waaruit je kunt
afleiden dat de status van de beeldhouwer die van ambachtsman was.

06:50

Kloosters maakten deel uit van een uitgestrekt christelijk netwerk dat zich uitstrekte van Rome tot Schotland.

1. waar
2. onwaar

07:16

Tijdens het jaar 1000 verenigden de Europeanen zich rond het christelijk geloof en begonnen ze meer te reizen en handel te drijven.

1. waar
2. onwaar

08:50

Romaanse kerken waren typisch versierd met ingewikkelde versieringen en grote ramen.

1. waar
2. onwaar

08:51

De Romaanse architectuurstijl kenmerkte zich door puntige bogen en hoge torenspitsen.

1. waar
2. onwaar

12:37

De kunst in Romaanse kerken was voornamelijk realistisch om de christelijke boodschap te onderwijzen.

1. waar
2. onwaar

Het ruim zeventig meter (!) lange, geborduurde tapijt is gemaakt in de
11e eeuw en verbeeldt een historische slag in Engeland. Tot op de dag
van vandaag hebben kunsthistorici nog niet kunnen achterhalen door
wie het tapijt gemaakt is, al duiden de verschillende borduurstijlen op
meerdere makers.
- Geef twee redenen waarom het zo moeilijk te achterhalen is wie de makers
van dit middeleeuwse tapijt zijn.

De makers borduurden met dikke wol op een linnen ondergrond.
Daarbij gebruikten ze slechts acht kleuren. Ondanks het gebruik
van dikke wol en een beperkt kleurenpalet, lukte het de makers
te zorgen voor een levendige variatie in de vormgeving van de
mens- en dierfiguren.

Toon dit aan met drie voorbeelden uit de afbeeldingen.

In de middeleeuwen konden de meeste mensen niet lezen.
Om die reden moest het verhaal zo helder en duidelijk
mogelijk in beeld worden gebracht.

Beschrijf twee manieren waarop de compositie bijdraagt aan
de leesbaarheid van het verhaal.

VAST ONDERDEEL - AFSLUITING

Je kan uitleggen hoe schilderkunst, beeldhouwkunst en architectuur in de romaanse periode samenhangen met de middeleeuwse cultuur en religie.

SAMENVATTEN EN BEGRIPPEN

Maak, afhankelijk van de tijd, een uitgebreide of beknopte mindmap voor elk onderdeel van de Romaanse kunst.

Gebruik je Kunstboek. Paginanummers en onderwerpen worden aangegeven.

pagina 33
Middeleeuwen, religie,
kloosters en manuscripten.

pagina 34, 35
schilderen op plafonds
en muren
(vwo: Bernard van Clairvaux)

pagina 35, 36
Saint-Sernin, een romaanse kerk

pagina 36, 37
Beeldhouwkunst met een
boodschap.

Ik kan uitleggen hoe romaanse schilderkunst, beelden en architectuur te maken hebben met de cultuur en het geloof in de middeleeuwen.

0100