2.1 Rechtsstaat

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H4D woensdag 18 september

2.1 Wat is een rechtsstaat?

• Huiswerk: lezen 2.1 Wat is een rechtsstaat?
• Definities (blauwe begrippen) noteren met de betekenis in je aantekeningenschrift (vul dit vandaag aan tijdens de uitleg

nos.nl

nos.nl

          Idee en oorsprong van de rechtsstaat

Vrouwe Justitia wordt beschouwd als hét symbool voor rechtvaardigheid. Waarvoor staan haar blinddoek, weegschaal en zwaard?

Wat gaan we deze les doen?

• Leerdoelen
• Huiswerk bespreken
• Uitleg 2.1 (tip: maak aantekeningen!)
• Actualiteit
• Keuze: aan de slag met opdrachten werkboek of verder werken aan je PO

Leerdoelen 

In deze paragraaf leer je:

Wat een rechtsstaat precies is.

1. de verschillen tussen fatsoensnormen en rechtsnormen
   
2. de verschillende rechtsgebieden in het recht
   
3. dat rechtsnormen overeenkomen met ons gevoel van rechtvaardigheid
   
4. over het ontstaan van onze rechtsstaat
   
5. dat in een rechtsstaat de overheid 2 kerntaken heeft: rechtshandhaving en rechtsbescherming
   
6. dat niet alle landen in de wereld een rechtsstaat zijn maar dat er ook autoritaire staten zijn
   

Eilandsituatie

• In par. 1.1 heb je nagedacht over de vraag wat er als eerst moet gebeuren als je een nieuwe samenleving inricht. 
• vaak gaat het om rechten en plichten: zaken waar je recht op hebt en dingen die je moet doen
• In een rechtsstaat staan rechten en plichten in de wet en is willekeur uitgesloten

Het nut van regels en wetten

• Regels laten het maatschappelijk leven geordend verlopen.
• Regels sluiten aan bij waarden en normen die we met elkaar delen.
• In dit hoofdstuk kijken we vooral naar rechtsnormen.
  

Rechtsnormen = gedragsregels die door de overheid wettelijk zijn vastgelegd

Rechtsgebieden

Binnen het recht bestaan verschillende rechtsgebieden:

'World Happiness Report'  (VN)

• Nederlanders behoren volgens dit onderzoek tot de gelukkigste mensen ter wereld. 
• Het is niet toevallig dat de gelukkigste landen op de VN-lijst vrijwel allemaal rechtsstaten zijn, waarin burgers relatief veel vrijheid genieten de overheid de plicht heeft de burgers een bestaansminimum te garanderen.
  

Publiekrecht

Privaatrecht

Recht in beweging

Ontstaan van de rechtsstaat

Wat is volgens jou de betekenis van een rechtsstaat?

Definitie Rechtsstaat

Rechtssysteem waarin burgers door grondrechten worden beschermd tegen machtsmisbruik en willekeur

Kerntaken van de overheid

In een rechtsstaat heeft de overheid twee kerntaken, namelijk rechtshandhaving en rechtsbescherming. 

Rechtshandhaving betekent dat de staat ervoor moet zorgen dat we ons aan de wet houden

Rechtsbescherming houdt in dat het de kerntaak van de overheid is om burgers middels wetten te beschermen tegens machtsmisbruik van de overheid

Landen zonder rechtsstaat

• Lang niet alle landen in de wereld hebben een rechtsstaat. 
• In een autoritaire staat bepaalt één machthebber of een kleine groep mensen in feite wat de regels zijn.
• Zij hebben hierdoor de macht om politieke tegenstanders zonder vorm van proces uit te schakelen en de bevolking rechten en vrijheden te onthouden. 

Tekst

De overheid heeft het
geweldsmonopolie.

1. democratie
2. dictatuur
3. geen van beide
4. beide

> Sociale grondrechten

= Klassieke grondrechten

Actualiteit

Toeslagenaffaire

nos.nl

wat zegt deze affaire over de rechtsstaat?

• burgers werden hier slachtoffers van de toeslagenaffaire, vertrapt door een veel machtiger overheid. 
• Dat zou in een rechtsstaat dus niet mogen voorkomen, omdat die ervoor moet zorgen dat burgers juist beschermd worden tegen machtsmisbruik en willekeur van de overheid. 
• De rechtsstaat functioneerde hier dus niet zoals het zou moeten doen

Afsluiting

• Huiswerk: maken van 2.1: opdracht 1 t/m 11

Kijkopdracht

Beantwoord de vragen op je blad