Thema 1, deel 2: van prikkel tot reactie bij dieren

• Biologie
• Secundair onderwijs

Thema 1, deel 2:

Van prikkel tot reactie bij organismen

2. Van prikkel tot reactie bij dieren

Prikkel 

Receptor

Conductor

Effector

Reactie

Denk na over een prikkel dat een reactie kan uitlokken

2.1 Prikkels

Prikkel 

2.1 Prikkels

Prikkel 

• Wat?
• Voorkomen prikkels:
• Aard prikkel: 

2.1 Prikkels

Prikkel 

Wat? Veranderingen in een organisme of in de omgeving die een reactie kunnen uitlokken

2.1 Prikkels

Prikkel 

Voorkomen prikkels: inwendige en uitwendige prikkels

• Inwendig: honger en dorst
• Uitwendig, uit de omgeving: geluid wekker, licht in de kamer, schoolbel, .. 

2.1 Prikkels

Prikkel 

Aard prikkel: fysische en chemische prikkels

• Chemische prikkels: geur- en smaakstoffen
• Fysische prikkels: veranderingen in druk, temperatuur : licht, geluid, warmte, .. 

2.2 Receptoren

Receptor

2.2 Receptoren

Receptor 

= zintuigcellen of receptorcellen

= ze registreren prikkels

Voor elke soort prikkel is er een specifieke receptor die de prikkel registreert 

Licht- of fotoreceptoren

Geluids- of fonoreceptoren

Mechanoreceptoren

Thermoreceptoren

Chemoreceptoren

Evenwichtsreceptoren

Vangen het licht op

Registreren geluidprikkels

Zorgen ervoor dat je het evenwicht bewaart

Registreren drukverschillen 

Registreren temperatuurverschillen

Registreren geur- en smaakverschillen

2.2 Receptoren

• Licht- of fotoreceptoren
• Geluids- of fonoreceptoren
• Evenwichtsreceptoren
• Mechanoreceptoren
• Thermoreceptoren
• Chemoreceptoren 

2.2 Receptoren

Licht- of fotoreceptoren

• Wat?
• Waar?
• Doel?

2.2 Receptoren

Licht- of fotoreceptoren

• Registreren lichtprikkels
• In het oog
• Licht zien dat je kamer binnenvalt 's morgens

2.2 Receptoren

Geluids- of fonoreceptoren

• Wat?
• Waar?
• Doel?

2.2 Receptoren

Geluids- of fonoreceptoren

• Registreren geluidprikkels
• Liggen in het oor
• Horen wekker, belsignaal, .. 

2.2 Receptoren

Evenwichtsreceptoren

• Wat?
• Waar?

2.2 Receptoren

Evenwichtsreceptoren

• Zorgen ervoor dat je het evenwicht bewaart
• Liggen in het oor

2.2 Receptoren

Mechanoreceptoren

• Wat?
• Waar?
• Doel?

2.2 Receptoren

Mechanoreceptoren

• Registreren drukverschillen
• Bevinden zich in de huid, in de tong en in heel wat inwendige organen (buikkrampen voelen, volle blaas voelen)
• Zorgen dat je kunt voelen

2.2 Receptoren

Thermoreceptoren

• Wat?
• Waar?
  
• Doel?

2.2 Receptoren

Thermoreceptoren

• Registreren temperatuurverschillen
• Liggen in de huid, in de tong
• vb: zonnestralen op de huid voelen, koude ijsje voelen als je eraan likt

2.2 Receptoren

Chemoreceptoren

• Wat?
• Waar?
• Doel?

2.2 Receptoren

Chemoreceptoren

• Registreren smaak- en geurveranderingen
• Liggen in de tong, de neus
• vb: proeven warme chocolademelk, geur ervan ruiken
• (Inwendig kan ook: wijzigingen in samenstelling bloed registreren)

2.3 Conductoren

Conductor

2.3 Conductoren

Conductor

• Conductie of geleiding
• Receptoren worden geprikkeld en zetten prikkels om in signalen of impulsen
• Intense prikkel --> meer impulsen per seconde

2.3 Conductoren

Signalen via 2 mogelijke systemen doorheen lichaam:

• Snel systeem: zenuwstelsel
• Traag Systeem: hormonaal stelsel

De impulsen geleiden doorheen het lichaam via deze systemen = conductoren

Via welke conductor loopt het signaal of impuls van volgende receptor? Licht- of fotoreceptoren

1. Zenuwstelsel
2. Hormonaal stelsel

Via welke conductor loopt het signaal of impuls van volgende receptor? Geluids- of fonoreceptoren

1. Zenuwstelsel
2. Hormonaal stelsel

Via welke conductor loopt het signaal of impuls van volgende receptor? Evenwichtsreceptoren

1. Zenuwstelsel
2. Hormonaal stelsel

Via welke conductor loopt het signaal of impuls van volgende receptor? Mechanoreceptoren

1. Zenuwstelsel
2. Hormonaal stelsel

Via welke conductor loopt het signaal of impuls van volgende receptor? Thermoreceptoren

1. Zenuwstelsel
2. Hormonaal stelsel

Via welke conductor loopt het signaal of impuls van volgende receptor? Chemoreceptoren

1. Zenuwstelsel
2. Hormonaal stelsel

2.3 Conductoren

Licht- of fotoreceptoren: Zenuwstelsel

Geluids- of fonoreceptoren: Zenuwstelsel

Evenwichtsreceptoren: Zenuwstelsel

Mechanoreceptoren: Zenuwstelsel

Thermoreceptoren: Zenuwstelsel

Chemoreceptoren: Zenuwstelsel en Hormonaal stelsel

2.4 Effectoren en reacties

Effector

2.4 Effectoren en reacties

Effector

=informatie komt terecht bij spieren of klieren

2 soorten effectoren:

• Spieren
• Klieren

2.4 Effectoren en reacties

Reactie

2.4 Effectoren en reacties

Reactie

=reactie van het lichaam

2 soorten reacties:

• Bewegen door de spieren
• Klierafscheiding door de klieren

2.4 Effectoren en reacties

Reactie

=reactie van het lichaam

2 soorten reacties:

• Bewegen door de spieren
• Klierafscheiding door de klieren

2.4 Effectoren en reacties

Doel reactie: meewerken aan het evenwicht of de homeostase 

Voorbeelden:

• Koud buiten
• bedreiging

Mechanoreceptoren registreren temperatuurverschillen

1. Waar
2. Niet waar

Fotoreceptoren zijn fysische prikkels

1. Waar
2. Niet waar

De signalen tussen receptor en effector gaan steeds via het zenuwstelsel

1. Waar
2. Niet waar

Spieren zijn effectoren omdat ze reageren op prikkels

1. Waar
2. Niet waar

Verwerking

3 p.20

EXTRA: 4 p.21