Scenes from a dry city

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Na deze les:

1 ken je de gevolgen van een watercrisis op het dagelijks leven;

2 kun je reflecteren op de gevolgen van je eigen waterverbruik;

3 kun je beredeneren welke oorzaken aan een watercrisis ten grondslag kunnen liggen;

4 kun je benoemen wat de gevolgen van privatisering van water(voorzieningen) zijn

De film toont de droogte in het Zuid-Afrikaanse Kaapstad en de problemen die daardoor zijn ontstaan. De beperkingen in watergebruik werden daarom steeds meer aangescherpt. De inwoners van Kaapstad mochten in 2018 maar 50 liter per persoon per dag gebruiken. Hoeveel water gebruikt één Nederlander thuis per dag denk je?

1. 82 liter
2. 119 liter
3. 193 liter
4. 224 liter

Watergebruik NL

We slurpen in Nederlands steeds meer water, waarschuwt drinkwaterbedrijf Vitens. Vitens verwacht dat we in 2050 ruim 30 procent meer water gaan verbruiken. Hiervoor zijn drie redenen: 

(1) de bevolkingsgroei, 

(2) het kleiner worden van huishoudens -met elk een eigen wasmachine- en 

(3) de groeiende economie met bedrijven die steeds meer drinkwater gebruiken. 

Niet alleen de bedrijven gaan meer water gebruiken als het goed gaat met de economie. Mensen ook! Leg dit uit

Stel je woont in Kaapstad en je mag slechts 50 liter per dag gebruiken. Welke drie aanpassingen zou je maken in je dagelijkse waterverbruik?

Gevolgen van ons waterverbruik voor de rest van de wereld

Niet iedereen staat erbij stil hoeveel water er in Bangladesh wordt gebruikt om je spijkerbroek te produceren of om in Zuid-Afrika je fruit te produceren. We verbruiken meer dan alleen het water uit onze eigen kraan. Ruim 80 procent van het water dat wij dagelijks gebruiken, komt uit arme delen van de wereld. Daar zorgt het voor tekorten aan drinkwater en verwoestijning van de grond. 

Nederland importeerde in 2018 voeding en levende dieren (717 miljoen euro) alsook groenten en fruit (702 miljoen euro) uit Zuid-Afrika terwijl daar sprake is van ernstige waterschaarste.
Wat vind je zwaarder wegen: dat mensen in Zuid-Afrika er economisch op vooruitgaan of dat mensen zelf voldoende water hebben?

We hebben niet alleen recht op water, maar ook waterverplichtingen naar elkaar. Dat betekent dat we zorgvuldig met water moeten omgaan voor elkaar. Wat kun jij persoonlijk doen om de negatieve effecten van je waterverbruik voor andere landen tegen te gaan?

Het recht op water is een mensenrecht

Dit mensenrecht wordt op verschillende manieren geschonden: door industriële vervuiling van waterbronnen, onvoldoende watervoorzieningen in arme wijken of hoge prijzen die water ontoegankelijk maakt voor armen. De Verenigde Naties schrijven voor dat water niet meer mag kosten dan 3 procent van het gezinsinkomen. Je ziet dat zelfs in een welvarend land als Nederland niet iedereen die kosten kan opbrengen. Tussen 2015 en 2017 werden 20.000 Nederlandse huishoudens afgesloten.

Wat vind jij: moet water gratis toegankelijk zijn voor iedereen of mag water best een prijs hebben?

Van wie is water eigenlijk?

In 1957 kwam de eerste Waterleidingwet tot stand. Deze wet regelt de organisatie van de drinkwatervoorziening en toezicht op waterleidingbedrijven. Sindsdien hebben de Rijksoverheid en de Europese Unie zich steeds meer met kraanwater en de verdeling daarvan bemoeid. Je kunt nu dus wel zeggen dat kraanwater het best bewaakte voedingsmiddel van Nederland is. In 1952 ontstond de Vereniging van Drinkwaterbedrijven in Nederland; tegenwoordig zijn er nog tien drinkwaterbedrijven.

Van wie is water eigenlijk?

De Nederlandse Waterleidingwet verbiedt privatisering van de drinkwatersector. Alleen openbare drinkwaterbedrijven mogen water produceren en distribueren. Dat betekent dat deze taken nooit door particuliere bedrijven -die gericht zijn op winst maken- mogen worden uitgevoerd. Hierdoor garandeert de overheid door middel van regelmatige controles betrouwbaar drinkwater. Andere maatschappelijke taken worden juist wel uitbesteed aan concurrerende bedrijven in de markt; die taken worden dus wel geprivatiseerd. Denk daarbij aan energiebedrijven, de NS en busbedrijven. 

Waarom zou een overheid ervoor kiezen om een taak (deels) te privatiseren?

Inwoners van Kaapstad zijn bang dat het water en de waterinfrastructuur door particuliere bedrijven overgenomen zal worden en dat zij meer gericht zullen zijn op het maken van winst dan op het beste voor alle inwoners.
Wat zijn, denk je, de gevaren van het volledig privatiseren van een overheidstaak?

https://player.vimeo.com/video/368094651 

Vanwege de droogte mag je in Kaapstad je auto niet wassen of de planten in je tuin water geven. Wanneer je dat wel doet, word je door de politie aangehouden.
Wat vind jij ervan dat de mannen van de autowasbeurten werden aangehouden? Leg je antwoord uit.

Arm en rijk

De meningen over privatisering van de waterhuishouding (denk aan: leidingwerk en zuivering) zijn sterk verdeeld. De ene partij geeft aan dat het zorgt voor ongelijke rechten en een verschil tussen arm en rijk alsook corruptie vergroot. In de film hoor je een protestleiden ‘Water for all or the city must fall’ roepen. Volgens de demonstranten moet er uit water geen winst behaald worden, omdat water noodzakelijk is voor je leven. Het moet niet zo zijn dat als je geen geld hebt, je ook geen water kan krijgen. De andere partij zegt dat alleen door privatisering kwalitatief goede watervoorzieningen kunnen bestaan. 

Hoe worden de verschillen tussen arm en rijk in deze film in beeld gebracht? Beschrijf de beelden.

Oorzaken

Klimaatverandering zorgt ervoor dat regenpatronen structureel veranderen en kan ertoe leiden dat de droogtes elkaar sneller opvolgen en ernstiger worden. De provinciale watervoorziening is afhankelijk van het oppervlaktewater dat wordt opgeslagen in stuwmeren. Dit water wordt via pijpleidingen en tunnels naar Kaapstad geleid. Het waterpeil in de stuwmeren daalt dramatisch; een stuwmeer was in april 2018 nog maar voor 10,4 procent gevuld.

Demografische en politieke oorzaak

De bevolking van Kaapstad verdubbelde de laatste dertig jaar. Deze aanhoudende urbanisatie betekent dat al die extra mensen ook extra water nodig hebben.

Daar komt nog bij dat veel zwarte Zuid-Afrikanen tijdens de apartheid niet op het waternet waren aangesloten. Het racistische witte minderheidsregime vond dat niet nodig. Na de afschaffing van de apartheid begin jaren 90 kwamen dus niet alleen massa's nieuwe mensen naar de stad, maar kregen ook veel meer mensen die in de stad woonden toegang tot leidingwater. 

Happy end?

 Kaapstad wist Day Zero vooralsnog te ontlopen mede dankzij de indrukwekkende waterbesparing. De stad verbruikt nog maar zo’n 500 miljoen liter water per dag, tegenover 1,2 miljard liter in 2014. Ook ging het in mei 2018 regenen waardoor het waterpeil in de stuwmeren flink steeg naar 29,8 procent. Niet veel, maar wel voldoende om Day Zero uit te stellen tot ergens in 2020 2021... 

Wat zijn jouw verwachtingen voor Kaapstad?