Les 1, deel 2/3: Niet mensen maar dieren de ruimte in

• Woordenschat
• Wereldoriëntatie
• +1
• Basisschool
• Groep 8

Les 1: Niet mensen maar dieren de ruimte in

DEEL 2

NB:
Dit lesmateriaal is tot stand gekomen in de periode 2021 - 2024 in het project UGO (Utrecht Gelijke Onderwijskansen) op basis van het curriculum van de voormalig Brede School Academie (BSA) Utrecht en in samenwerking met de gemeente Utrecht en de Utrechtse schoolbesturen PCOU Willibrord, SPO Utrecht en KSU. Het project UGO eindigt op 1 oktober 2024.

 

          

          weet je meer over het nieuws;

          weet je meer over hoe en waarom dieren de ruimte 

          ingestuurd worden;

       

          kun je de tekst samenvatten door toetsvragen te bedenken
          bij de belangrijkste informatie uit de tekst;

  

          kun je de tien nieuwe woorden in de tekst plaatsen.

     Aan het eind van dit deel van de les:

het nieuws

het nieuws

de tekst

terugblikken

Je gaat zo een nieuwsartikel lezen (en samen bespreken). 

Maar wat is een geschikt artikel om te kiezen?

Het artikel is voor iedereen interessant genoeg.

Het is niet te kort, maar ook niet te lang.

Je kunt er veel vragen over stellen.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Je kunt er je mening over geven.

Er komen door het
artikel nieuwe vragen en ideeën bij je op.

Je kunt er verder over doordenken en praten.

Je kunt er zelf oplossingen bij bedenken.

    

Kies zelf één nieuwsartikel van een van deze websites en lees het goed.

Straks moet je in een paar zinnen kunnen vertellen wat je hebt gelezen!

Klik op de oranje linkjes
om de website te openen. Artikel gelezen? Keer dan
terug naar deze les.

Trouw

NOS.nl

AD

NU.nl

het nieuws

de tekst

terugblikken

Op welke website heb jij een artikel gelezen?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wat is de titel van jouw artikel?

het nieuws

de tekst

terugblikken

           Waarover ging jouw artikel? Vat de tekst samen in je eigen woorden.

Vóórdat je de tekst gaat lezen,
ga je deze video bekijken.

In de video zie je dat in veel winkels superfoods te koop zijn: bessen, zaadjes en drankjes die je als aanvulling op je dagelijkse eten kunt gebruiken. 

scannend lezen

Scannen, hoe doe je dat?

• Je leest eerst de titel, de inleiding en de kopjes van de alinea’s
• Je kijkt naar de afbeeldingen in de tekst
• Je bekijkt de 10 woorden die in de kantlijn zijn uitgelegd
• Zijn er nog andere opvallende dingen in de tekst?

Samenvatten?

Denk aan:

• Over wie (of wat) gaat het?
• Wat is er aan de hand?
• Waar was dat?
• Wanneer was dat?
• Waarom was dat?
• Hoe is het gebeurd?
• Wat is nog meer belangrijk om te vertellen?
  

het nieuws

de tekst

terugblikken

Waarom koos je dit artikel? En wat vond je er interessant aan?

het nieuws

de tekst

terugblikken

TIP:

In bijlage I van de Algemene Handleiding PO (Voer eens een nieuwsgesprek!) wordt uitgelegd hoe je een gesprek over het gelezen nieuws kunt voeren!

de tekst

Niet mensen maar

dieren in de ruimte

het nieuws

de tekst

terugblikken

Vooraf nog even dit: wat kun je doen als je een woord niet kent?

Lees de hele zin.

Ook de zin ervoor en erna zeggen
vaak iets over het woord.

Zoek het woord op in een woordenboek of in een zoekmachine op internet.

Ken je het woord in
een andere vorm wel?

Vraag het aan iemand.

Wie weet kent diegene het woord!

Kijk of er een bekend woord
zit in het onbekende woord.

Heb je het woord eerder gezien?
Waar ging de tekst toen over?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Eerst even scannen!

Klik op de tekst om hem te vergroten en scan hem even kort door. Wil je weten hoe je dat doet? Klik dan op de button ‘scannend lezen’.

In de volgende slides gaan we de alinea's een voor een langs.

bron

Bron: Sterrenkijken.nl (4/10/2021 – Lisa Kraakman)

Bewerkt voor onderwijsdoeleinden.

scannend lezen

Scannen, hoe doe je dat?

• Je leest eerst de titel, de inleiding en de kopjes van de alinea’s
• Je kijkt naar de afbeeldingen in de tekst
• Je bekijkt de 10 woorden die in de kantlijn zijn uitgelegd
• Zijn er nog andere opvallende dingen in de tekst?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wat ga je in deze tekst lezen over dieren in de ruimte, denk je?

het nieuws

de tekst

terugblikken

de titel en de inleiding

NIET MENSEN MAAR DIEREN IN DE RUIMTE

Er zijn inmiddels al aardig wat mensen de ruimte in geweest, maar wist je dat dieren de eerste waren in de ruimte? Welk dier was de eerste? Lang voordat de eerste man de ruimte in geschoten kon worden, werd er flink geëxperimenteerd met ander leven. Het meest bekende dier is het hondje Laika, maar er zijn nog veel meer dieren die een plaatsje in onze geschiedenisboeken verdienen.

het nieuws

de tekst

terugblikken

experimenteren

Betekenis: uitproberen

Klik hier voor de betekenis van deze woorden.

TIP:

In 2006 schreef Bibi Dumon Tak het kinderboekenweekgeschenk 'Laika tussen de sterren', met daarin verhalen over dieren die bijzondere prestaties hebben geleverd. Laika speelt daarin uiteraard een belangrijke rol!

Wellicht leuk om je leerlingen te laten lezen.

Waarom zijn er eerst dieren naar de ruimte gestuurd en daarna pas mensen, 

denk je?

Klik hier en luister mee!

het nieuws

de tekst

terugblikken

Welk dier is heel beroemd geworden door zijn ruimtereis?

Klik hier en luister mee!

het nieuws

de tekst

terugblikken

Het hondje Laika is heel beroemd geworden door zijn ruimtereis. 

de eerste alinea

Eerste dier in de ruimte

De allereerste dieren die ruimtevaarders genoemd mogen worden waren…fruitvliegen! Fruitvliegen? Jazeker. Op 20 februari 1947 zonden de Amerikanen fruitvliegen de ruimte in. Het mooiste aan dit verhaal? Ze hebben de vlucht overleefd. Albert II was de eerste aap in de ruimte. Op 4 juni 1949 kwam hij tot een hoogte van 134 km. De parachute werkte niet goed waardoor Albert helaas bij neerkomen is overleden. Zijn voorganger Albert I overleed toen de raket faalde. Hierna zijn er nog meer aapjes met de naam Albert omgekomen bij tests met de raket. Er zijn in totaal 32 apen de ruimte in gestuurd. 15 augustus 1950 was de eer aan een muis. Helaas werkte de parachute niet goed waardoor de muis het niet heeft overleefd. Er zijn nog meer muizen gelanceerd door de Amerikanen in de jaren ‘50 tot er overgestapt werd op apen, die meer lijken op mensen. Eind jaren ‘50 werd er succes geboekt met de aapjes Able en Baker. Deze twee, waarvan een een resusaapje en de ander een doodshoofdaapje, kwamen na de vlucht weer levend op aarde. Ze hadden blootgestaan aan 32x de zwaartekracht van de aarde en zijn in totaal 9 minuten gewichtloos geweest. Chimpansee Ham (1961) voerde tijdens zijn vlucht simpele opdrachten uit. Hij was de eerste chimpansee in de ruimte en kwam heelhuids weer terug. Dit was een grote stap omdat chimpansees en mensen veel op elkaar lijken! Als chimpansees de ruimte kunnen overleven, kunnen mensen dat ook, dachten veel wetenschappers.

de ruimtevaarder

Betekenis:

iemand die in

een raket door

de ruimte reist 

het nieuws

de tekst

terugblikken

falen

Betekenis: je doel niet bereiken

lanceren

Betekenis: een voorwerp (bijvoorbeeld een raket) de lucht inschieten

blootstaan aan

Betekenis: geen

bescherming hebben

tegen iets dat je bedreigt

de zwaartekracht

Betekenis: de kracht in de natuur die ontstaat

doordat twee voorwerpen elkaar aantrekken of

afstoten alsof ze

magnetisch zijn

Bespreeksuggestie(s):

• Wat betekent 'heelhuids'? Kunnen de leerlingen dit afleiden?
• Zwaartekracht? Kijk met je leerlingen dit filmpje voor meer uitleg.
• Gewichtloosheid? Kunnen de leerlingen dit verklaren na het zien van het uitlegfilmpje?
  

In welke volgorde zijn de verschillende dieren de ruimte in gegaan?

het nieuws

de tekst

terugblikken

1. Apen, fruitvliegen, muizen, chimpansees
2. Muizen, chimpansees, apen, fruitvliegen
3. Fruitvliegen, muizen, apen, chimpansees
4. Fruitvliegen, apen, muizen, chimpansees

Waarom was het zo’n belangrijke stap om chimpansees de ruimte in te sturen?

Tip!

Maak je deze opdracht zelfstandig en weet je het even niet meer precies? Dan kun je altijd een paar dia's terug om de tekst  nog een keer te bekijken.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Het was een belangrijke stap om chimpansees de ruimte in te sturen, omdat chimpansees en mensen veel op elkaar lijken. Als chimpansees in de ruimte kunnen overleven, kunnen mensen dat ook, dachten veel wetenschappers.

de tweede alinea

Laika

Rusland heeft voor een andere aanpak gekozen. Zij haalden honden van de straat en lanceerden deze in de jaren ‘50 in een lagere baan om de aarde. In totaal gaat het om 12 honden waarvan 1 in 1957 de naam Laika had. Op 3 november van dat jaar, met de Sputnik 2, werd Laika (zie figuur 1) gelanceerd. Ze heeft een paar uur geleefd tot ze helaas overleed aan stress en warmte. De Russen hadden overigens geen terugkeerplan voor Laika. Ze kon in haar capsule ook niet bewegen. Leuk weetje: Laika betekent zoveel als ‘ blaffer’. Haar eigenlijke naam was Kudryavka wat ‘kleine krullenbol’ zou betekenen.

In 1960 lukte het wel om twee honden levend terug te krijgen. Hun namen waren Belka en Strelka. Ze gingen echter niet alleen maar werden vergezeld door 42 muizen, 2 ratten en een konijn. De Russen waren de eerste die een baan rondom de maan maakte in 1968 met een ruimtevaartuig bewoond door twee schildpadden, vliegen, meelwormen, planten, zaden en bacteriën.

de baan (om de aarde)

Betekenis: de weg die een voorwerp in de ruimte volgt (bijvoorbeeld om de aarde) 

het nieuws

de tekst

terugblikken

de capsule

Betekenis: het onderdeel van een raket waarin je de ruimte buiten de aarde in gaat 

het ruimtevaartuig

Betekenis: het toestel om mee de ruimte in te gaan (bijvoorbeeld een raket)

Bespreeksuggestie(s):

• Waarom zou het zo belangrijk zijn om de eerste te zijn die dit soort dingen doet/kan?
  

Hoe is het hondje Laika overleden?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Het hondje Laika is overleden door stress en warmte en omdat ze niet kon bewegen in de capsule. 

In deze alinea staat dat de Russen “geen terugkeerplan” hadden voor

het hondje Laika? Wat wordt daar mee bedoeld? Leg je antwoord uit. 

het nieuws

de tekst

terugblikken

De Russen hebben niet alleen dieren de ruimte in gestuurd,

maar ook planten en zaden. Waarom hebben ze dat gedaan, denk je?

het nieuws

de tekst

terugblikken

In de laatste alinea wordt deze vraag beantwoord!

de laatste alinea

Andere landen

Niet alleen Amerika en Rusland hebben dieren de ruimte in gelanceerd. Ook China (muizen, ratten en honden), Frankrijk (kat) en Iran (aap) hebben hiermee geëxperimenteerd. Hoewel het nu geen groot nieuws meer is om een dier in de ruimte te krijgen, weerhield dit Iran er in 2013 niet van om een aap de ruimte in te sturen. Waarschijnlijk is dit vooral gedaan voor de show en om andere landen te laten weten van hun ruimteprogramma, waarmee ze in theorie ook de raketten voor atoomwapens kunnen inzetten. Na de maanlandingen zijn landen blijven experimenteren met dieren, micro-organismen en planten in de ruimte, in veel gevallen wordt er met deze experimenten door astronauten aan boord wetenschappelijk onderzoek gedaan.

het nieuws

de tekst

terugblikken

de astronaut

Betekenis: iemand die in een raket door de ruimte reist 

Klik hier en luister mee!

Bespreeksuggestie(s):

• In het modelfragment bij deze alinea wordt kort aandacht besteed aan het ruimtevaartprogramma van Iran. Geen gemakkelijk onderwerp! Hier zou je nog iets meer over in gesprek kunnen gaan met de leerlingen ->
• Voor de show? In theorie? Wat zijn atoomwapens? Andere landen toch ook?
• Je kunt natuurlijk ook besluiten om dit niet verder uit te diepen.
  

Welke landen hebben dieren de ruimte in gestuurd?

Sleep de landen die een dier de ruimte in hebben gestuurd naar het ruimtevaartuig.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Amerika

Japan

Iran

Irak

Rusland

Frankrijk

Nederland

China

Waarom is het nu geen groot nieuws meer als landen dieren de ruimte in sturen,

denk je?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Wat vind je ervan dat mensen dieren de ruimte in sturen om

te experimenteren en/of wetenschappelijk onderzoek mee te doen?

het nieuws

de tekst

terugblikken

Dat vind ik raar

Dat vind ik een goed idee

Dat vind ik geen goed idee

Licht je antwoord toe.

de ziektekiem

Betekenis: het virus of de bacterie waar je ziek van wordt

het nieuws

de tekst

terugblikken

Toetsvragen maken

Samenvatten van een tekst kun je ook doen door zelf toetsvragen te bedenken bij de belangrijkste informatie uit de tekst. Ook handig voor je juf of meester :-)

Bedenk vier vragen die in een toets gebruikt kunnen worden:

Twee weetvragen: vragen waarvan je het antwoord in de tekst kunt vinden. Noem hierbij ook de juiste antwoorden.

Twee denkvragen: vragen waarvan het antwoord NIET in de tekst staat, maar waarvoor je goed moet nadenken OVER de tekst. Geef bij deze twee denkvragen ook je eigen antwoorden (denk aan de hand-out 'Denkvragen beantwoorden' uit les 1 van dit blok)

In de volgende dia type je je vragen met de antwoorden.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Typ hier je vier toetsvragen met de antwoorden.

het nieuws

de tekst

terugblikken

terugblikken

het nieuws

de tekst

terugblikken

Hier staan de doelen van dit deel van de les.
Welke heb je al behaald? Een welke (nog) niet? Sleep ze naar het juiste vak.

het nieuws

de tekst

terugblikken

Nee, aan dit doel moet ik nog werken!

Ja, dit doel heb ik behaald!

Ik kan vertellen over hoe en waarom dieren de ruimte in gestuurd worden.

Ik weet meer over het nieuws.

Ik kan de tekst samenvatten door toetsvragen te

bedenken bij de belangrijkste informatie uit de tekst.

Ik kan de tien nieuwe woorden in de tekst plaatsen.

Je bent nu klaar met deel 2 van deze les.

Veel plezier met deel 3!

het nieuws

de tekst

terugblikken