Thema 6.4: beinvloeden van gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

6.4: Beinvloeden van gedrag 

Leerdoelen

6.4.1 Je kunt verklaren dat gedrag deels erfelijk is bepaald.

6.4.2 Je kunt leerprocessen herkennen en de functie daarvan uitleggen.

Hoe wordt gedrag bepaald?

- Erfelijke factoren

Gaat over gedrag dat al bij pasgeboren jongen waarneembaar is, ook wel instinct genoemd.

Hoe wordt gedrag bepaald?

Door uitwendige factoren (prikkels)

• Sleutelprikkel: Een prikkel waarop altijd hetzelfde gedrag volgt
• Supranormale prikkel: Verterkte sleutelprikkel, effectiever in het oproepen van bepaald gedrag.

Nico Tinbergen (1907-1988)

Supranormale prikkel: versterkte sleutelprikkel. Effectiever in oproepen bepaald gedrag.

Sleutelprikkels bij mensen

Leerprocessen

Erfelijk gedrag is in een onverwachte situatie niet altijd effectief.

Daarom moet je leren.

leerprocessen:

• gewenning - reactie op prikkel neemt af
• inprenting - in gevoelige periode
• imitatie - na doen
• conditionering 
• inzicht- ervaringen uit het verleden

Leren door gewenning

• Gewenning = het afleren te reageren op prikkels.
  
  

Inprenting

Inprenting: wanneer dieren alleen iets leren in een bepaalde, korte periode in hun leven.

Imitatie

leerproces: imitatie

Conditioneren:

Leren door positieve en negatieve ervaringen.

- trial and error (proefondervindelijk)

- klassiek conditioneren (Pavlov)

 = natuurlijke prikkel vervangen 

    door kunstmatige prikkel

Inzicht

Inzicht: een mens of dier kunnen in een nieuwe situatie de oplossing van een probleem vinden door ervaringen uit het verleden op een andere manier te combineren.

v.b.: een wiskunde vraagstuk oplossen

Aangeboren of aangeleerd?

1. Aangeboren
2. Aangeleerd

Aangeboren of aangeleerd?

1. Aangeboren
2. Aangeleerd

Erfelijk bepaald of niet?

Sleep de stukjes tekst naar de juiste plaats.

Grotendeels bepaald door erfelijke factoren

Grotendeels bepaald door leerprocessen

Een baby zuigt melk bij de moeder.

Een hond haalt de krant voor zijn baas.

Een hond zwemt.

Een meisje speelt piano.

Een papegaai spreekt woorden uit.

Een koekoeksjong verwijdert haar laatste ei uit het nest. Berust dit gedrag alleen op erfelijke factoren of spelen ook leerprocessen een rol?

1. Dit gedrag berust alleen op erfelijke factoren
2. Bij dit gedrag spelen ook leerprocessen een rol.

Wordt het gedrag van mensen bepaald door erfelijke factoren?
En door leerprocessen?

1. Alleen door erfelijke factoren
2. Alleen door leerprocessen
3. Zowel door erfelijke factoren als door leerprocessen.
4. Niet door erfelijke factoren en ook niet door leerprocessen.

Sommige ouders vinden roken zo ongezond dat ze hun kinderen beloven het rijbewijs te betalen als ze niet gaan roken. Is dit een vorm van conditionering?

1. Ja, want...
2. Nee, want...

Dit is een vorm van:

1. Imitatie
2. Conditionering
3. Inzicht
4. Gewenning

Zebravinken nemen stukken over uit liedjes die ze horen als volwassen vinken zingen. Ze zingen vooral de liedjes die ze horen tussen de 25e en 65e dag nadat ze uit het ei kwamen. Van welke twee leerprocessen is hier sprake?

1. Conditionering en gewenning
2. Gewenning en inprenting
3. Inprenting en imitatie
4. Imitatie en conditionering

Als je een hond een nieuw speeltje geeft waarin een koekje verstopt zit, gaat de hond gooien en schudden met het speeltje. Hij blijft net zo lang schudden tot het snoepje er uit valt. Van welk leerproces is hier sprake?

1. Conditionering: Pavlov
2. Inzicht
3. Imitatie
4. Conditionering: trial and error

Waarom imiteert de Liervogel menselijke geluiden?

1. Om de mensen af te schrikken.
2. Om soortgenoten weg te jagen.
3. Het is een angstroep en hij roept dan om hulp.
4. Om indruk op de vrouwtjes te maken.

Huiswerk - maandag 15/4

bs 3: leren + maken opdr. 32 t/m 40

bs 4: leren + maken opdr. 44 t/m 47, 49, 50, 52, 54.