This lesson contains 31 slides, with interactive quizzes and text slides.
Lesson duration is: 120 min
Items in this lesson
Machtige boeren, halfvrije boeren
paragraaf 4.3
Slide 1 - Slide
Wat gaan we doen?
Nakijken paragraaf 4.2
Leerdoelen paragraaf 4.3
Hofstelsel
Drieslagstelsel
De drie standen
Evaluatie
Huiswerk
Slide 2 - Slide
Nakijken
paragraaf 4.2 alle opdrachten
timer
7:00000
Slide 3 - Slide
Leerdoel
Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen hoe edelen hun grondgebied organiseerden en bestuurden, en hoe het leven van de boeren er uit zag.
Slide 4 - Slide
Wat weet jij over het leven in de Middeleeuwen?
Slide 5 - Mind map
Slide 6 - Slide
Hofstelsel
Een dorp met landbouwgrond heette een domein
De heer, bijvoorbeeld een ridder, was de baas van een domein: alle grond was van hem.
Hij woonde soms in een donjon, een soort kasteel en soms in een vroonhof, de grote boerderij van de heer in het dorp
Slide 7 - Slide
Het dagelijks leven
In de tijd van monniken en ridders had Europa een landbouwsamenleving.
De meeste mensen waren horige boeren. Dit betekent dat de boeren niet vrij waren, maar het waren ook geen slaven. Ze moesten werken op het domein van hun heer.
Slide 8 - Slide
Het hofstelsel
De boeren moesten een deel van de tijdwerken op het land van de heer of andere klusjes doen voor de heer. Deze klusjes werden ook wel herendiensten genoemd.
De boeren produceerden hun eigen voedsel. Een deel van hun opbrengst moesten zij afstaan aan de heer als een soort van belasting.
Slide 9 - Slide
Een donjon, of mottekasteel, was een versterkte wachttoren. Hier woonde de heer als er gevaar was.
Het gebied buiten het domein bestond uit de grond van de vrije boeren en de woeste gronden, onontgonnen gebied en bossen.
De vrije boeren moesten tijdens een oorlog wél meevechten met de heer. De wapenuitrusting moesten ze zelf betalen.
Meestal moesten de vrije boeren ook pacht betalen.
De akkers van de heer werden bewerkt door horigen. Er waren akkers waarbij de volledige opbrengst naar de heer ging, en er waren akkers waarbij een deel van de opbrengst voor de horige boeren was. Overigens moesten ze hun pacht ook weer van deze opbrengst betalen.
Het vroonhof was de boerderij (hoeve) van de heer. Hier woonde de heer als er geen gevaar was. De opbrengsten van zijn akkers werd in schuren opgeslagen. In woningen naast een vroonhof woonden de horige boeren in geval van gevaar, zoals oorlog.
Bij het vroonhof waren stallen voor de dieren en boomgaarden.
Horigen woonden in vredestijd buiten het vroonhof
Met het hofstelsel bedoelen we het hele systeem (stelsel) van heren en horigen, inclusief de pacht en de herendiensten.
Slide 10 - Slide
Bekijk de afbeelding. Wat zie je op deze afbeelding?
Slide 11 - Open question
Bekijk de afbeelding. Waar woont de heer van het domein?
Slide 12 - Open question
Waarom wonen op een domein?
De boeren waren niet vrij en moesten verschillende klusjes doen voor de heer. Waarom koos een boer er dan toch voor om te gaan wonen en werken op een domein?
De tijd van monniken en ridders was een tijd waarin het erg onveilig was. Als ruil voor het doen van al die klusjes voor de heer beschermde de heer de boeren van bijvoorbeeld roversbendes.
Slide 13 - Slide
Weinig geld en weinig handel
In de tijd van monniken en ridders werd geld heel weinig gebruikt en was er bijna geen handel.
Het domein was zelfvoorzienend. Alles wat nodig was op een domein maakten de boeren zelf.
Slide 14 - Slide
Het hofstelsel:
Slide 15 - Slide
Bekijk de afbeelding. Waaraan herken je de heer / rentmeester?
Slide 16 - Open question
Waaraan herken je de horige op de afbeelding?
Slide 17 - Open question
Het drieslagstelsel
Als landbouwgrond elk jaar wordt gebruikt, dan wordt de grond onvruchtbaar, waardoor de oogst steeds minder werd.
Met het drieslagstelsel werd de grond verdeeld in drie stukken,
waarbij elk jaar één stuk grond niet gebruikt werd (braak).
Hierdoor kon de grond herstellen en werd de opbrengst hoger.
Slide 18 - Slide
Braak
🐄
Zomergraan
🏖
Hoe werkt het drieslagstelsel?
Jaar 1
Jaar 2
Jaar 3
Wintergraan
☃️
Zomergraan
🏖
Braak
🐄
Wintergraan
☃️
Braak
🐄
Wintergraan
☃️
Zomergraan
🏖
Slide 19 - Slide
Veel plichten,
weinig rechten
Iedereen op het domein van de heer hoorde bij het domein
De boeren waren horigen van de heer: ze moesten gehoorzaam zijn
Om op de grond van de heer te kunnen wonen, moest je pacht betalen.
De horigen waren ook verplicht om herendiensten, klusjes, te doen.
Een horige moest overal toestemming voor vragen, ook om te trouwen
Een gevluchte horige was na een jaar en een dag een vrije boer.
Slide 20 - Slide
De horige boeren moesten verschillende herendiensten voor de heer verrichten. Noem 2 voorbeelden van een herendienst.
Slide 21 - Open question
Ridders en kastelen
Ridders waren strijders te paard die vochten voor een heer
In ruil daarvoor kreeg hij een paard, de wapenuitrusting en een kasteel
In naam van de heer sprak hij soms ook recht in zijn gebied.
Ridders woonden in kastelen, maar dat waren in het begin vaak houten boerderijen, die pas later van steen werden.
De meeste kastelen die er nu nog staan zijn van na het jaar 1000
Slide 22 - Slide
Drie standen
De eerste stand:
De geestelijken. Zij zorgden voor alles wat met geloof te maken had.
De tweede stand:
De adel. Zij bestuurden het land, verzorgden de rechtspraak en verdedigden
het land als er oorlog was.
De derde stand:
De rest van de bevolking. Zij zorgden voor het voedsel.
In de Middeleeuwse standenmaatschappij hadden de eerste en de tweede stand alle rechten, en de derde stand vrijwel alle plichten (zoals het betalen van belasting).
Aan deze verdeling werd niet getwijfeld: God heeft het zo gewild.
Klik op de afbeelding
!
Slide 23 - Slide
Een overeenkomst tussen het hofstelsel en het leenstelsel is ...
Slide 24 - Open question
Een verschil tussen het hofstelsel en het leenstelsel is ...
Slide 25 - Open question
Ik heb nu het idee dat ik het leenstelsel en het hofstelsel niet meer door elkaar haal
A
Ja, zeker
B
Ja, ik denk het
C
Misschien
D
Nee ik vind het nog steeds lastig
Slide 26 - Quiz
Begrippen uit deze les
domein
hofstelsel
pacht
horigen
zelfvoorzienend
standen
privileges
drieslagstelsel
Slide 27 - Slide
Jaartallen uit deze les
Rond het jaar 1000: uitvinding van het drieslagstelsel
Slide 28 - Slide
Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd
Slide 29 - Open question
Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen