11.5: Opname van voedingsstoffen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 11.5: Opname van Voedingsstoffen

Leerdoelen 11.5

12. Je legt het verband tussen de bouw van de dunne darm en zijn opnamecapaciteit. 

13. Je beschrijft de opname van wateroplosbare en vetoplosbare voedingsstoffen. 

14. Je beschrijft de bijdrage van de lever aan de verwerking van vetachtige stoffen. 

Darmepitheel

De darmen zijn helemaal bedekt met epitheelcellen (dekcellen). Die cellen vormen de grens tussen buiten (inhoud van de darmen) en binnen (in de cellen/ weefselvloeistof/ bloed).

De darm bevat darmplooien, de plooien bevatten vlokken en de epitheelcellen bevatten microvilli: oppervlakte vergroting.

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

totaal zo groot als twee tennisvelden (150-200 m2)

Darmepitheel

De darmen zijn helemaal bedekt met epitheelcellen (dekcellen), de grens tussen buiten (inhoud van de darmen) en binnen (in de cellen/ weefselvloeistof/ bloed).

Tight Junctions

Darmcellen aan elkaar mbv tight junctions (een soort nietjes).

Bescherming intern milieu tegen schadelijke moleculen en darmbacteriën. 

Resorptie

De opname van stoffen uit de darminhoud door de darmcellen heet resorptie.

Voor resorptie moeten stoffen het celmembraan van de epitheelcel passeren. Van de darminhoud naar de darmcel en aan de andere kant van de darmcel naar de weefselvloeistof.

Bloedvaten en lymfevaten nemen de stoffen op uit de weefselvloeistof.

opname wateroplosbare voedingsstoffen

• antiport
• symport
• (secundair) actief transport
• (gefaciliteerd) passief transport
• osmose

transport glucose/ aminozuren/ nucleotide/ mineralen

1. Na/K pomp aan bloedvat-kant zorgt voor lage concentratie Na+ in cytoplasma (tegengesteld co-transport = antiport)
2. Na+ vanuit darmlumen wil de cel in (diffusie), koppelt aan transporteiwit, samen met glucose (etc) en draait de cel in. =co-transport zelfde richting = symport, en secundair actief transport (laatste stap kost geen energie, voorbereiding met Na/K pomp wel)

Resorptie van vetten

Door de eigenschappen van vetten (hydrofoob) gaat de resorptie van vetten anders dan voor wateroplosbare stoffen.

In de darmcel 

1. In de cel worden weer vetten gemaakt uit glycerol en vetzuren

2. worden vetdruppels verpakt (chylomicronen)

3. verlaten chylomicronen de cel dmv exocytose

4. komen in het lymfevat!!!!

niet in het bloedvat (m.u.v kleine vetzuren, <12C!

resorptie van vetten

Vetstofwisseling

• Via het lymfevatenstelsel komen grote vetzuren als chylomicronen in de ondersleutelbeenader terecht
• Daarna via het bloedvatenstelsel waarbij vetzuren afgegeven worden aan organen, waaronder de lever
• In de lever verwerkt tot andere vetachtige stoffen zoals cholesterol
• Verpakt in blaasjes om verder vervoerd te worden
• LDL blaasjes bevatten weinig eiwitten om het vet heen, HDL blaasjes bevatten veel eiwitten. LDL kan hierdoor vet verliezen in de bloedvaten en ophopen

Soja eiwit

Haverproducten

Polysachariden (zetmeel)

Vezels uit volkoren granen

Vezels uit fruit

Noten 

Peulvruchten

Welke producten zorgen voor een LDL daling?

Huiswerk:

Voorbereiden toets H11 (17/10)

- Opdrachten afmaken + controleren (classroom)

- Doornemen lesson-up

- D-toets (Classroom)

- Oefentoets nectar online

- Examentrainer (boek)

Extra slides

resorptie van voedingsstoffen

Passief transport:

Transport van deeltjes van een hoge naar een lage concentratie waar geen energie voor nodig is.

 

resorptie van voedingsstoffen

actief transport                      

- kost energie (er wordt ATP voor gebruikt)

- gaat door speciale transport eiwitten in een semipermeabel membraan (celmembraan)

- gaat tegen de concentratie gradiënt in.

                      - kost energie (er wordt ATP voor gebruikt)

- gaat door speciale transport eiwitten in een semipermeabel membraan (celmembraan)

- gaat tegen de concentratie gradient in.

opname wateroplosbare voedingsstoffen

• antiport
• symport
• (secundair) actief transport
• (gefaciliteerd) passief transport
• osmose

transport glucose/ aminozuren/ nucleotide/ mineralen

1. Na/K pomp aan bloedvat-kant zorgt voor lage concentratie Na+ in cytoplasma (tegengesteld co-transport = antiport)
2. Na+ vanuit darmlumen wil de cel in (diffusie), koppelt aan transporteiwit, samen met glucose (etc) en draait de cel in = co-transport zelfde richting = symport, en secundair actief transport (laatste stap kost geen energie, voorbereiding met Na/K pomp wel)

transport glucose/ aminozuren/ nucleotide/ mineralen

3. glucose (etc) in cytoplasma gaat via transporteiwit aan de andere kant weefselvloeistof in (diffusie/ gefaciliteerd passief transport), en wordt van daaruit opgenomen in haarvat. 

transport vitamines en water

kleine wateroplosbare vitamines hebben aparte transporteiwitten

water volgt de opgenomen voedingsstoffen door osmose

route van de grote vetten deel 1

via lymfestelsel in vorm van chylomicron in het bloed (ondersleutelbeenaderen)

onderweg geven ze vetten af aan organen

ook de lever neemt de vetten op, bewerkt ze, verpakt ze in transportblaasjes van lipoproteinen (combi fosfolipide en eiwit) en geeft ze af aan bloed

route van de grote vetten deel 2

Er komen meerdere soorten blaasjes in je  bloed voor, o.a.

• de HDL blaasjes (veel eiwitten in mantel), vervoeren cholesterol vanuit bloed naar lever om daar de cholesterol af te breken
• LDL blaasjes geven juist cholesterol af (heb je veel LDL blaasjes in je bloed, grotere kans dat ze onderweg cholesterol afgeven, dit plakt aan bloedvaten = artherosclerose)

Atherosclerose (slagaderverkalking)

In beschadigingen in de bloedvatwand hoopt zich cholesterol uit LDL-blaasjes op en het 'verkalkt': de bloedvaten worden stijver en de doorstroomopening wordt kleiner.

Embolie/ infarct

De slagaderwand scheurt als gevolg van de verdikking en er ontstaat een stolsel. Dit kan het bloedvat helemaal afsluiten.

Het stolsel kan losraken en elders een bloedvat afsluiten (vaak een haarvat): embolie.

Een embolie kan een infarct veroorzaken (afsterven van weefsel), bijv in het hart (hartinfarct) of in de hersenen (herseninfarct).