Hielprik neonaten

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

     Hielprik bij pasgeborenen

Marjolein Bosman

Docent G&W ROC Mondriaan

Leerdoel

• De (aankomend) verpleegkundige kan de hielprik uitvoeren
• De (aankomend) verpleegkundige kan complicaties van de handeling benoemen.
• De (aankomend) verpleegkundige kan ziekte specifieke informatie benoemen.

Inhoud

• De hielprik? 
• Aandoeningen
• Uitslag 
• Werkwijze hielprik
  
• Specifieke aandachtspunten

Hoe wordt de hielprik ook wel genoemd?

1. Neonatale screening
2. PKU

PKU

Nederland startte in 1974 met screening op de stofwisselingsziekte PKU Phenylketonurie (fenylketonurie)

Vandaar dat de hielprik soms nog PKU wordt genoemd

In de jaren zestig startten de Verenigde Staten en Groot-Brittannië met de hielprikscreening. De ontdekking dat ernstige verstandelijke handicaps in sommige gevallen voorkomen konden worden was een doorbraak. Nederland startte in 1974 met screening op de stofwisselingsziekte PKU Phenylketonurie (fenylketonurie). Door betere testen en behandelingsmethoden kon het programma gestaag worden uitgebreid. Tot 2007 werd op 3 aandoeningen gescreend. 

Is de hielprik een voorbehouden handeling?

1. Ja
2. Nee

De hielprik

• Het afnemen van enkele druppels bloed uit de hiel van een   zuigeling.
• Na 72 uur, uiterlijk na 168 uur na de geboorte                               (ideaal is na 72 uur volgens het RIVM).
• De hielprik is vrijwillig. Vooraf wordt om toestemming   gevraagd aan ouder(s) / verzorgers

Waarom een hielprik? 

• Vroegtijdig opsporen van ernstige, zeldzame maar behandelbare  aandoeningen.
• Het bloed wordt onderzocht op 19 ziektes (In de periode tot 2022 wordt het aantal ziekten waarop wordt gescreend uitgebreid tot 31).
• Bij deze ziektes hebben interventies en behandelingen direct na de geboorte grote voordelen. 
• Dit zijn behandelingen zoals het geven van een geneesmiddel of een dieet

Waarop wordt getest?

• Ziektes
• Hemoglobinopathieën
• Stoornissen vetzuuroxidatie
• Stoornissen biotine metabolisme
• Stoornissen aminozuurmetabolisme
• Stoornissen van het galactose metabolisme

Studenten kunnen in groepjes uitwerken waar op wordt geprikt en wat hier onder valt/ welke categorie het onder valt

Website RIVM

https://www.pns.nl/hielprik/ziekten-die-hielprik-opspoort 

Om welke ziekten gaat het?

o.a. gaat het om de volgende ziekten;

• Een aantal stofwisselingsziekten (bijv. phenylketonurie)
  
• Een ziekte van de schildklier
  
• Een ziekte van de bijnier
  
• Erfelijke vorm van bloedarmoede (sikkelcelziekte)
  
• Taaislijmziekte (CF: cystic fibrosis)

Iedere ouder ontvangt na 5 weken de uitslag via de huisarts

1. Waar
2. Niet waar

Uitslag 

Uitslag goed;  geen bericht (na 5 weken)

Uitslag niet goed;  huisarts zoekt contact

Waarom de hiel?

• De vinger van een baby is nog te klein voor een vingerprik.
  
• Er zitten haarvaatjes in de hiel. Gemakkelijk en veilig om op deze wijze voldoende bloed te halen voor de hielprikkaart
• Er hoeft geen bloedvat aangeprikt te worden.

Wat is juist?

1. De rondjes dienen goed gevuld te zijn
2. De ouders dienen toestemming te geven
3. Bloed wordt afgenomen uit de hiel van het kind
4. Alle antwoorden zijn juist.

Contra- indicaties

• Na een bloedtransfusie bij de zuigeling
• Toediening corticosteroïden
  
• Als er een infuus geplaatst is
  
• Oedemateuze voet
  
• Infectie, ontsteking of beschadiging van de huid

Wie neemt de hielprik af

• Medwerker thuiszorg vaak een verpleegkundige
• GGD
• Verloskundige

Nodig voor afname

1. Lancet:                                          Hiel wordt aangeprikt met een lancet
2. Hielprikkaart:                          Bloed wordt aangebracht op de hielprikkaart

Hielprikkaart

Invullen hielprikkaart....

• dient volledig en leesbaar ingevuld te worden met een zwarte balpen
• moet volledig ingevuld worden in aanwezigheid van de ouder(s) en /of verzorgers.
• indien ouder(s) en /of verzorgers geen toestemming geven voor ontvangen van dragerschapsinformatie sikkelcelziekte, of geen toestemming geven voor het gebruik van restantbloed voor anoniem wetenschappelijk onderzoek dan moeten ouders een paraaf zetten

Prik aan de voetzoolzijde, langs de binnen- en buitenzijde

Werkwijze

hielprik

Plaats de lancet op de hiel

Houd rekening met de richting van de massage (stuwing)

Aandachtspunten 

• Warme hiel om gemakkelijker bloed te verkrijgen
  (warm washandje om de hiel te verwarmen, max. 38 graden)
• Zelf warme handen
  
• Draag handschoenen
  
• Geen bloeddoorstroming bevorderende of pijnstillende pasta’s of zalf gebruiken
  

Bloedafname

Zorg dat alle rondjes goed zijn gevuld

Hielprikkaart goed gevuld

Hielprikkaart niet goed gevuld

Hielprikkaart niet goed gevuld

Hielprikkaart niet goed gevuld

Nazorg

• Pleister dwars op wond, wondranden naar elkaar toe
  
• Hielprikkaart goed laten drogen
  
• De screener doet zelf de hielprikkaart op de post, op de dag dat de hielprik is uitgevoerd (brievenbus PostNL)
• Vraag aan ouders of ze de hielprikenvelop 3 maanden willen bewaren. Mocht getwijfeld worden of de hielprik is verricht, dan toont de envelop dat deze is uitgevoerd.

Eerste en tweede herhaalde hielprik

• Eerste herhaalde hielprik:  

Testvlakken op hielprikkaart onvoldoende gevuld zijn;

Te vroege afname.

• Tweede hielprik:
  

Indien uitslag dubieus is.

Tijd om te oefenen.....