Les 1: Wat is politiek?

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 3

Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon in het Zakkie 
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Chromebook, JdW-map, etui 

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan het welbevinden van leerlingen. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zitten startklaar en zijn bijvoorbeeld ingelogd in LessonUp en hebben hun JdW-map op tafel.

Wat is politiek?

Maatschappijleer BK3 - Periode 2: Politiek

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen waar politiek over gaat (R)
• Je kunt uitleggen waarom we een grondwet hebben (R)
• Je kunt voorbeelden noemen van grondrechten (R)
• Je kunt uitleggen hoe de macht in Nederland is verdeeld (T1)

Wat is politiek?

Politiek saai? Nee joh! Politiek zit in alles wat jij elke dag doet. Politiek gaat namelijk over het inrichten van onze maatschappij. Hoe willen we met elkaar samenleven en hoe spreken we dat met elkaar af? Als samenleving hebben we steeds opnieuw te maken met allerlei maatschappelijke vraagstukken waarvoor de burgers een oplossing van de overheid verwachten. 

Maar voordat we naar de politiek van vandaag gaan kijken, moeten we eerst een stukje terug in de geschiedenis. Want waarom hebben we een koning die zich niet met de politiek mag bemoeien? Waarom is de koning niet de baas van Nederland en mag Dick Schoof, de nieuwe minister-president, niet zomaar beslissen wat hij wil?

                Feest, schrik en boosheid na grote overwinning PVV

Op zijn werkkamer slaat Geert Wilders zijn handen voor zijn gezicht.

 “35!” roept hij uit nadat op TV de eerste exitpoll is getoond. Het 

ongeloof is van zijn gezicht af te zien op het filmpje. In de uren erna

stijgt zijn verwachte zetelaantal zelfs naar 37.

“De hoop is dat de mensen hun land weer terugkrijgen. Dat er iets

aan de asieltsunami wordt gedaan, dat ze meer geld in hun

portemonnee krijgen en dat de zorg verbeterd wordt”, zegt 

Geert Wilders tegen zijn publiek.

Bron: NOS, 2023

Wat heeft het artikel met politiek te maken?

De Grondwet

De koning in Nederland heeft eigenlijk maar weinig macht. Dat begon al met de komst van onze eerste koning in 1813: Koning Willem I. Met behulp van ministers vormde hij de regering van Nederland. De regering had de macht over het grondgebied van Nederland en maakte alle wetten. Wel was er een grondwet gemaakt, waar ook de koning zich aan moest houden.

De Grondwet

De belangrijkste wetten van Nederland staan in de Grondwet. De grondwet begint met grondrechten. Dit zijn rechten die alle Nederlanders hebben, bijvoorbeeld het recht op gelijke behandeling, of het recht op vrijheid van meningsuiting. Daarnaast moeten we ook bepaalde dingen. Dit noemen we plichten. Je hebt bijvoorbeeld de plicht om belasting te betalen en simpeler nog: de plicht om je aan de regels te houden. Ook op het gebied van onderwijs heb je rechten en plichten: jij hebt recht op onderwijs én er geldt leerplicht tot je 18e verjaardag.

www.denederlandsegrondwet.nl

Zoek twee grondrechten die jou aanspreken en leg uit waarom.

Welk artikel zorgt ervoor dat de overheid geen vaccinaties aan burgers mag geven zonder hun toestemming?

Mensenrechten

Mensenrechten gelden voor iedereen. Door de Verenigde Naties zijn er daarom verdragen en afspraken gemaakt over het beschermen van mensenrechten. Denk bijvoorbeeld aan de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. 

In onze Nederlandse grondwet komen dus mensenrechten die wereldwijd gelden terug. Maar wat zijn dan mensenrechten?

verdrag

Afspraken die opgeschreven zijn in een officieel document. Dit is ondertekend door landen, zij moeten zich dus houden aan die afspraken.

Universele Verklaring van de Rechten van de Mens

De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens is een verklaring die in 1948 is aangenomen door de Verenigde Naties om de rechten van alle mensen te omschrijven.

mensenrechten

Mensenrechten beschermen de waardigheid van ieder mens. 

Je hebt mensenrechten omdat je mens bent, welk geslacht, etnische afkomst, godsdienst of politieke overtuiging je ook hebt. Ze gelden altijd en overal, voor iedereen. 

Mensenrechten hebben een speciale plaats in het recht. Ze zijn vastgelegd in de Grondwet en er zijn internationale afspraken over gemaakt.

Regering en parlement

Regering	Bestaat uit ministers die Nederland besturen en wetten uitvoeren.
Parlement	Bestaat uit volksvertegenwoordigers die beslissen over wetten en wetten bedenken.

Scheiding van machten

Stel dat jij de vragen van het proefwerk maatschappijleer mag bedenken, de toets maken én hem ook zelf nakijken. De kans is groot dat je jezelf een 10 zou geven. Dat is natuurlijk niet eerlijk, want niemand die controleert of je die 10 wel echt verdient. Jij hebt dan alle macht over je cijfer.

In Nederland willen we niet dat één iemand heel veel macht heeft. Daarom is de politieke macht verdeeld over drie groepen mensen. Dit noemen we: de scheiding van machten.

Scheiding van machten

Wetgevende macht	Het parlement mag zelf wetten maken, maar stemt ook over de wetten van de uitvoerende macht.
Uitvoerende macht	De regering bestaat uit ministers. Zij schrijven wetten en leggen deze ter goedkeuring voor aan de wetgevende macht, ze zijn ook verantwoordelijk voor het uitvoeren van de wetten.
Rechterlijke macht	Onafhankelijke rechters oordelen of politici en burgers zich aan de wet houden en bestraffen mensen als dat nodig is.

Rechtsstaat

Door de grondwet en de scheiding van machten is Nederland een rechtsstaat. Dat is een land waarbij burgers door de Grondwet worden beschermd tegen een te grote macht van de overheid.

Dit klinkt misschien raar in deze tijd: we hoeven toch niet bang te zijn voor de overheid? Maar bedenk je eens dat een koning vroeger in zijn eentje kon beslissen dat jij de gevangenis in moest als hij vond dat jij iets slechts had gedaan. Je kunt nu dus altijd naar een rechter als je het niet eens bent met een beslissing van de overheid.

Kenmerken van een rechtsstaat

1. Alle burgers zijn gelijk voor de wet (zoals in artikel 1 van de Grondwet staat).
   
2. Alle burgers hebben grondrechten. Vrijheid van meningsuiting, persvrijheid, vrijheid van godsdienst, etc.
   
3. Er is een scheiding van machten. Niemand heeft alle macht in Nederland.
4. De overheid moet zich ook aan de wet houden. De regering en de politie mogen dus niet de wet overtreden.

01:23

Welke organisatie die zich bezig houdt met mensenrechten werd opgericht in 1948?

1. Herenigde Landen
2. Herenigde Naties
3. Verenigde Staten
4. Verenigde Naties

01:37

Noem een kwetsbare groep die door mensenrechten extra beschermd kan worden.

Maken in Methode M:

"Test jezelf" vraag 1 t/m 4

Methode M

Bedenk een situatie waarin je beschermd moet worden tegen de macht van de overheid.

Wat kan een burger doen wanneer de overheid de wet overtreedt?

Begrippen uit deze les

• politiek
• ministers
• regering 
• parlement 
• Grondwet 
• grondrechten 
• plichten 
• wetgevende macht 
• uitvoerende macht 
• rechterlijke macht
• rechtsstaat

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Stel 1 vraag over de lesstof die je niet goed hebt begrepen.