Oorzaak en gevolg

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 1

Oorzaak en gevolg

Leerdoel

Je kunt uitleggen dat een gebeurtenis of verandering altijd oorzaken en gevolgen heeft.

Bron 4 Ontdekkingsreizen tussen 1450 en 1597.

Bron 1 Een beschrijving van een Nederlandse ontdekkingsreis.

In 1596 probeerden schipper Jacob van Heemskerck en stuurman Willem Barentsz met hun bemanning via het noorden een route naar Azië te vinden. Aan boord was ook Gerrit de Veer. Hij hield tijdens de reis een dagboek bij. Het schip van de ontdekkingsreizigers liep vast in het ijs bij het eiland Nova Zembla. De bemanning moest de winter op het eiland doorbrengen. Ze bouwden een huis, aten hun voorraden op en vingen zeehonden en vis om te overleven. In de lente van 1597 lukte het om in een sloep Rusland te bereiken. In november 1597 keerden twaalf van de vijftien mannen terug in Nederland. In 1598 verscheen een boek van Gerrit de Veer. Daarin beschreef hij de reis. De reis mislukte, maar werd dankzij het boek heel beroemd.

 Een tekening uit het reisverslag van Gerrit de Veer (1598).

Welke gebeurtenis uit bron 1 zie je in bron 2?

Welke oorzaak van deze gebeurtenis zie je in bron 2?

Gevolgen

Het schip liep vast in het ijs.

Noem drie gevolgen van deze gebeurtenis voor de bemanning.

Bron 3 De theorie van Petrus Plancius.

In de 16e eeuw wist niemand hoe de Noordpool eruitzag. De wetenschapper Petrus Plancius dacht dat de Noordpool een open zee was. Dat kwam volgens hem omdat de zon daar in de zomer langer schijnt dan in West-Europa. Hij dacht dat de zee door de warmte van de zon niet dicht zou vriezen.

De reis van Van Heemskerck en Barentsz liet zien dat er noordelijke route....wel/niet... naar Azië mogelijk was. De theorie van Plancius over de Noordpool klopte dus...wel/niet...

De beuk erin

Tijdens de Beeldenstorm in 1566 werden heel wat prachtige en oude beelden van heiligen, schilderijen en andere godsdienstige voorwerpen stukgeslagen of vernield. Waarom maakten mensen opzettelijk spullen van kerken en kloosters stuk?

In deze opdracht ga je de oorzaken en gevolgen van de Beeldenstorm onderzoeken.

Wat zijn oorzaken en gevolgen?

Bij geschiedenis is het belangrijk dat je weet in welke volgorde dingen gebeurd zijn. Maar het is ook belangrijk dat je weet waarom iets gebeurd is. Iets gebeurt nooit zomaar. Er is altijd een oorzaak die verklaart waarom iets gebeurd is. Een gebeurtenis zorgt op haar beurt weer voor een verandering. Dat is een gevolg. Meestal zijn er meerdere oorzaken en gevolgen. Dat zie je in het volgende verhaaltje.

Welke soorten oorzaken en gevolgen zijn er?

De Beeldenstorm had te maken met een ruzie over het geloof. Het geloof is een onderdeel van de cultuur. De oorzaken en gevolgen van de Beeldenstorm hebben dus ook te maken met cultuur. Maar er waren ook oorzaken en gevolgen op andere gebieden. Er zijn vier gebieden:

politiek: alles wat te maken heeft met hoe een land wordt bestuurd en hoe wetten worden gemaakt;

sociaal: alles wat te maken heeft met de verschillen tussen groepen mensen in rijkdom, macht en aanzien;

economisch: alles wat te maken heeft met de manier waarop mensen in hun levensonderhoud voorzien;

cultureel: alles wat te maken heeft met de ideeën van mensen, hun gewoontes, hun geloof, kunst en wetenschap.

 Er zijn vier gebieden:

politiek: alles wat te maken heeft met hoe een land wordt bestuurd en hoe wetten worden gemaakt;

sociaal: alles wat te maken heeft met de verschillen tussen groepen mensen in rijkdom, macht en aanzien;

economisch: alles wat te maken heeft met de manier waarop mensen in hun levensonderhoud voorzien;

cultureel: alles wat te maken heeft met de ideeën van mensen, hun gewoontes, hun geloof, kunst en wetenschap.

Dit is een tekening uit 1570 over de Beeldenstorm. Vooraan in het midden en rechts zie je twee vrouwen. Ze hebben hun schorten goed gevuld. Links zie je een man die niet herkend wil worden. Hij houdt zijn jas voor zijn gezicht. De gewapende mannen grijpen niet in, maar kijken toe bij de vernielingen.

Bron 5 

Op 7 juli 1566 kreeg koning Filips II een brief van een hoge bestuurder in de Nederlanden. Deze bestuurder was erg bezorgd en schreef het volgende.

De bestuurders van de steden zijn bang dat het volk binnenkort in opstand komt. Niet alleen door de godsdienst, maar ook om te roven en de rijken te plunderen. […] De bevolking is arm en dat komt doordat de handel volledig tot stilstand is gekomen. Daardoor bestaat er een grote kans dat het volk in opstand komt tegen de rijken en dat hun huizen geplunderd worden.

Volgens deze bron was de situatie voor armen heel ...goed/slecht...door de ... bloei/stilstand...van de handel. Daarom vreest de hoge bestuurder in de Nederlanden dat de ...armen/rijken...in opstand komen.

Bron 6

 In juni 1566 hield een protestantse predikant bij Antwerpen een dienst in de openlucht. Hij sprak onder andere over het vereren van heiligen en de rijkdom van de katholieke kerk. (Tekening uit de 17e eeuw.)

Bron 6 laat ...oorzaak/gevolg...een zien van de Beeldenstorm op...economisch/sociaal/plolitiek/cultureel...  gebied.

De komst van de hertog van Alva was een gevolg van de Beeldenstorm op 

...politiek/economisch/cultureel/sociaal... gebied.

De opstandelingen in de Nederlanden en de Ottomanen hadden dezelfde tegenstander. Wie was dat?

Kort na de Beeldenstorm kwam een deel van de bevolking van de Nederlanden in opstand tegen de Spaanse koning Filips II. Filips II voerde niet alleen oorlog tegen de opstandelingen in de Nederlanden. Hij was ook in oorlog met het islamitische Ottomaanse Rijk. De Ottomanen werden ook wel ‘Turken’ genoemd. Zij heersten over het Midden-Oosten, Noord-Afrika en Zuidoost-Europa.

schooltv.nl