Herhalingles H1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 1

Paragraaf 1.1

Geschiedenis

Maris College - Klas 1 - vmbo 

H1 Jagers en boeren

Lesdoelen

In deze paragraaf leer je:

• hoe mensen eerst samenleefden
• hoe we dingen weten over jagers-verzamelaars
• hoe we soorten samenlevingen onderscheiden

Jagen en verzamelen

• De eerste jagers en verzamelaars leefden ongeveer 12.000 jaar geleden
• Zij leefden als nomaden
  Zij trokken rond zonder vaste woon- of verblijfplaats
  
  
• Waarom? 

Middelen van bestaan

• Ze kwamen aan eten door te jagen en door voedsel te verzamelen
• Dit was hun middel van bestaan
  De manier om aan voedsel te komen 
  
  
• Ze waren afhankelijk van de draagkracht van de natuur
  Afhankelijk van wat de natuur je kan bieden mbt dieren/planten etc

• Jager-verzamelaars

Samenleving

• Jagers en verzamelaars leefden in groepen van 20-30 mensen
• Ze bouwden eenvoudige hutten of tenten op plaatsen waar voedsel was
• Ze jaagden op dieren en plantaardig voedsel
• Als er geen voedsel meer was, dan gingen ze naar een andere plek 

Werktuigen

• Jager-verzamelaars maakten werktuigen
  Alles was gemaakt van materiaal uit de natuur
  
  
• Scherpe stenen -- messen, bijlen krabbers
  
• Werd gebruikt om dieren uit elkaar te halen en huid schoon te maken
• Van botten maakte ze naalden en van pezen maakten ze draad 
• Kleren en tenten werden gemaakt van de huid van dieren

• Steentijd

Bronnen

• In 1894 werd een speciaal beeldje gevonden in Zuid-Frankrijk
• Het is het oudste beeldje van een mens, en zo'n 25.000 jaar oud
• Het werd gemaakt van de slagtand van een mammoet
• Toentertijd was er een ijstijd, en leefden er mammoeten 

Bronnen

• Het beeldje is een bron
  Uit een bron, halen we informatie uit over de geschiedenis
• We onderzoeken bronnen als we meer willen weten over de geschiedenis
• Onderzoek naar wat er in verleden is gebeurd
• Kennis van wat er in het verleden is gebeurd 

Bronnen

• We hebben veel bronnen over de tijd van de Jagers-Verzamelaars te danken aan het werk van archeologen
• Grotschilderingen
• Werktuigen
• Menselijke resten  

Otzi

• Otzi de Ijsmummie
• 5.300 jaar geleden
• Archeologen hebben zijn skelet onderzocht, dit is een bron over:
• De doodoorzaken van de Prehistorie
• Het voedsel in de Prehistorie
• De kleding in de Prehistorie
• Werktuigen in de Prehistorie 

Prehistorie

• De Prehistorie: 

De tijd waaruit we geen geschreven bronnen hebben. De mensen konden toen nog niet schrijven

• Het werk van archeologen is dus erg belangrijk voor ons onderzoek en onze kennis

Geschreven bronnen en ongeschreven bronnen

Ongeschreven bronnen: 

• Grotschilderingen
• Werktuigen
• Beelden
• Menselijke resten

Geschreven bronnen:

• Spijkerschrift / Hiërogliefen
• Brieven
• Krantenartikelen
• Boeken

Samenleving

• Bij de geschiedenis leren we ook hoe mensen samenleefden (wonen, eten etc)
• Een grote groep mensen die samenleven noemen we een samenleving
• Een samenleving waarin mensen als nomaden samenleven, noemen we een samenleving van jager-verzamelaars 

Paragraaf 1.2

Geschiedenis

Maris College - Klas 1 - vmbo 

H1 Jagers en boeren

Lesdoelen

In deze paragraaf leer je:

• Het verschil tussen continuïteit en verandering
• Hoe landbouw ontstond en werd verspreid
• Hoe mensen leefden in landbouwsamenlevingen
• Hoe de jaartelling werkt
• Hoe we het verdelen indelen 

Continuïteit & verandering

• Mensen hebben heel lang als jager-verzamelaars geleefd
• Er veranderde niets of bijna niet in hun leven
• Dit noemen we continuïteit
• Het tegenovergestelde van continuïteit is verandering 

Ontstaan van de landbouw

• In het Midden-Oosten plukten jager-verzamelaars graankorrels
• Ze kwamen erachter dat ze het graan ook zelf konden laten groeien door graankorrels in de grond te stoppen
  
  
• Ontstaan van de akkerbouw = Het zelf verbouwen van plantaardig voedsel

Ontstaan van de landbouw

• De mensen gingen ook wilde dieren tam maken en deze fokken
• Dit noemen we veeteelt
• Is hier sprake van continuïteit of verandering? 

Ontstaan van de landbouw

• Akkerbouw en veeteelt noemen samen: landbouw
  
  
• Continuïteit of verandering?
  
  
• Deze periode wordt ook wel de landbouwrevolutie genoemd 

Ontstaan van de landbouw

Jagers

Boeren

Landbouwsamenleving

• Door de landbouwrevolutie ontstond de landbouwsamenleving 
  
  
• Boeren maakten hun eigen voedsel en bleven op één plek wonen
• Boeren bouwen huizen bij hun akkers en weide
• Op deze manier ontstaan de eerste dorpen
  
  
• Boeren maakten zelf hun eigen werktuigen
• Potten bakken om voedsel te bewaren
• Stokken en bijlen om de grond los te maken
• Later gebruikte ze een ploeg

Paragraaf 1.4

Geschiedenis

Maris College - Klas 1 - vmbo 

H1 Jagers en boeren

Lesdoelen

Aan het einde van de les weet je:

•  waardoor het heel goed ging met de landbouw langs de Nijl
  
• hoe markten ontstonden in Egypte
• hoe steden ontstonden in Egypte
• hoe Egypte één staat werd

Vruchtbare grond

• Egypte is een land in Noord-Afrika met een bijzonder landschap
• De rivier de Nijl stroomt er vanuit het zuiden door een dal in de woestijn naar het noorden
  
  
• Langs de Nijl ontstond omstreeks 5500 v. C. een landbouwsamenleving
  
  
• Het rivierdal was heel geschikt voor de landbouw, omdat de rivier iedere zomer overstroomde 
• Het land langs de rivier stond dan een paar maanden onder water
  
  
• De Egyptenaren dachten dat dit door de goden kwam

Vruchtbare grond

• De rivier de Nijl stroomt over
• Het water zakt en er blijft slib (vruchtbare grond) over
• Op de slib zaaiden boeren allerlei planten
• Ze oogsten die planten vóór de overstroming in het volgende jaar
  
  
• In Egypte regent het weinig
• De boeren bedachten een manier om de grond te bevloeien
• Ze gingen het water in vijvers en kanalen bewaren en schepten met werktuigen het water op hun akkers
  
  
• Door de vruchtbare modder en de bevloeiing ging het heel goed met de landbouw in Egypte
• Graan, groente en fruit

Markten

• Na een tijdje produceerden de boeren meer voedsel dan ze zelf nodig hadden
• Gevolg: niet iedereen hoefde meer op het land te werken
  
  
• Ambachten: werk waarbij mensen met hun handen en gereedschap producten maken
  
  
• Sommige ambachtslieden richtten zich op één bepaalde vaardigheid, zoals brood bakken of kleren maken
• Hierdoor ontstonden steeds meer beroepen

Markten

• Boeren en ambachtslieden gingen naar een markt om hun producten te verkopen en andere spullen te kopen
• Deze markten ontstonden in dorpen langs de Nijl
  
  
• Bij de handel op de markt werd geen gebruik gemaakt van geld, maar er werd geruild
  
  
• Een koper en een verkoper onderhandelden totdat ze tevreden waren
  
  
• Na een tijd richtte een groep mensen zich op het kopen, verkopen en vervoeren van producten
• Handelaren

Steden

• Steeds meer mensen werden ambachtsman of handelaar
• Ze gingen bij een markt wonen, en daardoor groeide sommige marktplaatsen uit tot steden
  
  
• Rond 3500 v.C. ontstond er een landbouwstedelijke samenleving in Egypte
• Samenleving met steden, waarin een minderheid van de bevolking leeft van ambachten en handel, terwijl de meeste mensen leven van de landbouw
  
  
• In Egypte ging het heel goed met de landbouw, ambachten en handel en daardoor ontstond de welvaart (rijkdom)
  
• Mensen werden gezonder en daardoor groeide de bevolking

Egypte wordt één staat

• De boeren moesten samen de vijvers en kanalen onderhouden
• Sommige Egyptenaren namen daarbij de leiding
• Taken verdelen
• Zetten boeren aan het werk
  
  
• Leiders werden de baas over de boeren
• De leiders bestuurden een gebied en daarvoor lieten ze boeren betalen met landbouwproducten
• Belasting

Egypte wordt één staat

• Staat: een regering met regering 
• Vorst: een leider die een staat regeert
  
  
• Sommige vorsten kregen steeds meer macht over grotere gebieden
  
  
• Omstreeks 3000 v. C. was er oorlog in Egypte
• Narmer, de vorst van Zuid-Egypte, won de oorlog en werd toen ook vorst van Noord-Egypte. Zo werd Egypte één staat
  
  
• De vorst van Egypte werd farao genoemd
• Alle Egyptenaren vormden nu één grote groep: een volk
• Ze waren allemaal onderdanen van de farao en moesten zijn regering gehoorzamen