SW 1 H10 Evolutie Les 5: Ontstaan van leven

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Eilandbiografie

H10 Evolutie

§10.3 Ontstaan soorten

Wat heb je tot nu toe geleerd?

• Wat nodig voor evolutie (van een soort) (§10.2)
• Uitkomsten van natuurlijke selectie (§10.3)
• Hoe fossielen gebruikt worden (§10.1)
• Hoe evolutie de huidige variatie en verschillende soorten verklaart

Wat ga je leren vandaag?

Wat komt er nog?

• Eilandtheorie: hoe komt het dat soorten  op een eiland
  zo enorm verschillen? (§10.3)
  
• Hoe is het vroege leven ontstaan/heeft het zich ontwikkeld? (§10.4)
• Bewijs voor verwantschap: homologe structuren.
• Evolutionaire stamboom interpreteren
  

Begrijp je het?

1. Pak je laptop

2. Bekijk op SOM de feedback op de vragen.

3. Vragen niet gemaakt, maak ze alsnog!

4. Klaar?

Ga naar §10.3 en start met vraag 3 t/m 6

5. Veel fouten? 

- Wat voor vragen heb je fout? 

- Waar gaat het over? 

- Stel vragen of lees de tekst ervoor door.

Eilandtheorie

Op vakantie naar een (tropisch) eiland!

Bezoek aan een eiland is altijd bijzonder. 

Wat valt je daarop aan:

• het uiterlijk van planten/dieren
• gedrag van dieren

Eilandtheorie

Eilanden hebben vaak uniek ecosysteem.

Grote eilanden, veel ruimte voor soorten: weinig sterfte.

Kleine eilanden, weinig ruimte: veel sterfte (hoge selectiedruk).

Dichtbij vaste land, veel immigratie: meer diversiteit.

Ver van vaste land, weinig immigratie, weinig diversiteit.

Voorspelling mogelijk!!

Eilandtheorie

Waar verwacht je meer verschillende soorten:
Groot eiland, ver van vaste land
of
Klein eiland, dichtbij vaste land

1. Groot eiland, ver
2. Klein eiland, dichtbij
3. Beide evenveel

Welke twee eigenschappen zijn volgens de eilandtheorie bepalend voor de soortenrijkdom?

1. immigratie van organismen en afstand van vaste land
2. afstand van het vaste land en grootte van het eiland
3. grootte van het eiland en uitsterven van soorten
4. uitsterven van soorten en immigratie van organismen

Variatie op een eiland?

Maar waarom is het leven op eilanden dan zo anders?

- blinde slang / vogels die niet kunnen vliegen

- uitvergrootte (bizarre) uiterlijk

- andere specialisatie

'Founder-effect' (= genetic drift)
(geen natuurlijke selectie/evolutie)

Natuurlijke selectie

Begrijp je het?

Ga verder net §10.3 vraag 33, 34,

10.3 vraag 35

Al klaar? Start met §10.4 vraag 3 t/m 7 en
9 t/m 14

Grote vraag: hoe is het leven ontstaan?

• eerste organische stoffen?
• eerste cel?

Waarom is deze vraag zo lastig te beantwoorden? 

Grote vraag: hoe is het leven ontstaan?

Antwoord op deze vraag heeft grote consequenties:

• zelf leven 'maken' 
• ontstaan van leven op andere planeten begrijpen/zoeken
• medische toepassingen
• enz...

Endosymbiose theorie (BINAS 94C)

Begrijp je het?

Aan de slag...

10.4 vraag 3 t/m 7 en 9 t/m 14

Homoloog

Evolutie verklaart dus dat soorten door ontwikkeling zich aanpassen aan hun omgeving.

Verwante soorten zullen meer op elkaar lijken dan niet verwante soorten. Je zult overeenkomsten zien: homologe structuren.

homologie <-> analogie

homologie

• zelfde ontstaansgeschiedenis
• zelfde bouwplan
• verschillende functies

verwantschap

analogie

• verschillende ontstaansgeschiedenis
• verschillend bouwplan
• zelfde functies

geen verwantschap

Verwantschap?

Als we ontdekken dat organismen veel overeenkomsten in DNA hebben zijn ze verwant.

We kunnen dan deze soorten rangschikken en een mogelijke stamboom opstellen: evolutionaire stamboom.

Aflezen stamboom

De stamboom hiernaast geeft alleen informatie over hoe nauw verwant soorten zijn, welke eigenschappen ze samen hebben.

Reptielen zijn dus sterker verwant aan vogels dan aan vissen. 

Vissen zijn sterker verwant aan prikken en amfibieën dan aan reptielen.

Hoeveel tijd er verstreken is, kan niet niet zien.

Aflezen stamboom

In de stamboom hiernaast krijg je wel informatie over de tijd.

Bijvoorbeeld:

De gemeenschappelijke voorouder van beren en walrussen leefde ruim 25 miljoen jaar geleden.

Walrussen en zeeleeuwen zullen meer verwant zijn omdat hun voorouder maar 5 miljoen jaar geleden leefde.