Thema 4: Evolutie BS 4 + 5

• Scheikunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Evolutie

Komende 2 weken

Deze les:                 -    Bespreken BS 4: Oeffies & Toeffies 
                                    -    Uitleg homoloog/analoog  BS 5

Volgende les:       -    Herhalen stof BS 5  & uitleg cladestiek

                                   -    opdr. 63 cladestiek

                                     

Volgende week:      Opdracht Evolutie
                                             

Gebeurtenis	Uitleg
1. Genetische Variatie	Er zijn Oeffies en door een mutatie Toeffies met gele pluimen
2. Selectiedruk	Het ging lange tijd sneeuwen en werd koud.
3. Adaptatie & Fitness	Toeffies zijn beter aangepast door de kou, omdat ze pluimen hebben die hen warm houden. Toeffies hebben meer energie om zich voort te planten.
4. Resultaat Selectiedruk: Natuurlijke selectie	Na veel generaties zijn er veel Toeffies en weinig Oeffies.

Darwin had het over 'survival of the fittest'
Waar staat 'fittest' voor bij evolutie?

1. Dat je het best bent aangepast aan je omgeving
2. hoe fit je bent
3. hoeveel nakomelingen je maakt
4. hoe sterk je bent

Tijdens de industriële revolutie werden alle berken zwart door de uitstoot. Wat gebeurt er dan met de populatie motten?

Kijken naar anatomie 

• Homologe organen zijn organen bij verschillende dieren die op dezelfde manier zijn ontstaan maar een verschillende functie hebben. Dieren met homologe organen hebben een gemeenschappelijke voorouder.
  
  
• Analoge organen zijn organen bij verschillende dieren die dezelfde functie hebben maar op een verschillende manier zijn ontstaan. Analoge organen ontstaan in niet-verwante dieren door aanpassing aan een overeenkomstige omgeving.

Homoloog

Analoog

1. Homoloog
2. Analoog

Is het oog van een gewervelde (links) en van een octopus (rechts) homoloog of analoog? Wat betekent dit voor de verwantschap tussen deze soorten?

1. Homoloog; Ze hebben geen gemeenschappelijke voorouder.
2. Homoloog; Ze hebben een gemeenschappelijke voorouder.
3. Analoog; Ze hebben geen gemeenschappelijke voorouder.
4. Analoog; Ze hebben een gemeenschappelijke voorouder.

Weektaak

Lees BS 5: Onderzoek naar evolutie

Maak opdr. 59, 60, 61, 62, 63

Vandaag

korte herhaling analoog/homoloog
uitleg cladestiek

opdr. 63 samen

De voorpoot van een dolfijn en de voorpoot van een chimpansee vertonen overeenkomst in bouw, maar de functie is verschillend.

Hoe wordt dit verschijnsel verklaard volgens de evolutietheorie?

1. Deze organismen hebben een gemeenschappelijke voorouder. Het verschil in functie hangt samen met aanpassing aan een verschillend milieu.
2. Deze organismen hebben een gemeenschappelijke voorouder. Het verschil in functie hangt samen met aanpassing aan een overeenkomstig milieu.
3. Deze organismen hebben verschillende voorouder. Het verschil in functie is daar een overblijfsel van
4. Deze organismen hebben verschillende voorouder. Het verschil in functie hangt samen met aanpassing aan een overeenkomstig milieu.

Leg in eigen woorden uit wat een analoog orgaan is en geef een voorbeeld

Cladistiek

• cladistiek/cladisme= methode om organismen in te delen in groepen genaamd clades (grieks 'klados'=tak).
• 1 clade= een gedeelde voorouder en alle evolutionaire nakomelingen
• Binnen een clade zie je gedeelde eigenschappen met dank aan de gedeelde voorouder. 

BS5: Cladistiek

afstammingsboom

clade (= tak)

• een groep organismen met overeenkomstige voorouder

splitsingspunten in cladogram

• dichotoom (van een tak naar twee takken)
  
• een gemeenschappelijke voorouder
• boven splitsing verschillen clades slechts in 1 eigenschap

splitsingspunt

Cladogram

Vb. analoge eigenschappen?

Opdracht 8 - Bron 16

• Welk uniek homoloog kenmerk delen de schildpadden, slangen, hagedissen, krokodillen en vogels volgens dit cladogram? - een gat in de schedel onder de oogkas
• Hoe heet deze groep in dit cladogram? reptilia
• Hoeveel clades zie je in het cladogram?12, elk blauw puntje vertegenwoordigt de voorouder met het unieke kenmerk dat de voorouder en de andere dieren in die clade gemeenschappelijk bezitten. Er zijn 12 van die puntjes.
• Mag je uit dit cladogram de conclusie trekken dat vogels meer verwant zijn aan krokodillen dan aan hagedissen? Licht toe.Ja, want vogels en krokodillen hebben meer gemeenschappelijke unieke homologe kenmerken dan vogels en hagedissen. Of: ja. Want de vogels en krokodillen delen een gemeenschappelijke voorouder die ze niet delen met de hagedissen.
• 
  

Cladogram maken

- Of zelfstandig aan de slag
- Of gezamelijk opdr.63

BS5: cladistiek
Hiernaast zie je twee verschillende cladogrammen met daarin dezelfde organismen opgenomen.
Geef een mogelijke verklaring voor de verschillen in de cladogrammen.