Les 4: de politieke brief

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

les 4: de politieke brief

Les 4    Vandaag ga je

- leren wat het briefgeheim inhoudt & je afvragen hoe dat werkt met digitale boodschappen

-kennismaken met verschillende manieren van versleuteling

-zelf een gevoelige (politieke) boodschap versleutelen en versturen als brief

openbaar

Soms kiezen politici voor de briefvorm om een openbare boodschap te verspreiden. Een brief 'krijgen' als burger, ook al is het via een advertentie in een krant, komt immers net wat persoonlijker over.

Ook polemieken, waarbij schrijvers of andere soorten vakgenoten een strijd met de pen voeren door brieven te schrijven, zijn vaak gepubliceerd.

https:

geheim

Veel vaker zijn brieven niet voor iedereens ogen bestemd.  Om te voorkomen dat mensen of de staat boodschappen lezen of horen die niet voor hen bestemd zijn is sinds 1848 het briefgeheim als grondrecht opgenomen in de Nederlandse grondwet.

Zo is het bijvoorbeeld strafbaar als de postbode een aan jou geadresseerde brief opent, laat staan de inhoud ervan met anderen deelt.

recente casus

Begin februari lekte een lid van een Forum voor Democratie-appgroep enkele racistische berichten uit diep appgroep naar de pers.

'Screenshotjournalistiek', aldus Thierry Baudet. In zijn reactie op de publicatie van deze appjes beriep hij zich onder andere op het briefgeheim. Ze hadden volgens hem nooit openbaar gemaakt mogen worden.

Heeft Baudet een punt als hij zich in deze kwestie beroept op het briefgeheim?
Waarom wel, waarom niet?

recente casus

Geldt het briefgeheim in deze kwestie?

"Op zichzelf denk ik dat een appje wel door het briefgeheim wordt gedekt, nu WhatsApp een vorm van encryptie heeft die vergelijkbaar is met een dichtgeplakte envelop", zegt prof. Janneke Gerards, hoogleraar fundamentele rechten aan de Universiteit Utrecht. "Maar ik begrijp niet wat Baudet met het aanvoeren van dit argument wil bereiken."

Het briefgeheim heeft namelijk vooral te maken met het onderscheppen en openmaken van communicatie door de overheid tijdens het vervoer. Baudets appjes zijn door een deelnemer van een werkgerelateerde app-groep na ontvangst openbaar gemaakt.  (EenVandaag, 10-02-2021)

De persoon aan wie het bericht was geadresseerd, mag volgens het briefgeheim die boodschap met anderen delen.

Het recht op privacy is mogelijk wel in het geding.

cryptografie

Wat doe je als de staat dat briefgeheim niet eerbiedigt? Of als de politieke inhoud van je boodschap zó gevoelig is dat je echt geen risico wil lopen? Kortom: als alleen verzegeling (vorige les) niet meer voldoende is?

Dan versleutel je je boodschap.
Cryptografie is het (wiskundige) vakgebied waarbinnen men dit soort geheimschriften bestudeert.

 

voorbeeld

Hier zie je een fragment uit een brief van diplomaat Coenraad van Beuningen uit 1656. Hij verbleef toen in Kopenhagen om namens Johan de Witt de Deense koning over te halen géén oorlog met Zweden te gaan voeren.

Maar ondertussen liet hij de burgemeesters van Amsterdam (die zo'n oorlog juist zagen zitten) middels een gecodeerde boodschap (zie de cijfers) weten dat de Deense koning een draai zou gaan maken.

voorbeeld

Hier zie je de sleutel die bij de brief van Van Beuningen hoort. Zonder die sleutel (waarbij cijfers voor letters of voor hele woorden staan) was de code eigenlijk niet te kraken.

Andersom geldt: kwam die sleutel in verkeerde handen, dan had je er niks meer aan.

Lees meer over deze brief bij het stadsarchief van Amsterdam.

 

Ceasar cypher

Versleutelde boodschappen zijn van alle tijden en Julius Ceasar bedacht ooit misschien wel
de simpelste coderingswijze.

Kan je met behulp van het wiel >>>>>>> onderstaande boodschap kraken?

Vhwxkxg dtg cx exkxg

En snap je wat het getal 19 betekent?

 

Ceasar cypher

Vhwxkxg dtg cx exkxg
Coderen kan je leren

De sleutel is het getal 19. Dan weet je namelijk dat de letters in de boodschap gecodeerd zijn met een letter die 19 plekken verder in het alfabet staat. 

Dus a (1) wordt t(20), b(2) wordt u(21) enz.






 

Ga naar https://cryptii.com/pipes/caesar-cipher
& codeer een eigen boodschap van minimaal 20 woorden.
Laat hieronder je code achter mét de sleutel erbij (getal van 1 t/m 26).

Klaar? Ontcijfer de berichten van de anderen.

enigma

Elke letter wordt m.b.v. drie rotors (met de 26 alfabetletters) in drie stappen gecodeerd.

Bijvoorbeeld:
Je voert een A in en dat wordt een F
Die F wordt een H
Die H wordt uiteindelijk een G.

Na elke letter veranderen de rotors van positie waardoor je een bijna oneindig aantal mogelijke sleutels krijgt. 

 

enigma

Het enige wat de zender en ontvanger moeten afspreken is de dagelijks wisselende begininstelling van de machine.

Zonder enigma-machine & begininstelling was je als mens kansloos tegen dit coderings-systeem. Gedurende WOII konden de nazi's zo vrijuit boodschappen verspreiden.

Tot Alan Turing zich realiseerde dat bepaalde woorden in elk bericht terugkwamen...  >>>

 

substitutie-
versleuteling

(= moeilijke naam voor elke letter uit je bericht vervangen door een andere letter/symbool)

Andere coderingen volgens zelfde systeem:

• Book Cipher
  
• Ongeordend alfabet
  
  

 

Book Cipher

Begin van Doornroosje als sleutel:

In oeroude tijden leefden er eens een koning en een koningin, die zeiden elke dag tegen elkaar: "hadden we maar een kindje!" en ze kregen er maar geen. Maar eens op een keer, toen de koningin juist in bad was, kwam er een kikker uit de vijver naar het land gekropen en hij ging naar de koningin toe en zei: "Uw wens zal vervuld worden; voor het jaar om is, zult u een dochtertje krijgen."

Wat de kikker gezegd had, dat gebeurde, en de koning kreeg een dochtertje. Het was zo'n prachtig kind, dat de koning uitgelaten van vreugde was en een groot feest aanrichtte. Hij nodigde daarop niet alleen de hele familie, vrienden en bekenden, maar ook alle wijze feeën uit, dat ze 't kind genegen zouden zijn en het beschermen. Er waren er dertien in zijn rijk. Maar hij had maar twaalf gouden borden voor hen om van te eten; en daarom moest er één thuis blijven.

 

Voorwaarde = dat zender en ontvanger precies dezelfde editie van het te gebruiken boek hebben.

Code = alinea - regel - woord - (letter)

1-4-13 | 2-5-5 | 1-1-11 | 1-2-8-1 | 1-1-1-1 | 2-3-1-6 | 1-3-7 | 1-1-2 | 2-7-6 | 1-3-1-1 | 1-1-2-1|
2-1-2-2 | 2-8-1-2 | 1-6-4-4

Book Cipher

Begin van Doornroosje als sleutel:

In oeroude tijden leefden er eens een koning en een koningin, die zeiden elke dag tegen elkaar: "hadden we maar een kindje!" en ze kregen er maar geen. Maar eens op een keer, toen de koningin juist in bad was, kwam er een kikker uit de vijver naar het land gekropen en hij ging naar de koningin toe en zei: "Uw wens zal vervuld worden; voor het jaar om is, zult u een dochtertje krijgen."

Wat de kikker gezegd had, dat gebeurde, en de koning kreeg een dochtertje. Het was zo'n prachtig kind, dat de koning uitgelaten van vreugde was en een groot feest aanrichtte. Hij nodigde daarop niet alleen de hele familie, vrienden en bekenden, maar ook alle wijze feeën uit, dat ze 't kind genegen zouden zijn en het beschermen. Er waren er dertien in zijn rijk. Maar hij had maar twaalf gouden borden voor hen om van te eten; en daarom moest er één thuis blijven.

 

Voorwaarde = dat zender en ontvanger precies dezelfde editie van het te gebruiken boek hebben.

Code = alinea - regel - woord - (letter)

1-4-13 | 2-5-5 | 1-1-11 | 1-2-8-1 | 1-1-1-1 | 2-3-1-6 | 1-3-7 | 1-1-2 | 2-7-6 | 1-3-1-1 | 1-1-2-1|
2-1-2-2 | 2-8-1-2 | 1-6-4-4

Een wijze koningin wil geen oeroude koets.

Ongeordend alfabet

Voorbeeld:
UUQWU EUKXU UMIKU CXIPO PQEUK FWVJX UIPQE UKFWV JALST PJIUS PPJAW VQLSI XLQJF LIXUI SLZUK UQYLJ WJPQE UKFWV JYUIK UMIXU ISLZU KPQEU KFWVJ ALSGU KOSWC XIAWV QLRYL etc.

Welke letter is in deze versleutelde tekst waarschijnlijk de 'e'? En welke de 'n'?
Nodig: letterfrequentie i/h Nederlands

 

Er zit geen systeem achter welke letter in de code welke letter uit het oorspronkelijke bericht vervangt.

Ook zonder sleutel te kraken door te kijken of de meest voorkomende letter in de code ook de meest voorkomende letter in de taal van het bericht kan zijn. Zo ja, ga je van daaruit kijken of je al woorden herkent om zo de rest van de sleutel te vormen.

Ongeordend alfabet

Voorbeeld:

UUQWU EUKXU UMIKU CXIPO PQEUK FWVJX UIPQE UKFWV JALST PJIUS PPJAW VQLSI XLQJF LIXUI SLZUK UQYLJ WJPQE UKFWV JYUIK UMIXU ISLZU KPQEU KFWVJ ALSGU KOSWC XIAWV QLRYL etc.

 

De 'e' komt in het Nederlands het meest voor, net als de letter U in de code. De 'n' komt daarna het vaakst voor en dat geldt in de code voor de Q

Wil je dit stukje tekst verder
ontcijferen?
Hierbij de hele sleutel >>>>>>>>>

a	b	c	d	e	f	g
L	Y	C	E	U	M	Z

h	i	j	k	l	m	n
X	W	V	T	S	R	Q

o	p	q	r	s	t	u
P	O	N	K	J	I	H

v	w	x	y	z
G	F	D	B	A

Opdracht: een eigen versleutelde boodschap

Stel: je bent een machthebber / politicus uit het heden of het verleden en je bevindt je in een penibele situatie, bijvoorbeeld aan een oorlogsfront of je bent betrokken bij een groot schandaal. Of wat dichter bij huis: op school is een groot complot gaande waar docenten niks van mogen weten. Je zoekt hulp bij een bondgenoot en schrijft hem / haar een brief.

1. Leg de situatie uit en vraag dringend om hulp; geef je bondgenoot een opdracht en leg ook uit waarom het van levensbelang is dat hij/zij hieraan gehoor geeft.
2. Codeer je bericht m.b.v. een systeem dat voorbij is gekomen of verzin een eigen systeem.

3. Schrijf je gecodeerde bericht op papier & voeg de sleutel er op discrete wijze aan toe (bijvoorbeeld met citroensap als nzichtbare inkt).

4. Verzegel je brief en neem deze mee naar de volgende bijeenkomst.