VWO 3 : voegwoorden en soorten bijzinnen

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Leerdoelen: grammatica samengestelde zinnen

Leerdoelen

Je kent het verschil tussen een nevenschikkend voegwoord en een onderschikkend voegwoord.

Je herkent hoofdzinnen en bijzinnen.

Je (her)kent verschillende soorten bijzinnen (ond-zin, lv-zin, gez.zin, mw-zin, BWB-zin, vzv-zin)

voegwoord; nevenschikkend en onderschikkend

Voegwoorden verbinden woorden, woordgroepen en zinnen met elkaar.

Twee soorten:

Nevenschikkend voegwoord (n.vw); en , of, maar, want

Onderschikkend voegwoord (o.vw); omdat, zodat, doordat enz.

Let op: een samengestelde zin kan ook verbonden worden door een betrekkelijk vnw (evt. m.i.a.)

Wat is geen onderschikkend voegwoord?

1. als
2. dat
3. want
4. omdat

Terwijl de brand woedde, lag de man rustig te slapen
In deze zin is "terwijl" een:

1. onderschikkend voegwoord
2. nevenschikkend voegwoord

Ik weet niet of ik voldoende brood in huis heb
In deze zin is "of " een:

1. onderschikkend voegwoord
2. nevenschikkend voegwoord

Gaan we dit jaar naar Italië of naar Spanje?
In deze zin is "of " een:

1. onderschikkend voegwoord
2. nevenschikkend voegwoord

Andere voegwoorden: Betrekkelijk voornaamwoord met

ingesloten antecedent

• antecedent als het ware opgesloten in 
  

het wie en wat.

•  In dat geval heten wie of wat betrekkelijk 
  

voornaamwoord met ingesloten antecedent.

• Je kunt ze vervangen door degene die of dat wat. 
  

Wie dat doet, is een stommeling.

Wat hij zei, klinkt redelijk.

andere voegwoorden

Niet elke bijzin begint met een onderschikkend voegwoord.

Bijzin kan ook beginnen met:

vr.vnw  (vragend voornaamwoord)

Wil je me vertellen wat je nog moet doen?

andere voegwoorden

Niet elke bijzin begint met een onderschikkend voegwoord.

Bijzin kan ook beginnen met:

bw  (bijwoord)

Ik weet niet, hoe het zo ver heeft kunnen komen.

andere voegwoorden

Niet elke bijzin begint met een onderschikkend voegwoord.

Bijzin kan ook beginnen met:

vz (voorzetsel)

Ik weet echt niet aan wie ik dit kan vragen.

andere voegwoorden

Niet elke bijzin begint met een onderschikkend voegwoord.

Bijzin kan ook beginnen met:

tw (telwoord)

Kun je me vertellen hoeveel gasten je hebt uitgenodigd?

Soorten bijzinnen

De bijzin kan verschillende functies hebben in de hoofdzin.

Met functies bedoelen we:

onderwerp, gezegde, lijdend voorwerp, meerwerkend voorwerp, voorzetselvoorwerp en bijwoordelijke bepaling.

Soorten bijzinnen

Hoe herken je de functie van de bijzin?

- ontleed de hoofdzin

- vervang de bijzin door één (of enkele) woord(en)

- zet dat woord op de juiste plaats in de hoofdzin

- welke functie heeft dat woord?

Soorten bijzinnen:

onderwerpszin

Bijvoorbeeld:

Wie het weet, mag het zeggen

....... mag het zeggen = hoofdzin (bijzin vervangen door woord)

Vervang bijzin door 1 woord: jij

Jij mag het zeggen

Jij = onderwerp

Dus Wie het weet = onderwerpszin

Soorten bijzinnen: 

lijdendvoorwerpszin

Bijvoorbeeld:

Wie het snapt, kan herhalen wat ik zojuist gezegd heb

.... kan ......herhalen = hz

vervang bijzin 1 door  woord: jij  

vervang  bijzin 2door woord: dat

Jij kan dat herhalen       ow -wg-lv-wg

Dus: Wie het snapt = onderwerpszin (ow-zin)

           Wat ik zojuist gezegd heb = lijdendvoorwerpszin (lv-zin)

Soorten bijzinnen:

meewerkendvoorwerpszin

Bijvoorbeeld:

(aan) Wie het beste opstel had gemaakt gaf de docent een lekkernij.

........ gaf de docent een lekkernij.

vervang wie het beste opstel gemaakt had door woord: Sanne

(aan) Sanne gaf de docent een lekkernij

Dus: 

(aan) Wie het beste opstel had gemaakt = meewerkendvoorwerpszin mv-zin

Soorten bijzinnen:

 gezegdezin (altijd een nwg)

Bijvoorbeeld:

Zij is nog steeds zoals ze twintig jaar geleden was

Zij is nog steeds  ..................................

vervang "zoals ze twintig jaar geleden was" door woord: mooi

Zij is nog steeds mooi = naamw. deel van het gezegde

Dus: 

zoals ze twintig jaar geleden was = naamw. deel- van- het- gezegdezin

Soorten bijzinnen

bijwoordelijke bijzin

Bijvoorbeeld:

Een "banaanfiets" is zaterdag tegen een bestelauto gebotst omdat de fietser de macht over het stuur had verloren.

Soorten bijzinnen

en structuur

Hij dacht aan wat hij zich die ochtend voorgenomen had.

Hij dacht aan zijn voornemen/Hij dacht daaraan/eraan

Dus: vzv-zin 

{hz +(bz)}

Soorten bijzinnen

bijvoeglijke bijzin

Honderd meiden van 15 en 16 jaar die een bêtaprofiel gaan kiezen, hadden gisteren een aantal speeddates met vrouwelijk rolmodellen uit de bêtawereld.

bvb-zin: die een betaprofiel gaan kiezen (geeft extra informatie over 'honderd meiden van 15 en 16 jaar'

De Bijvoeglijke bijzin

De bijvoeglijke bijzin is een bepaling binnen een zinsdeel; het is dus géén zelfstandig zinsdeel.

De bijvoeglijke bijzin bevat een persoonsvorm

De bijvoeglijke bepaling wordt vaak aangekondigd door een betrekkelijk voornaamwoord