3. Wat kunnen we allemaal met DNA?

• PAV
• Secundair onderwijs

Wat kunnen we allemaal met DNA?

Wat kunnen we allemaal met DNA?

Inleiding

De wetenschap staat niet stil... Er wordt voortdurend onderzoek gevoerd naar ons DNA en wat we hier allemaal mee kunnen doen. Een belangrijke factor daarbij is het uitsluiten van erfelijke ziektes. Zou het niet leuk zijn om in een wereld te leven waar er alleen nog maar kerngezonde baby's worden geboren?

Een eerste baanbrekende techniek was het klonen, daarna volgde de embryoselectie en ondertussen zijn we bezig met het verder ontwikkelen van de CRISPR-CAS9 techniek.

Wat is klonen?

1. Klonen

Wanneer je met jouw DNA naar een laboratorium gaat en ze steken jouw DNA in een eicel die ze inplanten in de baarmoeder van een vrouw, is het mogelijk om een identieke tweelingbroer of -zus te maken. We noemen dit "klonen".

Klonen is een techniek die in 1997 voor het eerst werd toegepast op een schaap. 

Wat is de naam van dit wereldberoemde schaap?

1. Donald
2. Dobby
3. Dolly
4. Donky

Wat zijn de voordelen van klonen?

Wat zijn de nadelen van klonen?

1. Klonen

Het klonen van mensen wordt als onethisch beschouwd en is internationaal verboden!

Wat het klonen van (huis)dieren betreft, is de wettelijke regeling eerder een "grijze zone"...

Zou jij een huisdier laten klonen?

Zeker!

Als het betaalbaar is, zou ik het overwegen

Nee, je kan het origineel niet vervangen!

onderwijs.hetarchief.be

Wat is de Europese regeling omtrent het klonen van huisdieren?

In welk land kan je een gekloond huisdier bestellen?

1. Zuid- Afrika
2. Zuid- Korea
3. Nieuw- Zeeland
4. Saudi- Arabië

"Er bestaan geen verschillen tussen de oude bulldog Joep en de nieuwe bulldog Pipo"

1. Waar
2. Niet waar

"De meeste klanten komen uit Amerika, maar langzaam aan komen er ook klanten uit Europa"

1. Waar
2. Niet waar

Wat is het prijskaartje van een gekloonde hond?

1. 70.000 euro
2. 30.000 euro
3. 50.000 euro
4. 18.000 euro

1. Klonen

Opdracht 1

Leestoets: klonen

2. Embryoselectie

Koppels die een sterk verhoogd risico hebben om een kind met een erfelijk aandoening te krijgen, kunnen embryoselectie laten doen. Het doel hiervan is dat deze koppels een kind zonder erfelijke ziekte krijgen.

Bij embryoselectie worden in het laboratorium meerdere embryo’s tot stand gebracht met eicellen van de vrouw en zaadcellen van de man. Als de embryo’s 3 tot 5 dagen oud zijn, wordt DNA-onderzoek gedaan. Als er embryo’s zonder aanleg voor de ziekte in het DNA zijn, plaatst de arts er één in de baarmoeder. Andere embryo’s zonder aanleg voor de ziekte kunnen worden ingevroren. Daarmee kan later eventueel opnieuw geprobeerd worden een zwangerschap tot stand te brengen. Embryo’s met een afwijking worden vernietigd of beschikbaar gesteld voor onderzoek.

Wat zijn de voordelen van embryoselectie?

Wat zijn de nadelen van embryoselectie?

2. Embryoselectie

Dat we erfelijke ziektes uitsluiten door embryoselectie vindt iedereen een goede zaak. Maar, hoe ver kunnen en mogen we gaan om het ethisch verantwoord te houden? Op basis van deze techniek zijn er immers ook heel wat andere zaken die je zou kunnen ‘kiezen’ bij jouw baby zoals bijvoorbeeld het geslacht, de oogkleur, de haarkleur,… In dit geval spreken we van ‘designerbaby’s’. In België zijn de designerbaby’s uit den boze, maar er bestaan effectief landen waar het (weliswaar in beperkte mate) wordt toegestaan.

 

onderwijs.hetarchief.be

3. CRISPR-CAS9

De wetenschap staat niet stil op het vlak van genetica… Sinds enkele jaren is de CRISPR-CAS9 techniek in ontwikkeling, ook om erfelijke ziektes in een embryo uit te sluiten.

Deze techniek verschilt van embryoselectie omdat we bij CRISPR het ‘slechte’ deeltje uit het DNA van het embryo gaan ‘wegknippen’, terwijl bij embryoselectie de ‘slechte’ embryo’s worden verwijderd en alleen de ‘goede’ embryo’s worden ingeplant. 

Wat zijn de voordelen van CRISPR-CAS-9?

Wat zijn de nadelen van CRISPR-CAS-9?

onderwijs.hetarchief.be

Leg de CRISPR-Cas-9 techniek uit in je eigen woorden.

Wat is het doel van de techniek?

Wat is CAS9?

1. Een nieuw stukje DNA
2. Een heel klein schaartje dat ze in een labo gebruiken.
3. Een "slecht" stukje DNA
4. Een eiwit dat als eigenschap heeft in DNA knippen.

Welke twee mogelijkheden zijn er als er een stukje DNA is uitgeknipt?

In welke sectoren wordt de techniek al gebruikt?

1. Landbouwsector
2. Transportsector
3. Wetenschapssector
4. Gezondheidssector

DNA laten uitlezen

Vandaag de dag kan iedereen die het wil gemakkelijk zijn DNA laten uitlezen. We noemen dit een ‘genoomanalyse’. Er zijn heel wat bedrijven die het ondertussen als een dienst op de markt aanbieden. Geadopteerde kinderen maken er vaak gebruik van op zoek naar familie. In Amerika is het ook onder de ‘gewone mens’ erg populair om een genoomanalyse te laten uitvoeren. Het is er zelfs een populair "kerstcadeautje"... 

Wat zijn de voordelen van een genoomanalyse?

Wat zijn de nadelen van een genoomanalyse?

DNA laten uitlezen

Wist je dat?

Een Amerikaanse vrouw kwam na een genoomanalyse te weten dat ze helemaal niet genetisch verbonden was aan haar familie. De vrouw was nochtans niet geadopteerd. Na verder onderzoek werd duidelijk dat de vrouw als baby in het ziekenhuis verwisseld is geweest met een andere baby. Beide baby’s zijn dus opgegroeid in het verkeerde gezin. Pas jaren later door de genoomanalyse heeft de vrouw dit ontdekt.

 

Er is een keerzijde van de medaille: DNA afstaan zorgt voor een inboeting van jouw recht op privacy en bovendien kunnen zaken aan het licht komen die je misschien liever niet wist... 

DNA laten uitlezen

Opdracht 2

Zou jij een genoomanalyse laten uitvoeren?

DNA laten uitlezen

De bekendste wetenschapper van ons land Lieven Scheire liet ook al een genoomanalyse uitvoeren...

Zaalshow DNA Lieven Scheire