Th 3 BS 7 + 8

Evolutionair stamboom + DNA technieken

Th 3 BS 7 + 8

Wat zijn fossielen?

1. versteende overblijfselen van organismen
2. stukken steen
3. skeletten van dode dieren
4. schelpen

Stamboom

Stamboom laat zien hoe mensen met elkaar familie zijn. 

Th 3 BS 7 Evolutionair stamboom

Stamboom geeft weer:

1. Welke soorten meer of minst verwant zijn aan elkaar. 

2. Een beeld in de loop van de tijd. 

--> begrijpen hoe soorten met elkaar verbonden zijn en hoe ze van elkaar afstammen. 

Een evolutionaire stamboom geeft weer hoe soorten aan elkaar verwant zijn. Een stamboom geeft een beeld in de loop van de tijd. We kijken dus vanaf het verleden tot aan het heden. Een stamboom begint met de meest verre voorouder. Die is allang uitgestorven en van daaruit zijn nieuwe soorten ontstaan. Een evolutionaire stamboom geeft dus inzicht in de verwantschap en de afstamming van soorten.

Th 3 BS 7 Evolutionair stamboom

Vraag 1. Welke organismen zijn meer aan elkaar verwant?

1. A en B 

2. B en C

3. B en D

4. A en D

Vraag 2. Welke organisme leefde heel erg lang geleden? 

A, B, C of D? 

A

B

C

D

Een evolutionaire stamboom geeft weer hoe soorten aan elkaar verwant zijn. Een stamboom geeft een beeld in de loop van de tijd. We kijken dus vanaf het verleden tot aan het heden. Een stamboom begint met de meest verre voorouder. Die is allang uitgestorven en van daaruit zijn nieuwe soorten ontstaan. Een evolutionaire stamboom geeft dus inzicht in de verwantschap en de afstamming van soorten.

Een verwantschapsschema

In de afbeelding is in een verwantschapsschema de afstamming van een aantal soorten weergegeven.

Welke soort is eerder ontstaan, soort 3 of soort 7?

1. soort 3
2. soort 7

In de afbeelding zie je de evolutionaire stamboom van zowel een aantal uitgestorven als nu nog levende katachtigen. Zet de soorten in de juiste volgorde van ontstaan. Zet de soort die het langst geleden is ontstaan links.

Leeuw

Proailurus lemanensis

Sabeltand-tijger

Zet de verwantschap tussen soorten van minst naar meest:

maki en mens

chimpansee en mens

orang-oetan en mens

Apen van de oude wereld en mens

Basisstof 8 DNA-technieken (SE)

Biotechnologie

Biotechnologie: Technieken waarbij organismen gebruikt worden om producten voor mensen te maken.

Oude technieken voorbeeld: gist (=organisme) om brood (=menselijke product) te bakken

*niks veranderd aan organisme.

Biotechnologie

Biotechnologie: Technieken waarbij organismen gebruikt worden om producten voor mensen te maken.

Nieuwe technieken:
Genetische modificatie: Het aanpassen van erfelijke eigenschappen (DNA) bij organisme.
- Recombinant-DNA-technieken

- Crispr-cas-technieken
- Gene editing

Genetische modificatie

= het veranderen van de DNA-code van organismen

•  bijvoorbeeld om ziekten te genezen of voedselproductie te verbeteren.

Wat is een voorbeeld van oude technieken van biotechnologie?

1. Betere eigenschappen door fokken of veredeling
2. Schimmels wordt gebruikt bij het maken van kaas
3. Melkzuurbacterien gebruiken om yoghurt te maken
4. Genetische modificatie

Wat is genetische modificatie?

1. Het bestrijden van ziektes met bestrijdingsmiddelen die slecht zijn voor het milieu.
2. Het gebruik van kunstmest zodat planten sneller groeien.
3. Het telen van plantenrassen die beter zijn voor onze gezondheid.
4. Het veranderen van erfelijke eigenschappen van organismen.

Transgeen

Een organisme dat is aangepast met genetische modificatie noem je een transgeen. 

In tegenstelling tot iemand die transgender is, waarbij het fenotype wordt verandert, verander je bij genetischemodificatie het genotype. 

Hoe noemen we een genetisch gemodificeerd organisme?

Gene editing

 (bijv. CRISPR-Cas): DNA nauwkeurig aanpassen, zoals defecte genen repareren of eigenschappen veranderen.

Gentherapie is het gebruik van 

gene- editing om kapotte genen te repareren. 

Recombinant-DNA 

DNA van de ene soort toevoegen aan een andere (bijv. bacteriën maken menselijk insuline).

Crispr-Cas9

Wat is de biologische functie (oorspronkelijk) van het Crispr-Cas-systeem?

1. afweer tegenvirusinfecties door bacteriën
2. het verwijderen van ongewenst DNA
3. koppelen van DNA aan RNA
4. afweersysteem van virussen tegen bacteriën

DNA-verwantschapsonderzoek

DNA vergelijken voor familiebanden of forensisch onderzoek.

Misdaden oplossen en bestrijden met DNA onderzoek.

• Elk mens heeft zijn eigen unieke DNA. Deze kan je halen uit de cellen in je bloed, sperma, huidschilvers, haar.

• Het zichtbaar maken van het DNA als                                                                              een patroon van strepen en banden.

• Uit het DNA kunnen ze het fenotype                                                           achterhalen.

Wie was hier de dader?

1. verdachte 1
2. verdachte 2
3. verdachte 3
4. het slachtoffer

Ik heb het begrepen

😒🙁😐🙂😃

De grondlegger van de evolutietheorie

1. Lamarck
2. De Vink
3. Darwin
4. Beethoven

Als bij een soort veel verschillende genotypen voorkomen, heeft deze soort een ... (vul in) ... overlevingskans.

1. kleinere
2. grotere

Wat is geen rudimentair orgaan?

1. Het heupbeen bij een walvis
2. De blinde darm bij de mens
3. Het staartbotje bij een kat
4. Het staartbeen bij de mens

Bij welke overeenkomsten in bouw of functie van organen hebben soorten dezelfde gemeenschappelijke voorouder?
(Bijvoorbeeld vleugel)

1. Verschillende functie Dezelfde bouw
2. Dezelfde functie Verschillende bouw

In de afbeelding zijn de poot van een krokodil, de vleugels van een vleermuis en de vleugel van een vlieg getekend.

Welke van deze organen vertonen veel overeenkomst in bouw?

1. de poot van de krokodil en de vleugel van de vleermuis
2. de poot van een krokodil en de vleugel van een vlinder.
3. de vleugel van een vleermuis en de vleugel van een vlinder.

Sleep de juiste afbeelding naar de bijbehorende structuur.

overeenkomst in bouw

overeenkomst in functie

Rudimentair

4) Aan welke groep zijn de gorilla’s

het meest verwant volgens de stamboom? Geef aan met X

apen van de nieuwe wereld

apen van de oude wereld

aan de chimpansees

aan de gibbons

aan de halfapen

aan de orang-oetans

X

Kijk nog eens goed naar de afbeelding. Uit welk dier is de Mammut geëvolueerd?

1. Paleomastodon
2. Platybelodon
3. Stegodon
4. Tetralophodon

Wat is een voorbeeld van genetische modificatie?

1. Bacteriën gebruiken voor het maken van yoghurt
2. Gist in brood toevoegen
3. Menselijk gen in bacteriën plaatsen zodat ze insuline maken
4. Het gebruik van schimmels voor de productie van kaas

Wat is biotechnologie?

1. Aanbrengen van veranderingen in het genotype van organismen
2. Technieken waarbij organismen worden gebruikt om producten voor de mens te maken
3. Verzamelnaam voor alle technieken waarmee het DNA van van organismen wordt veranderd

Door evolutie

1. Past een populatie zich op de lange termijn aan op het milieu
2. Kan een individu zich direct aanpassen aan het milieu

Wat is geen evolutie

1. Mammoeten in koude gebieden hebben langere haren.
2. Mensen worden steeds langer
3. Huiskatten worden steeds liever
4. De gemiddelde Nederlander wordt dikker.

Wat is evolutie?

1. het veranderen van gedaante bij een organisme
2. ontwikkeling die een organisme tijdens zijn leven doormaakt
3. het ontstaan, veranderen en/of verdwijnen van soorten
4. het groter worden van een populatie