Herhalingsles §3.2 en 3.3 Politiek en samenleving

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 2

Herhaling §3.2

• In deze paragraaf leer je hoe Nederland vanaf 1815 werd bestuurd.
  
• In deze paragraaf leer je wat veranderde door de grondwet van 1848.

Leg uit dat deze man ervoor gezorgd heeft dat koning Willem II een stuk minder macht had dan zijn vader Willem I

Leg de betekenis van deze spotprent uit.

Leg uit welke mensen aan deze betoging (demonstratie) zouden deelnemen gebruik in je antwoord: algemeen kiesrecht

3.3: Politiek en samenleving:

In deze paragraaf leer je: 

1. Hoe de leef- en werkomstandigheden van arbeiders verbeterden.
2. hoe socialisten streefden naar gelijkheid
3. wat veranderde in het onderwijs
4. Hoe de positie van vrouwen verbeterde.

begrippen: sociale wetten, socialisten, confessionelen, discriminatie, emancipatie, feministen.

Leven en werken in armoede:

• 19e eeuw: arbeiders werken in slechte omstandigheden in fabrieken.
• laag loon, 12- 16 uur werken per dag, zonder een dag vakantie
• Geen werk = ontslag en geen geld
• ziek of arbeidsongeschikt = geen inkomen
• kinderarbeid 

Leven en werken in armoede:

• Kinderarbeid was er altijd geweest, maar viel nu meer op
• meer burgers werden welvarend
• in steden ontstonden grote arbeiderswijken, slechte omstandigheden.
• Hogere burgers noemden het probleem van de slechte werk- en leefomstandigheden van de arbeiders: 'de Sociale kwestie' 

Streven naar meer gelijkheid:

• In industrielanden zorgden liberalen ervoor dat parlementen Sociale wetten aannamen. Doel: ondersteuning voor mensen die minder goed voor zichzelf konden zorgen.
• 1874: kinderwetje van kamerlid van Houten: Kinderen onder de 12 jaar mochten niet meer werken in werkplaatsen en fabrieken (wel in de landbouw) 
• 1901: leerplicht, kinderen verplicht naar school.

leerplicht 1901

kinderwetje 1874

Streven naar gelijkheid:

• Socialisten streefden in de politiek naar meer gelijkheid en minder verschil tussen arm en rijk.
• opkomen voor belangen van de arbeiders
• industrie-arbeiders vormden een klasse (bevolkingsgroep) die werd uitgebuit door de bezittende klasse: fabrieksarbeiders.
• radicale socialisten: met gewelddadige opstand een eind maken aan deze klasse strijd. 

Aan het einde van deze les:

... heb je laten zien dat je je kennis over het socialisme kunt toepassen in opdrachten.

... heb je geleerd wat de kenmerken zijn van het confessionalisme

... weet je wat feminsten zijn en hoe de positie van de vrouwen veranderde.

Leg uit dat het kinderwetje een Sociale wet was, bedoeld om de positie van de 'zwakkeren' in de samenleving te verbeteren. Gebruik in je antwoord een voorbeeld uit de bron.

1. liberalisme
2. socialisme

Leg uit dat de leerplicht uit 1901 een voorbeeld is van een sociale wet.

3.3: Politiek en samenleving:

In deze paragraaf leer je: 

1. Hoe de leef- en werkomstandigheden van arbeiders verbeterden.
2. hoe socialisten streefden naar gelijkheid
3. wat veranderde in het onderwijs
4. Hoe de positie van vrouwen verbeterde.

begrippen: sociale wetten, socialisten, confessionelen, discriminatie, emancipatie, feministen.

Veranderingen in het onderwijs:

• vanaf de Franse tijd betaalde de Nederlandse overheid de openbare scholen
• In de grondwet van 1848 werd vrijheid van godsdienst vastgelegd.
• Gelovigen mogen nu eigen scholen stichten maar moeten die wel zelf betalen bijzondere scholen. 

Veranderingen in het onderwijs:

• deel van de kamerleden is christelijk.
• confessionelen: mensen die in de politiek uitgaan van het christelijke geloof.
• eerste politieke partij opgericht door Abraham Kuyper (1879)
• politieke partij: organisatie die vanuit bepaalde ideeën probeert invloed te hebben op het bestuur. 

Veranderingen in het onderwijs:

• aanhang van de confessionelen werd steeds groter, in 1901 meerderheid in de Tweede kamer.
• Vanaf 1917 werden ook bijzondere scholen betaald door de overheid, net als openbare scholen. 

De positie van vrouwen:

• in de 19e eeuw mochten vrouwen niet: stemmen, een rechtszaak beginnen, eigen geld bezitten of een hogere opleiding volgen. 
• vrouwen wettelijk achtergesteld.
• rond 1870 beginnen vrouwen zich tegen deze discriminatie te verzetten.
• discriminatie: onderscheid maken tussen mensen met de bedoeling iemand of een groep achter te stellen

De positie van vrouwen:

• vrouwen eisen: gelijke rechten en opheffing van achterstanden. (emancipatie)
• Feministen: beweging die streeft naar gelijke behandeling van vrouwen ten opzichte van mannen

Herhaling stromingen:

• liberalen
•  socialisten
• confessionelen
• feministen

Liberaal:

• Iemand die in de politiek streeft naar meer vrijheid.
• Thorbecke, grondwet 1848
• partijen nu: VVD, PVV 

Socialist:

• iemand die in de politiek streeft naar meer gelijkheid
• partijen nu: PvdA, SP
•  

Confessioneel:

• mensen die in de politiek uitgaan van het Christelijke geloof.
• Abraham Kuyper
• partijen nu: CDA,CU,SGP

Feminist:

• iemand die streeft naar gelijke behandeling van vrouwen ten opzichte van mannen
• Aletta Jacobs
• Vrouwenkiesrecht: 1919 

H3 les 6: 3.4: Westerse wereldrijken

Aan het einde van deze les:

... kun je uitleggen waardoor koloniale wereldrijken ontstonden.

... kun je uitleggen wat het begrip: imperialisme betekent.

... hoe Nederland zijn koloniale rijk uitbreidde

... hoe imperialisme plaatsvond in Azië en Afrika.

Welk begrip uit de vorige paragraaf past het best bij deze afbeelding, leg je antwoord uit.

Leg uit dat deze afbeelding van na 1917 is.

3.4: Westerse wereldrijken:

In deze paragraaf leer je: 

1. Waardoor koloniale wereldrijken ontstonden.
2. Hoe het imperialisme plaatsvond in Azië.
3. Hoe het imperialisme plaatsvond in Afrika.
4. Hoe Nederland zijn koloniale rijk uitbreidde.
   
   

Begrippen:  imperialisme, afzetgebied, invloedsferen, conferentie van Berlijn.

Wereldrijken:

wereldrijk: rijk in meerdere werelddelen.

• vanaf 1870 breidden veel Europese landen hun koloniale gebieden uit.
• modern imperialisme: Europese expansie in Azië en Afrika tussen 1870 en 1914. hierdoor ontstonden grote koloniale rijken.

Doel van kolonies:

• winst maken met landbouwproducten en grondstoffen.
• afzetgebied: producten verkopen, bijv. industrie producten of textiel.
• modern imperialisme werd mogelijk door de Europese revolutie.

Europeanen:

• beste wapens en stoomschepen.
• gevolg: Europeanen overheersen de wereld en verspreiden de Europese cultuur buiten Europa. (europeanisering)
• bouwen spoorlijnen, verspreidden christendom
• taal van veel kolonies: Engels of Frans. 

Imperialisme in Azië:

• vanaf 1500 handelsposten en kleine kolonies van de Europeanen.
• 19e eeuw: Britten breidden hun rijk enorm uit, ook Fransen, Nederlanders en Amerikanen veroverden gebieden in Azië.
•  

Imperialisme in Azië:

• China: geen kolonie, wel onder Europese invloed. Door geweld te gebruiken en ermee te dreigen kregen Europeanen invloedsferen.
• invloedsfeer: gebied waar een staat van buiten veel invloed heeft. 

Imperialisme in Afrika:

• Noord-Afrika: hoorde al eeuwen bij het Ottomaanse rijk, in de 19e eeuw namen Europeanen de heerschappij over.
• Ten zuiden van de Sahara wilden de Europeanen ook kolonies
• conferentie van Berlijn: afspraken maken over de verdeling van Afrika
• 10 jaar later: bijna heel Afrika bestaat uit kolonies. 

Imperialisme in Afrika:

• België, Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië bezetten grote gebieden: legers veroverden gebieden en hielden de bevolking in bedwang.
• rechte grenzen op kaarten, dwars door woongebieden van volken. 

Het Nederlandse wereldrijk:

• begin 19e eeuw: aantal verspreid liggende gebieden in Indonesië onder bestuur.
•  in de loop van de 19e eeuw: uitbreiding kolonie Nederlands-Indië met veel geweld.
• uiteindelijk heel Indonesië onder Nederlands bestuur.
• In Amerika: Suriname en de zes Nederlandse Antillen.

Het Nederlandse wereldrijk:

• meest verdiend aan Nederlands-Indië. Tot 1870 dwong de Nederlandse overheid Javaanse boeren winstgevende gewassen zoals suiker en koffie te verbouwen en aan Nederland te leveren. 
• Sumatra: rubber- en tabaksplantages + aardolie uit de grond.