Ordening en evolutie

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Ordening en evolutie

Klas 3 K

Wat gaan we deze les doen?

Voorkennis activeren
Doelen
-Aan het einde van de les kun je organismen ordenen op basis van hun kenmerken

Uitleg

Opdrachten maken

Indeling organismen

-Geordend op overeenkomstige kenmerken

Eerste deling: Domeinen
-Archaea (eencelligen: lijken op bacteriën maar hebben bijzondere eigenschappen)
-Eukaryoten (meercelligen: planten, dieren, schimmels en protisten)
-Bacteriën (eencelligen)

Verder verdelen

Rijken

Stam

Klasse

Orde

Familie
geslacht

Soort

Soorten en rassen

Dezelfde soort: kunnen onderling voortplanten en vruchtbare nakomelingen krijgen

Ras: een groep binnen een soort met bepaalde overeenkomstige kenmerken
Soort: Hond
Ras: labrador, herder, chow chow enz. 

Aan de slag

Kies 8 van de 10 opdrachten van paragraaf 1 thema 4 blz 148

Maak de opdrachten
Klaar? Laat controleren en kijk de opdrachten na

Wat gaan we deze les doen?

Terugblik
Doelen
Aan het einde van de les kun je
-uitleggen wat de evolutietheorie is en hoe deze tot stand is gekomen
-vier argumenten voor de evolutietheorie benoemen
Uitleg
Opdrachten maken en afsluiting

De evolutietheorie

De evolutietheorie is vanaf de 18e eeuw ontwikkeld door Charles Darwin. 

De theorie is niet te bewijzen. Er zijn wel veel feiten de de theorie ondersteunen. 

De feiten zijn de argumenten voor de evolutietheorie. 

De evolutietheorie gaat uit van:

- variatie in genotypen 

- natuurlijke selectie

- het ontstaan van nieuwe soorten

Argumenten voor evolutietheorie

• Fossielen
• Rudimentaire organen
• Overeenkomsten
  

-DNA, eiwitten en fenotypen

-Embryonale ontwikkeling
-Bouw

Aan de slag

Maak opdracht 11 tm 14, 16, 17 en 19 vanaf blz 152
en opdracht 20, 21, 24 en 27 vanaf blz 157

Ben je klaar? Laat controleren en kijk de opdrachten na

Wat gaan we deze les doen?

Terugblik

Doelen
Aan het einde van de les
-kun je uitleggen hoe het leven op aarde is ontstaan
-kun je een geologische tijdschaal moet aflezen

Uitleg

Opdrachten maken en afsluiting

Geologische tijdschaal

Wetenschappers
hebben onderzoek
gedaan naar de
geschiedenis van het
leven op aarde. 

De geschiedenis van het leven
op aarde is verdeeld in tijdperken.
 

Een tijdperk is een lange periode
waarin veel gebeurd is. 

Aan de slag

Maak opdracht 29 t/m 37 in je werkboek. Je gaat zelf oefenen met het aflezen van stambomen. Vraag om hulp als je hier niet uitkomt.

Klaar? Laat controleren en kijk de opdrachten na!

Afsluiting, doelen.

Wat gaan we deze les doen?

Terugblik

Doelen
Aan het einde van de les kun je
-kenmerken van bacteriën en schimmels benoemen
-voorbeelden van nuttige en schadelijke bacteriën en schimmels benoemen

Uitleg

opdrachten maken en afsluiting

Kenmerken

Bacterie is eencellig, voortplanting door deling

Schimmel is een- of meercellig
(schimmeldraden en paddestoel)

voortplanting deling of sporen

Nuttig of schadelijk?

+ bacteriën en schimmels zijn reducenten dus ruimen op

+bacteriën zorgen voor een goede balans in je darmen
+bacterien en schimmels worden gebruikt in de biotechnologie, ze maken 
   yoghurt, alcohol (gist) en rijzen je brood
+sommige schimmels zijn eetbaar

-laten voedsel bederven
- kunnen een schimmelinfectie of bacteriele infectie veroorzaken (medicijn)

Bacteriën

• Yoghurt ontstaat door speciale melkzuurbacteriën.
• Bacteriën gebruiken de energierijke stoffen uit de melk

                        Voorbeeld melksuiker.

                        Melkzuur komt vrij als afvalstof

Conserveren

Manieren van  

Koel bewaren

Pasteuriseren

Het product wordt verhit tot 72 graden Celcius

- veel bacteriën en schimmels gaan dood, maar niet allemaal

- je vindt deze melk in de koeling van de supermarkt

Steriliseren

Het product wordt tussen de 130 en 140 graden celcius verhit

- Alle bacteriën en schimmels gaan dood

- De smaak verandert 

- Deze melk vind je in de supermarkt buiten de koeling

Drogen

Water wordt uit de producten gehaald. Bacteriën en schimmels hebben dit nodig om in leven te blijven. 

- gedroogd fruit

- soep (cup a soup)

- melkpoeder / chocopoeder

- gedroogde groenten 

Vacuum verpakken

Ook wel het luchtdicht verpakken. Alle lucht wordt uit de verpakking gezogen. Zo voorkomen ze de verdere groei van bacterien en schimmels

Aan de slag

INHALEN
paragraaf 2: 11, 12 en 14
paragraaf 3: 20, 21, 24

paragraaf 4: 29, 30, 32 en 34

Maak opdracht 38 t/m 48 in je werkboek vanaf blz 170

Klaar? Laat controleren en kijk de opdrachten na.

Afsluiting, terugblik doelen

Wat gaan we deze les doen?

Terugblik

Doelen

-Aan het einde van de les kun je uitleggen wat zaadplanten, naaktzadigen, bedektzadigen en sporenplanten zijn en hier voorbeelden bij noemen 

Uitleg

Opdrachten maken en afsluiting

Planten bestaan uit 3 afdelingen.
- De wieren (algen)

- Sporenplanten

-Zaadplanten

Indeling planten

De vaatplanten zijn de paardenstaarten, varens en zaadplanten.

Zaadplanten

• Wortels, stengels, bladeren
• Wel bloemen
• Voortplanting door zaden

Zaadplanten

• Naaktzadigen

        - Zaden tussen de schubben (kegels)

        - Bladeren meestal naaldvormig

• Bedektzadigen

        - Zaden in vruchten

        - Bladeren niet naaldvormig

Sporenplanten

• Wortels
  
• stengels 
  
• Bladeren 
  
• voortplanting door sporen
  

Onderverdeeld in: 

 Mossen en Varens

Aan de slag

Maak opdracht 49 t/m 55 in je werkboek.

Klaar? Laat controleren en kijk de opdrachten na.

Afsluiting: terugblik doelen.

Wat gaan we deze les doen?

Terugblik

Doelen
Aan het einde van de les
-weet je hoe dieren ingedeeld kunnen worden en ken je de begrippen symetrie en skelet
- kun je de 7 stammen benoemen en hier kenmerken van geven

Uitleg

Opdrachten maken en afsluiting

symetrie en skelet

- symetrisch, veelzijdig symetrisch of niet symetrisch

-inwendig, uitwendig of geen skelet

Gewervelden

Kenmerken:

- tweezijdig symetrisch

- inwendig skelet

1:   vissen 

2:  reptielen

3:  amfibiën

4:  vogels

5:  zoogdieren

holtedieren

Kenmerken:

- veelzijdig symetrisch

- meestal geen skelet

- leven in water

- vangen hun prooi met 

   tentakels

Weekdieren

Kenmerken:

- Tweezijdig symetrisch

- Meestal een schelp of huisje

   als skelet

Inktvis

Naaktslak

Mossel

Geleedpotigen

Kenmerken:

- tweezijdig symetrisch

- het skelet is een pantser

1   insecten 

2  spinachtigen

3  kreeftachtigen (10 poten)

4  veelpotigen

Insect

6 poten

1

Spinachtigen

8 poten

2

Kreeftachtigen

10  poten

3

Veel potigen

veel poten (meer dan 10)

4

Sponzen

Kenmerken:

- niet symetrisch

- skelet van stevige hoornstof

   tussen de cellen

- zitten meestal vast op de 

   bodem van de zee

Stekelhuidigen

Kenmerken:

- veelzijdig symetrisch

- inwendig skelet (kalk)

- de huid is bedekt met stekels 

   of knobbels

- leeft op debodem van de zee

Zee-egel

Zeester

Zeekomkommer

Wormen

• tweezijdig symmetrisch
• geen skelet
• lichaam is lang en dun
  

Aan de slag

Maak opdracht 56 t/m 69 in je werkboek.

Je hebt deze les + een deel van de volgende les hier tijd voor

Wat gaan we deze les doen?

Terugblik paragraaf 5, 6, 7
Doelen
Aan het einde van de les kun je

-uitleggen wat determineren is
-determineren

Uitleg
Nu we alle kenmerken van organismen kennen, kunnen we determineren. Dit is een voorbereiding op het PTA determineren.

Aan de slag en afsluiting
Afsluiting

Bacteriën en schimmels
Planten
Dieren

Determineren

Blz 187 TB

'wie ben ik'

Determineren:
Organismen die je niet kent, kun je in een domein, rijk, stam of klasse plaatsen door op de kenmerken te letten. Determineren is achter de naam van een organisme komen met behulp van een determineertabel of een zoekkaart.

Een voorbeeld

Kijk op blz 189 van je TB

Determineren met behulp van een determineertabel

Een voorbeeld met zoekkaart

Aan de slag

Maak opdracht 70 tm 74 in je werkboek

Wie wil samen met docent?

Klaar? Laat controleren en kijk de opdrachten na

Afsluiting

Wat is determineren?

Blz 189
Welke determineerstappen zijn juist?

1. 1a-2a-3b
2. 1b-2a-3a

Blz 189
Welke determineerstappen zijn juist?

1. 1a-4a
2. 1a-4b-5b
3. 1a-4b-5a

Wat gaan we deze les doen?

Samenvatten paragraaf 1 t/m 8

Diagnostische toets maken vanaf blz 195 van je tekstboek

Vragen stellen determineren