Les 7: Politieke besluitvorming

• Maatschappijkunde
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 4

Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon in het Zakkie 
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Chromebook, JdW-map, etui 

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan het welbevinden van leerlingen. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zitten startklaar en zijn bijvoorbeeld ingelogd in LessonUp en hebben hun JdW-map op tafel.

WERK & MEDIA

Les X: Titel les

Maatschappijleer

HB3B

Les 7: Politieke besluitvorming

Maatschappijkunde Kader 4

2024-2025

POLITIEK

Leerdoelen

• Je kunt de verschillende stappen in het proces van politieke besluitvorming opnoemen (R)
• Je kunt uitleggen hoe pressiegroepen en de media invloed kunnen uitoefenen op de politieke besluitvorming (T)
• Je kunt uitleggen hoe burgers invloed kunnen uitoefenen op de politieke besluitvorming (T)

Het besluitvormingsproces

De manier waarop wetten en regels tot stand komen noemen we politieke besluitvorming. Vaak begint dat met wensen van burgers. Of met de constatering dat er een maatschappelijk probleem is. Zo'n probleem kunnen burgers meestal niet zelf oplossen. We verwachten dat de overheid ons daarbij helpt. 

Het proces van politieke besluitvorming verloopt in vier fasen. 

Fase 1: Wens komt op de politieke agenda

De politiek moet weten welke problemen, wensen en verlangens er bij de mensen leven. Een goede manier om hiervoor te zorgen is het mobiliseren van de publieke opinie: zo veel mogelijk mensen op de hoogte brengen van jouw wens of probleem. Bijvoorbeeld door er op tv, op sociale media of in de krant aandacht voor te vragen. 

Als een onderwerp de aandacht krijgt van politici komt het op de politieke agenda. Dat betekent dat politici in de Tweede Kamer of gemeenteraad gaan debatteren over dit onderwerp. Het maatschappelijke probleem is nu een politiek probleem geworden. Politieke partijen kunnen overigens ook zelf met wensen komen en deze op de politieke agenda zetten. 

Fase 2: Bedenken van oplossingen

Zodra besloten is welk probleem moet worden opgelost, kan de fase van beleidsvoorbereiding beginnen. Bestuurders zoals wethouders en ministers bedenken samen met hun ambtenaren maatregelen en wetsvoorstellen (=beleid) om het probleem aan te pakken.

Ministers, wethouders en andere bestuurders werken vaak maar een paar jaar op een ministerie of gemeentehuis. Ambtenaren werken daar veel langer en hebben bovendien vaak specialistische kennis. Topambtenaren hebben veel overleg met de minister en adviseren wat hij het beste kan doen. Zij hebben hierdoor veel invloed. 

Fase 3: Besluit nemen

Als er een goed plan ligt om het probleem aan te pakken, gaat het naar de Tweede Kamer of de gemeenteraad. Het kan een maatregel zijn, maar ook een wetsvoorstel. De volksvertegenwoordiging debatteert erover en stelt eventueel wijzigingen voor. Belangengroepen krijgen soms nog de kans om hun ideeën te laten horen of ze zoeken de politici op om hen te beïnvloeden. Uiteindelijk neemt de volksvertegenwoordiging door te stemmen een besluit. 

Fase 4: Uitvoeren van het besluit

Als het besluit genomen is, moet de minister of wethouder ervoor zorgen dat het wordt uitgevoerd. Zo moet iedereen in ons land geïnformeerd worden over de nieuwe wet. Stel, het Parlement besluit om het probleem van overgewicht aan te pakken door alle middelbare scholieren naar de schoolarts te sturen. De minister van Volksgezondheid moet dit besluit dan aan alle gemeenten, scholen, scholieren en GGD's laten weten. Hij moet ook in de gaten houden of de gemeenten inderdaad regelen dat de artsen naar de scholen gaan. Door deze controle voorkom je dat besluiten soms anders uitgelegd worden dan ze zijn bedoeld. Fase 4 is afgerond als het besluit is uitgevoerd. 

Terugkoppeling

Het besluitvormingsproces eindigt niet bij fase 4, want beleidsvorming is een proces dat altijd doorgaat. Er zijn voortdurend reacties vanuit de samenleving op genomen besluiten. Dit wordt terugkoppeling genoemd. De minister moet dan opnieuw naar de plannen kijken. De politieke besluitvorming begint dan dus weer opnieuw. 

Pressiegroepen

Pressiegroepen en de media hebben veel invloed op de politieke besluitvorming. Dat zie je vooral in fase 1, want zij kunnen ervoor zorgen dat een maatschappelijk probleem op de politieke agenda komt. 

Pressiegroepen zijn groepen die bepaalde belangen nastreven en die de politieke besluitvorming proberen te beïnvloeden. Je noemt ze ook wel belangengroepen. Druk uitoefenen kun je doen door openlijk actie te voeren, zodat je laat zien wat je eisen zijn. Denk ook aan stakingen, demonstraties en het inzamelen van handtekeningen. 

Grote pressie- en belangengroepen hebben vaak direct contact met politici of hun ambtenaren. Dat heet lobbyen, steun vragen voor jouw standpunten aan politieke bestuurders. 

Machtsmiddelen

Om hun doelen te bereiken, hebben pressiegroepen machtsmiddelen nodig. Dat kunnen zijn:

• Kennis
• Grootte van de groep
• Geld
• Formele, wettelijke mogelijkheden
• Toegang tot de media
• Toegang tot politici
• Een aansprekende leider
• Zitting hebben in een bestuur of adviesorgaan

Media

Wie de publieke opinie wil mobiliseren kan het best gebruikmaken van de massamedia, zoals radio, tv en internet. Deze media spelen op allerlei manieren een rol in de politieke besluitvorming. We spreken daarom van de vijf politieke functies van de media: 

• Agendafunctie
• Informatieve functie
• Meningsvormende functie
• Controlerende functie
• Spreekbuisfunctie

Invloed van burgers

Als individuele burger kun jij ook invloed uitoefenen op de politieke besluitvorming. Door:

• Stemmen
• Lid worden van een politieke partij
• Persoonlijk contact opnemen met politici
• Gebruikmaken van je spreekrecht
• Lid worden van een pressiegroep
• Demonstreren
• Petitie indienen
• Burgerinitiatief indienen

• Een verzoek voor een referendum indienen
• De media inschakelen
• Een klacht of bezwaarschrift indienen
• De Nationale Ombudsman inschakelen 

Zelfstandig werken

Examenkatern Politiek (Essener)
Opdracht 10 t/m 17 (blz. 84-87) 

Huiswerk voor volgende keer

Invullen: begrippen en samenvatting H7 (blz. 88-89)

Begrippen H7

• Politieke besluitvorming
• Publieke opinie
• Politieke agenda
• Prioriteit
• Beleidsvoorbereiding
• Ambtenaren
• Terugkoppeling
• Pressiegroep / belangengroep
• Lobby
• Machtsmiddelen

• Adviesorgaan
• Informatieve functie van de media
• Agendafunctie van de media
• Meningsvormende functie van de media
• Controlerende functie van de media
• Spreekbuisfunctie van de media
• Nationale Ombudsman