les 13 samenstellingen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Les 13 samenstellingen

Programma

1. Doel benoemen
2. Uitleg
3. Oefenen via Lessonup
4. Zelf aan de slag
5. Afsluiting en vooruitblik

Leesvaardigheid 2

Doel: Je leert samengesteld woorden juist spellen

Waarom gebruiken we samenstellingen als we ook bijvoeglijke naamwoorden hebben?

Een samenstelling is een woord dat bestaat uit twee delen die beide ook zelfstandig kunnen voorkomen. Een bijvoeglijk naamwoord is een eigenschap en is op zichzelf niet iets. 

Groene stoel

Keukenprins

Keuken                       Prins 

Groene                Stoel

+

+

Eigenschap 

= Bijv. nw.

Waarom kan ik niet gewoon overal 

een spatie tussen zetten?

Omdat het ten onrechte los schrijven van samenstellingen 

dubbelzinnigheden op kan leveren.

Wat is swingend:

de pepernoot 

of de show?

De swingende pepernoten show

De swingende pepernotenshow

Waarom kan ik niet gewoon overal 

een spatie tussen zetten?

Omdat het ten onrechte los schrijven van samenstellingen 

dubbelzinnigheden op kan leveren.

De swingende pepernoten show

De swingende pepernotenshow

Konijnen bouten in pruimen saus

Konijnenbouten in pruimensaus

= 4 losse begrippen

= 2 losse begrippen

Samenstellingen

Aaneenschrijven

Tussenklanken

Koppelteken

Cijfers & getallen

Stof zuigen

Stofzuigen

Koning dag

Koningsdag

Wc eend

Wc-eend

100 jaar persoon

100-jarige

Samenstellingen

Aaneenschrijven

Tussenklanken

Koppelteken

Cijfers & getallen

Stof zuigen

Stofzuigen

Koning dag

Koningsdag

Wc eend

Wc-eend

100 jaar persoon

100-jarige

Begrijpen

Uit je hoofd leren

Als je een woord uitspreekt dan hoor je maar één klemtoon

Hoofdregel

Als je te maken hebt met één persoon, dier of ding dan schrijf je het woord aan elkaar.

Hoofdregel

Als je te maken hebt met één persoon, dier of ding dan schrijf je het woord aan elkaar.

lange afstandsloper    langeafstandsloper

Aaneenschrijven

Felverlicht

Samengestelde woorden met één klemtoon schrijf je aan elkaar.

Stofzuigen

Samengestelde werkwoorden en samenstellingen die afgeleid zijn van werkwoorden, schrijf je aan elkaar.

Maak een goede samenstelling,
welk antwoord is juist?

1. Afmaken
2. Af maken

Maak een goede samenstelling,
welk antwoord is juist?

1. (Kom jij) hier heen?
2. (Kom jij) hierheen?

Tussenklanken (-s)

Koningsdag

Hoor je een s?

Dan schrijf je hem ook.

Koningsstaf

Kun je het niet goed horen? 

Vervang het tweede deel 

om dit te controleren.

Bij koningsdag hoor je een s dan is er ook een extra s bij koningsstaf.

Tussenklanken (-en)

Sterrenstelsel

Hoor je -en? 

Is het eerste deel van het woord een zelfstandig naamwoord met een meervoud op -en? (sterren)

Dan schrijf je de tussenklank -en.

Tussenklanken (-e)

Groentesoep

Heeft het eerste deel een meervoud dat met -s en -n kan? 

(groentes, groenten)

Dan schrijf je alleen een -e

Zonneschijn

Als het eerste deel geen meervoud heeft, of er bestaat maar één van?

Dan schrijf je alleen een -e

Tussenklanken (-s, -e, -en)

Uit hoeveel woorden kan een samenstelling maximaal bestaan?

1. twee
2. drie
3. tien
4. oneindig

Leg het verschil uit tussen
hoofd weg
hoofdweg

Wat is het verschil tussen
drink water
drinkwater

Wat is de hoofdregel bij het schrijven van samengestelde woorden?

1. Kijk wat het meervoud is van het eerste woord.
2. Kijk wat het meervoud is van het tweede woord.

Wat is goed

1. kattespeeltje
2. kattenspeeltje

Wat is de juiste schrijfwijze?

1. bessesap
2. bessensap

koek
+ bakker=

Wat is goed?

1. secretaressedag
2. secretaressendag

asperge+soep=

Werken aan de opdracht 

Wat? Les 13 opdracht 1, 2, 3 en 4a t/m d op blz. 54 en 55.

Hoe? Zelfstandig en stil

Tijd? Tot het einde van de les.

Vragen? Overleg eerst met je buurman/buurvrouw. Lukt het niet schiet mij aan tijdens mijn loopronde.

Klaar? Lees verder in je leesboek of maak ander huiswerk

Gebruik de theorie op bladzijde 54 van je boek 

Wat is goed

1. maneschijn
2. manenschijn

welke is goed?

1. stationstraat
2. stationsstraat

maak een samenstelling met
redding boei

maak een samenstelling met
station hal

maak een samenstelling met
dorp straat

Dus luister goed of je een s hoort.

 

Bij dorpsstraat is het moeilijk, omdat straat met een s begint.

Maak er dan van: dorps huis, dorps bewoners. Nu hoor je de s van dorps.

Maak een samenstelling met
krokodil tranen

Les 13 samenstellingen

Programma

1. Doel benoemen
2. Terugblik 
3. Uitleg
4. Oefenen via Lessonup
5. Zelf aan de slag
6. Afsluiting en vooruitblik

Leesvaardigheid 2

Doel: Je leert samengesteld woorden juist spellen

Samenstellingen

Aaneenschrijven

Tussenklanken

Koppelteken

Cijfers & getallen

Stof zuigen

Stofzuigen

Koning dag

Koningsdag

Wc eend

Wc-eend

100 jaar persoon

100-jarige

Begrijpen

Uit je hoofd leren

Wat is de hoofdregel bij het schrijven van samengestelde woorden?

1. Kijk wat het meervoud is van het eerste woord.
2. Kijk wat het meervoud is van het tweede woord.

Wat is goed

1. kattespeeltje
2. kattenspeeltje

Wat is de juiste schrijfwijze?

1. bessesap
2. bessensap

koek
+ bakker=

Wat is goed?

1. secretaressedag
2. secretaressendag

asperge+soep=

Wat is goed

1. maneschijn
2. manenschijn

Samenstellingen

Aaneenschrijven

Tussenklanken

Koppelteken

Cijfers & getallen

Stof zuigen

Stofzuigen

Koning dag

Koningsdag

Wc eend

Wc-eend

100 jaar persoon

100-jarige

Begrijpen

Uit je hoofd leren

Koppelteken

Het koppelteken zorgt ervoor dat de samenstelling beter leesbaar is.

• Wanneer er een klinkerbotsing is
  
• Bij combinaties van titels en beroepen
  
• Aardrijkskundige namen 
• Afkortingen, letters en speciale leestekens
• Bij samenstellingen waarbij het tweede deel met een hoofdletter begint
• Na de voorvoegsels: adjunct, aspirant, assistent, bijna, collega, ex, interim, kandidaat, leerling, meester, niet, non, sint, substituut

• radio-uitzending, micro-organisme
  
• chef-kok, secretaris-generaal
  
• Noord-Holland
  
• CDA-leden, L-vorming, 65+-korting
  

• pro-Frans, on-Nederlands
  

• adjunct-directeur, Sint-Jansbasiliek
  

Cijfers en getallen

Na een cijfer of getal schrijf je een koppelteken, behalve als het woord achter het getal een samenstelling is. 

Zónder samenstelling

Mét samenstelling

43-jarige

36-urige werkweek

4 meiherdenking

6 vwo-leerling

Getallen in letters

Getallen in letters schrijf je aan elkaar.

Alleen ná 'duizend', voor en na 'miljoen' en voor en na 'miljard' komt een spatie.

vb. achtentwintig miljard

Let op: Bij een klinkerbotsing schrijf je een trema geen koppelteken.

vb. achthonderddrieënvijftig

Maak van de volgende woorden een correcte samenstelling, door ze aan elkaar te schrijven als dat nodig is (of niet):

Geheim agent

Maak van de volgende woorden een correcte samenstelling:

reserve band

Maak van de volgende woorden een correcte samenstelling:

zon brand crème

Maak van de volgende woorden een correcte samenstelling:

Leden van de PvdA

Werken aan de opdracht 

Wat? Les 13 opdracht 1, 2, 3 en 4a t/m d op blz. 54 en 55.

            Ga verder met opdracht 6, 7a 8 en 9 op blz. 57.

Hoe? Zelfstandig en stil

Tijd? Tot het einde van de les.

Vragen? Overleg eerst met je buurman/buurvrouw. Lukt het niet schiet mij aan tijdens mijn loopronde.

Klaar? Lees verder in je leesboek of maak ander huiswerk

Gebruik de theorie op bladzijde 54 van je boek 

Maak van de volgende woorden een correcte samenstelling:

diploma uitreiking

Maak van de volgende woorden een correcte samenstelling:

iemand van 22 jaar oud

Lesdoel: Ik heb geleerd hoe ik samengestelde woorden moet spellen.

Geef aan op een schaal van 1 tot 10.
0 = Ik snap er helemaal niets van...
10 = Ik snap het helemaal!

Lesdoel: 

• Aan het einde van de les heb je geleerd welke soorten personages er zijn.

010

Laat met een emoji weten
wat je van deze les vond:

😒🙁😐🙂😃

Je mag fluisterend overleggen met je buurman of buurvrouw naast je.

Heb je een vraag? 

Overleg even met je buurman of buurvrouw, misschien weten zij het antwoord?

Of steek je hand op, dan kom ik bij je langs. Of kom even bij mijn bureau.