HAVO 5 Thema 2 DNA B5

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Thema 5 DNA

B5 Mutaties

https:

mutaties?

Nog even herhalen...

DNA --> bestaat uit nucleotiden, 

Nucleotide (DNA) --> bestaat uit stikstofbase, desoxyribose en fosfaatgroep.

Nucleotide (RNA) --> bestaat uit stikstofbase, ribose en fosfaatgroep.

De volgorde van basen vormen een code

Codon (3 basen) --> codeert voor één aminozuur.

- Ribosoom leest de codons (in mRNA) en zet de aminozuren in de juiste volgorde --> Productie van eiwitten

Leerdoelen

Je kunt benoemen......

..... wat een mutatie is.

..... welke mutaties voorkomen.

..... wat de oorzaken van mutaties kunnen zijn.

..... wat de gevolgen van mutaties kunnen zijn.

Wat is het verschil tussen een modificatie en een mutatie?

Mutaties

Mutaties: 

veranderingen in basenvolgorde van DNA.

Puntmutatie (genmutatie) -->

chromosoommutatie

genoommutatie

Mutaties

Chromosoommutaties  -->

chromosoom wordt korter/langer; een stukje chromosoom wordt verplaatst

Mutaties

Genoommutaties: aantal chromosomen verandert

Wat is geen mutatie?

1. albinisme
2. obesitas
3. dwerggroei
4. pigmentvlekken

mutatie in lichaamscel / mutatie in geslachtscel

Zijn pigmentvlekken erfelijk of niet?

1. Ja, erfelijk
2. neen, niet erfelijk

Oorzaken mutaties

Fouten tijdens DNA-replicatie

Virussen, bacterien en schimmels

DNA-schade door invloeden van buitenaf: Radioactieve-/röntgen-/ultraviolette straling en chemische stoffen (= mutagene stoffen)

kanker (carcinogene stoffen)

Reparatie in cellen

In cel zijn continu enzymen  op zoek naar fouten in replicatie en worden de fouten hersteld. Eerder kan cel niet delen. Het tumorsuppressorgen zorgt ervoor dat de celcyclus stil komt te liggen.

Bij teveel of onherstelbare schade: apoptose (celdood) gestart

Gevolgen mutaties

Mutant: een organisme waarbij een mutatie in het fenotype te zien is.

> Geen gevolg (neutrale mutatie)

> Positief gevolg (nieuwe eigenschap)

> Negatief gevolg (verlies van eigenschap)

Effecten:

- eiwit werkt niet meer (bv. bij albinisme)

- stoornissen (syndroom van Down)

- embryo niet meer levensvatbaar (miskraam)

- variatie in genotype van een soort (voordeel in veranderlijk milieu) cfr Darwin

Ontstaan van kanker

na mutatie in proto-oncogen of tumorsuppressorgen

Proto-oncogen: vóór-kankergen, kankergen zet cel aan tot snel delen

tumorsuppressie: onderdrukken van tumor

Tumor: geen verstoring weefsel, geen cellen uitzaaien

Kanker: weefselstructuur kapot door behoefte aan voeding dus bloedtoevoer en cellen laten los voor elders gezwel

Het ontstaan van een tumor

1. beide mutaties kunnen kwaadaardig zijn
2. enkel links is kwaadaardig
3. enkel rechts is kwaadaardig
4. beiden zijn niet kwaadaardig

DNA-Manipulatie

Kunstmatig toepassen van mutaties in DNA:

Genetische manipulatie

- Polyploïdie in planten (4n)

- Recombinant-DNA-techniek

- Gentherapie

DNA-Manipulatie

Recombinant-DNA-techniek

Met behulp van de gentechnologie zijn genen te identificeren, te isoleren en te kloneren. Daardoor is het mogelijk om DNA-fragmenten opnieuw te combineren. De techniek maakt gebruik van plasmiden en restrictie-enzymen (knipenzymen) en ligases (plakenzymen)

Eéncellige bacterie

DNA-Manipulatie

Gentherapie is het inbrengen van genetisch materiaal in (menselijke) cellen in het kader van een geneeskundige behandeling. Bij erfelijke aandoeningen hoopt men dat dit genetisch materiaal kan dienen om een ziekte die ontstaat door een niet goed functionerend gen te genezen door een 'gezond' gen toe te voegen.

surf naar:

https://www.bookwidgets.com/play/2G3T83