literatuurgeschiedenis 5A, H6 verlichting 2

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

vraag 1

Regels die iets over Sara zeggen:

• Gy weet dat ik altoos proper, en eenigzins modieus gekleed wierd

• Ik beken, dat ik toen niet heel zoetzinnig was, maar het geen kleentje roerde.

• Waarlyk, Naatje, als ik hier bleef, wierd ik de grootste haneveer, die er ooit

leefde, en ’t is toch geheel tegen myn inborst.

• Wat! zou ik geen braaf mensch kunnen zyn, om dat ik de slavin myner Tante niet zyn wil; om dat ik my naar myn zin wil kleeden, ‘t geen myn Voogd my gaarn inwilligt? Zou ik myn hair niet mogen opkappen, zonder dat myn hart er by leedt?

• Ik ken de liefde niet; denk er nooit om, breek myn hoofd nooit met zulke snuisteryen. Ik begeer niets dan een leven, dat vry, vrolyk en schoon afloopt; goed gezelschap, aangename Boeken, en het vry gebruik van het Clavier.

• [Blankaart:] Wel de kleuter weet veel meer van de Waereld en van de Schrift als ik.

• [Blankaart:] Neen man! myn Pupil is een redelyk schepzel.

Sara lijkt een opgewekt, intelligent en nuchter meisje te zijn. Ze houdt van mooie kleren, van lezen en muziek maken.

vraag 2

Sara heeft het helemaal niet naar haar zin bij haar tante. Ze moet van alles en ze mag niets. Ze moet bijvoorbeeld stomme kleren aan, ze moet naar de kerk, maar mag niet op het klavier spelen. Ze moet voor de gasten van haar tante zorgen, stomme boeken lezen (en de boeken die ze wel wil lezen, belanden in de kachel) en tante geeft haar nu en dan een draai om haar oren.

vraag 3

Volgens Sara’s tante gaan braafheid, uiterlijk en gedrag samen: Sara moet oerdegelijke kleren aan en zich netjes (dat wil zeggen zoals tante het wil) gedragen. Volgens Sara gaat braafheid daarentegen prima samen met wat vlottere kleren en een leuk kapsel. 

vraag 4

Edeling wil niet dat Hendrik met Sara trouwt, omdat Sara niet Luthers is (ze is gereformeerd). 

vraag 5

Abraham Blankaart vindt de houding van Edeling verkeerd (‘jy hebt mis’) en bekrompen. Hij vindt de geloofsverschillen niet onoverkomelijk (‘Hebben wy niet één Heer, één doop?’).

vraag 6

Blankaart vergelijkt Edeling en zijn zoon Hendrik met Maarten Luther en diens vader, door te stellen dat het idioot geweest zou zijn als vader Luther tegen zijn zoon had gezegd dat hij katholiek moest blijven, omdat ‘men’ dat nu eenmaal altijd was geweest.

vraag 7

Blankaart wil daarmee duidelijk maken dat Edelings redenering (dat hij een Lutherse schoondochter wil, omdat zijn familie al eeuwen Luthers is) niet deugt.

vraag 8

Goede voorbeelden zijn Sara Burgerhart en Abraham Blankaart. Zij vertegenwoordigen het gezond verstand. (Sara’s tante en Jan Edeling houden vast aan ouderwetse dogma’s.)

Waarom ontstaat jeugdliteratuur pas echt tijdens de verlichting?

Waarop lijkt een spectatoriaal geschrift?

1. een brochure
2. een folder
3. een roman
4. een tijdschrift