2.6 Het einde van het Romeinse Rijk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

2.6 ´Volksverhuizingen´ en het einde van het Romeinse Rijk

Deze les: 

Instructie 2.6 

Tijdscharnier

Leerdoelen

1. Uitleggen wat de kritiek op de traditionele visie op ´de val´ is 
2. Verschillen tussen het West- en het Oost-Romeinse Rijk uitleggen

Welk van deze oorzaken is volgens jou de belangrijkste en waarom?

Het Rijk in de problemen

De Amerikaanse schilder Thomas Cole maakte tussen 1833-1836 een serie schilderijen over een niet-bestaand rijk, dat erg lijkt op het Romeinse Rijk (maar het niet is!).

Dit schilderij is het derde deel van de serie heet Consummation (verorbering), en laat zien dat er vooral heel veel gefeest wordt.

Aan de slag

Lees de tekst van 2.6 (p64)

Maak vragen 1  en 2

Het Rijk wordt gesplitst - 395

• Het Rijk wordt in 395 twee stukken gedeeld. 
• Het oostelijk deel wordt het Oost-Romeinse Rijk. De hoofdstad is Constantinopel. In het West-Romeinse Rijk blijft Rome (voorlopig) de hoofdstad. 
• Beide rijken hebben een eigen keizer.

In het West-Romeinse Rijk, met de hoofdstad Rome (later: Milaan en Ravenna), spraken de meeste mensen Latijn.

In het Oost-Romeinse Rijk, met de hoofdstad Constantinopel, spraken de meeste mensen Grieks. (1453)

Machtsstrijd in het West-Romeinse Rijk

• Elke troonopvolging gaat gepaard met ruzies, moord en verraad.
• Legeraanvoerders willen keizer worden en laten soldaten terugkomen naar Rome
• Hierdoor blijven de grenzen onbewaakt achter.

Niet alleen een machtsstrijd maakte een einde aan het West-Romeinse Rijk, er was ook aantal slechte keizers die er een potje van maakte. Zoals Honorius (384 - 423). Hij werd algemeen beschouwd als een van de slechtste keizers die het Romeinse Rijk heeft gekend. Toen hij keizer werd was er nog niet veel gevaar. Toen hij stierf was het West-Romeinse rijk al niet meer te redden.

De Hunnen

• De Hunnen zijn een stam uit Azië. 
• Ze zijn gevreesd omdat ze erg wreed zouden zijn. 
• Over hun leider Atilla wordt gezegd dat hij geen genade voor lafheid kent...
  

Grote Volksverhuizing

3e eeuw - 5e eeuw

• ... Europese stammen slaan op de vlucht en kunnen, nu de grenzen niet meer zijn bewaakt, het Romeinse Rijk binnentrekken. 
• En door deze volken, gaan andere volken ook weer op de vlucht. 
• In heel Europa trekken volken rond.
  

Christenen in het Romeinse Rijk

Het Christendom verspreidt zich snel in het Romeinse Rijk. 

De goede wegen en de aantrekkingskracht van het geloof 

zorgen ervoor dat veel mensen christen worden.

De Grote Volksverhuizing tussen de 3e en 5e eeuw.

De Hunnen waren een stam uit Azië. Ze waren gevreesd omdat ze erg wreed zouden zijn. Europese stammen slaan op de vlucht en kunnen, nu de grenzen niet meer zijn bewaakt, het Romeinse Rijk binnentrekken.

De Vandalen kwamen helemaal tot aan Rome. Ze plunderden de stad een paar keer en roofden zelfs het goud van de tempeldaken. Het begrip vandalisme komt inderdaad van de plunderende Vandalen.

De Angelen en Saksen steken de Noordzee over en komen terecht in Engeland.

Veel namen van stammen kom je tegenwoordig nog steeds tegen in namen van landen en streken: Franci (Frankrijk), Alemanni (Duitsland, in het Frans: Allemange), Bavarii (Beieren), enz.

Het West-Romeinse Rijk valt

476

• Volken vallen het Rijk binnen en plunderen de rijkdommen. 
• Romeinse aanvoerders hebben steeds minder te zeggen, en in 476 wordt zelfs een niet-Romein (Odoaker, een Germaan), keizer.
• Historici zien dit als het einde van het West-Romeinse Rijk.

Destruction - Thomas Cole 1836

Je zag net twee visies op het einde van het (West)-Romeinse Rijk. Welke denk je dat het dichtste bij de realiteit komt en waarom?

Oude visie op de val:

Militaire en bestuurlijke chaos door de volksverhuizingen

Nieuwe visie op de val:

Geen val, maar geleidelijke overgang door politieke instabiliteit 

(veel machtswisselingen, zwakke keizers, etc.)

Het Oost-Romeinse Rijk

Byzantijnse Rijk, stabieler

Blijft bestaan tot 1453 (Sultan Mehmet de Grote) Wat wordt het dan?

Hagia Sophia 

Orthodox, patriarch

1054 Oosters Schisma: oosterse kerk keert zich af van Rome (paus)

Stelling: De volksverhuizingen vormen de diepere oorzaak van de splitsing van het Romeinse Rijk. Juist of onjuist en waarom?

Met je boek erbij: noem drie oorzaken voor de bloei van het Byzantijnse Rijk.

Aan de slag

Lees 'Tijdscharnier - 500' (p. 73)

Maak vragen 2 en 3