8.2 Een nieuwe samenleving

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

8.2 Een nieuwe samenleving

8.2 Een nieuwe samenleving

Kenmerkende aspecten:

32. Discuccies over de 'sociale kwestie'

34. De opkomst van emancipatiebewegingen

36. De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme

Dagindeling arbeider gedurende industriële revolutie

5 uur:                                Opstaan en eten
5.15:                                   Op weg naar de fabriek

5.20:                                  Aankomst in de fabriek

5.30-12.30:                     Werken

12.30:                                Pauze

12.40:                                Einde pauze, terug aan het werk

18.30:                                Einde werkdag

18.35:                                Terug naar huis 

18.40:                                 Eten

19.00:                                 Slapen

• Mannen na 19.00 veelal naar de kroeg 
• Vrouwen na 19.00 veelal huishoudelijke taken
• Kinderen: ook hele dag aan het werk. 

Werkomstandigheden

• Onhygiënisch en (levens)gevaarlijke werkplaatsen
• Uitbuiting
  Kinder- en vrouwenarbeid
• Lage lonen
• Lange werktijden
• Geen sociale zekerheid
  Invaliden afhankelijk familie/armenzorg 
• Fabrieksbazen en opzichters hebben alle macht
  Mishandeling en verkrachting dagelijkse kost 
• Filmfragment Daens  (1992) over vrouwen- en kinderarbeid in de industrie 

De sociale kwestie

• Bezorgdheid in de samenleving over armoede
  Krotwoningen, slechte hygiëne, geregeld uitbraak ziekten
• 'Neergang maatschappij'
  Alcoholisme, prostitutie, hoge kindersterfte (30-50% sterfte voor 5e levensjaar)
• Overheid bemoeide zich er niet mee
  Economische vrijheid te belangrijk
• Idee ontstaat dat er iets gedaan moet worden:
  1. Vakbonden
  2. Politieke stromingen

Reactie 1 op sociale kwestie: vakbonden

• Vakbonden: Samen staan we sterk!
• Verboden door overheid
  Belemmering vrije economie, 
• In Engeland: de chartisten
  Tegen alcoholisme/verloedering
  Voor algemeen kiesrecht voor mannen

Reactie 2 op sociale kwestie: politiek-maatschappelijke stromingen

• Socialisme, strijdt voor: 
  Betere woon- en werkomstandigheden
  Hogere lonen
  Gelijke rechten
• Rond 1914 (Eerste Wereldoorlog) splitsing binnen socialisme
  Marxisme-communisme
  Sociaaldemocratie

Wie was Karl Marx? 

• Geboren in Trier, Duitsland (1818)
• Getrouwd in 1843, 3 kinderen
• Econoom, filosoof, journalist, geschiedkundige, politiek theorist, socioloog, socialistisch revolutionair

 

Marxisme in zijn eigen tijd 

• Tegenstelling vergroot in de 19e eeuw --> kapitalisten vs. arbeiders
  Klassenstrijd (Bourgeoisie vs. proletariaat)
• Bourgeoisie: zij die productiemiddelen (fabrieken) in handen hebben --> vergaren rijkdom
  
• Proletariaat: (arme) fabrieksarbeiders --> overleven door arbeid te leveren
  
• Sociale omstandigheden blijven verslechteren, tot ...
• Proletariaat komt in opstand --> neemt productiemiddelen over, bourgeoisie verdwijnt
  
• Leidt tot klasseloze en bezitloze samenleving (heilstaat)
  

2B. Sociaaldemocratie

• Marxisten voor wie revolutie te ver ging
• Overeenkomsten: Zelfde idealen als communisten 
  Opkomen voor de armen
  Bereiken klasseloze samenleving
• Verschil: Ideaal bereiken door parlementaire weg
  Kiesrecht voor arbeiders
• Invloed sociaaldemocratie en liberalen leidde tot sociale wetgeving
  Afschaffing kinderarbeid onder 12 jaar (Kinderwetje van liberale Van Houten) + leerplichtwet 1901 
  Pensioenwet, werkloosheidswet, ziektewet
  8-urige werkdag (40-urige werkweek) 

Piramide der tirannie 

Leg uit of de stelling klopt: 'De piramide laat zien hoe Karl Marx en Friedrich Engels de arbeiderssituatie zagen, maar ook hoe dit probleem volgens hen kon worden opgelost.'

• Marx en Engels zagen de arbeiders als ruggengraat van de maatschappij: zij dragen alle lasten (het probleem). Arbeiders moeten hier tegen in opstand komen (oplossing)

Samenvattingsopdracht 

In jouw samenvatting moet staan:

1. Een omschrijving van de arbeidsomstandigheden voor arbeiders gedurende de Industriële revolutie 
2. Minimaal twee voorbeelden van de onhygiënische leefomstandigheden van arbeiders
3. Wat de Sociale Kwestie inhoudt en
4. Uit welke motieven mensen zich bezig houden met de Sociale Kwestie
5. Een omschrijving van vakbonden en de houding van de overheid richting deze vakbonden
6. Welke emancipatiebewegingen er opkwamen
7. Wat de ideeën van Karl Marx waren
8. Het verschil waarop communisten en sociaaldemocraten tot de Heilstaat willen komen