HAVO2 8.4 Infrarood en ultraviolet

• Natuurkunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

8.4 Infrarood en ultraviolet

8.4 Infrarood en ultraviolet

• Inleiding
  
• Infrarode straling
  
• Toepassingen van infrarode straling
  
• Ultraviolette straling
  
• Uv-lampen
• Zelfstandig werken
• Afsluiting

Leerdoelen

Leerdoel 8a: Ik kan uitleggen wat IR is en voorbeelden geven van apparaten die gebruikmaken van IR licht.

Leerdoel 8b: Ik kan uitleggen wat UV is en voorbeelden geven van apparaten die gebruikmaken van UV licht.

Introductie

Je ogen zijn gevoelig voor licht. Als het licht van een lamp in je ogen terechtkomt, merk je dat meteen. Het licht van een felle lamp doet zelfs pijn aan je ogen, waardoor je automatisch met je ogen begint te knipperen. Maar er zijn ook soorten straling waarvoor je ogen niet gevoelig zijn, zoals infrarood en ultraviolet.

Infrarode straling

Alle voorwerpen om je heen, maar ook mensen en dieren, zenden infrarode straling (ir-straling) uit. Hoe hoger de temperatuur van het voorwerp, des te meer straling het uitzendt. Dat merk je bijvoorbeeld als je een hand voor een hete radiator houdt. Je voelt dat je hand warm wordt, doordat die de infrarode straling van de radiator absorbeert.

Warmtelampen zenden, behalve een beetje rood licht, vooral veel infrarode straling uit. Ze worden veel gebruikt om pasgeboren jonge dieren warm te houden , maar je komt ze ook tegen in terrasverwarming en infraroodsauna’s. Mensen en dieren vinden de straling die deze lampen uitzenden ‘lekker warm’.

Infrarood in het spectrum

In het spectrum van een ir-lamp vind je de infrarode straling naast het rood. Dat kun je aantonen met een gevoelige thermometer. Zo’n thermometer geeft een hogere temperatuur aan als je hem in het licht houdt .

Het opvallende is dat de thermometer vlak náást het rood de hoogste temperatuur aangeeft. Daaraan kun je zien dat daar de infrarode straling terechtkomt. De naam ‘infrarood’ betekent letterlijk ‘vóór het rood’.

Infrarood straling

Ook warmtestraling genoemd.

Voorbeelden: 

• Zonlicht, hete kachel, 
  
• Warmtelamp
• Infrarood sensoren
• Afstandsbediening van TV, 
  
• Ratelslang om prooi in donker waar te nemen
  

Ultraviolette straling

De zon straalt behalve licht ook ultraviolette straling (uv-straling) uit. Als je in de zon ligt, komt die straling op je huid terecht. Je huid reageert daarop door extra kleurstof aan te maken: je wordt bruin. De kleurstof die je huid bruin kleurt, heeft een beschermende werking. Daardoor kun je langer in de zon blijven als je bruin bent.

Je moet oppassen dat er niet te veel ultraviolette straling op je huid terechtkomt . Als dat wel gebeurt, kun je last krijgen van zonnebrand. Te veel ultraviolette straling vergroot ook de kans op huidkanker. Zonnebrandcrème absorbeert uv-straling en beschermt zo je huid. Hoe hoger de beschermingsfactor, hoe beter je huid wordt beschermd.

.

UV straling

• Drinkwater bedrijven gebruiken uv straling om bacterie in water te doden.
• Bijen zien UV straling.
• UV straling zorgt er voor dat je bruin wordt
• Wordt tegen gehouden door atmosfeer

        (ozonlaag, stof en wolken)

• UV kan stoffen laten oplichten (fluorescentie) 

Zelfstandig werken

Wat: Lees en maak hoofdstuk 8, paragraaf 4 (blz. 262 t/m 267).

basis: 39, 41, 42, 45, 46

herhaling:40, 43 

verdieping:44, 47, 48, 49, 50 

Wanneer: Zorg dat dit voor volgende les af is.

Hoe: Met je boek en in je schrift. Schrijf met pen, teken met potlood.

Klaar?:  kun je verder in deze les. Na deze pagina volgt een quiz om te kijken of je alles hebt begrepen.

Wat voor straling gebruiken bijen om meeldraden beter te zien?

1. IR
2. UV
3. Gamma
4. Röntge

Naast welke kleur/ straling vinden we UV straling

1. Rood
2. Violet
3. Radio
4. IR

Waarvoor kunnen we UV straling ook gebruiken?

1. Wapens die nachts kunnen zien
2. Afstandbediening van televisie
3. Foto's maken waar we gebroken botten kunnen zien
4. Bacteriën doden

Wat voor straling gebruikt een ratelslang om zijn prooi te zien in de avond?

1. UV
2. Gamma
3. IR
4. Micro

Waarom zou er hoog in de bergen meer last zijn van UV bestraling?

1. Dichter bij de zon
2. Minder atmosfeer
3. Hoger zuurstofvlak
4. Berg reflecteert UV straling

Word je bruin van.

1. infrarood
2. ultraviolet

Wat voor straling is warmtestraling?

1. Ultraviolet
2. Röntgenstraling
3. Gammastraling
4. Infrarood

De zon zendt verschillende vormen van straling uit.
Welke vormen van straling kunnen mensen niet zien?

1. infrarood
2. infrarood en ultraviolet
3. infrarood, ultraviolet en licht
4. ultraviolet

Einde van paragraaf 4

Hoe heb je de les gemaakt? Ben je tevreden?

Als je vragen hebt, kun je contact op nemen met je docent volgens de afgesproken manieren.