les 3: aardbevingen en gebergten

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Deze les

• Waarom en waar verschil zware en lichte aardbevingen?
• Waarom en waar 2 soorten gebergten?
                                       plooiingsgebergte
                                       breukgebergte
• Hoe ontstaat een mid-oceanische rug?

uitleg

oefenen met toepassen en formuleren

afsluiting

ook zware aardbevingen

alleen lichte aardbevingen

ook zware aardbevingen

zware of lichte aardbevingen?

1. hoe dichter bij het epicentrum, hoe zwaarder de beving te voelen is.
    
2. hoe ondieper het hypocentrum, hoe zwaarder de aardbeving
   
   
3. hoe groter de opgebouwde druk, hoe zwaarder de aardbeving.

Schaal van Richter: Geeft aan hoe zwaar de beving is.

De gevolgen verschillen per locatie: 

arm/rijk land - dicht/dun bevolkt

3 soorten plaatbewegingen

2 continentale korsten naar elkaar toe

zware aardbevingen

plooiingsgebergte

geen actief vulkanisme

Uit elkaar continent: Breukgebergte

Breuken in de korst

Lage delen: Slenk

"hoge delen": Horst

Type gebergte: Breukgebergte

Effusief vulkanisme:

- spleetvulkaan

- schildvulkaan

Lichte aardbevingen

Breukgebergte

Uit elkaar in IJsland

Uit elkaar: continent: zorgt voor breukgebergte

- Warmte is oorzaak: magma stijgt op

- Magma botst tegen de onderkant van de aardkorst (lithosfeer)

- Lithosfeer wordt omhoog geduwd

- Er ontstaan scheuren in de lithosfeer.

Uiteindelijk wordt er nieuwe oceanische korst gevormd.

Proces van divergentie gaat door. Oceanische korst vormt zich (basalt).

2 oceanische korsten uit elkaar = Mid-oceanische rug

Soms toch ook zware aardbevingen.

maar dat is langs elkaar!

zijbreuken

Let op, je ziet ook zijbreuken die transform bewegen.

Bedenk in tweetallen hoe die ontstaan kunnen.

	uit elkaar	naar elkaar toe	langs elkaar
continentaal - continentaal
oceanisch - oceanisch
continentaal - oceanisch

Waar subductie?

Geen / explosief / effusief vulkanisme?

Geen / lichte / zware aardbevingen?

plooiingsgebergte / breukgebergte = horsten en slenken/Mid-oceanische Rug

	uit elkaar	naar elkaar toe	langs elkaar
continentaal - continentaal	breukgebergte, horsten+slenken lichte aardbeving effusief vulkanisme	plooiingsgebergte zware aardbeving geen actief vulkanisme	zware aardbevingen geen vulkanisme
oceanisch - oceanisch	mid-oceanische rug lichte aardbeving effusief vulkanisme	subductie zware aardbeving explosief vulkanisme	zware aardbevingen geen vulkanisme
continentaal - oceanisch		subductie zware aardbeving explosief vulkanisme	zware aardbevingen geen vulkanisme

Waar ontstaat een breukgebergte?

1. bij divergentie van continentale korsten
2. bij een transforme beweging van continentale korsten
3. bij convergentie van continentale korsten
4. Bij geen van deze 3 situaties

Waar ontstaat een plooiingsgebergte?

1. bij divergentie van continentale korsten
2. bij een transforme beweging van continentale korsten
3. bij convergentie van continentale korsten
4. Bij geen van deze 3 situaties

Bekijk de kaart en de legenda.
Gebruik eventueel je stencil.
Beredeneer welke vulkaanvorm er kan liggen bij locatie 1 (3p)
Doe het zo:
- beschrijf de plaatbeweging en het type korst
- beschrijf een kenmerk van het magma en wat het magma doet
- trek de conclusie: dus ligt deze vulkaan vorm er.

Beredeneer of er bij locatie 2:
geen, alleen lichte of ook zware aardbevingen zijn (3p)
Doe het zo:
- beschrijf de plaatbeweging en het type korst
- beschrijf wat er tijdens de plaatbeweging gebeurt
- trek de conclusie: dus ontstaan er ..... aardbevingen.

Bekijk de kaart.
Beredeneer of er gebergtevorming plaats geeft gevonden in de
omgeving van de Pantelleria vulkaan.
Indien ja: geef dan aan om welk type gebergte het gaat.

Aanpak

Benoem de plaatbeweging en het type aardkorst.

Vertel wat het gevolg van die plaatbeweging is.

Trek daarna de conclusie waarbij je ingaat op de landschapsvorm die ontstaat.

Bekijk de kaart.
De Pantelleria vulkaan en de Lipari vulkaan liggen best dicht bij elkaar in de buurt.
Toch verschillen deze vulkanen volkomen.
Beredeneer het verschil tussen deze twee vulkanen. (3p)

Aanpak

Benoem de plaatbeweging per vulkaan.

Vertel hoe het magma eruit ziet en wat het magma doet.

Trek daarna de conclusie waarbij je ingaat op de vorm van de vulkaan.

Antwoord

- De Pantelleriavulkaan ligt bij 2 korsten die uit elkaar bewegen terwijl de Lipari vulkaan bij een subductiezone ligt.

- Bij uit elkaar bewegende korsten komt dun/vloeibaar magma omhoog terwijl er bij subductie taai stroperig magma omhoog komt.

- Daardoor is de Pentelleriavulkaan een effusieve schildvulkaan, terwijl de Liparivulkaan een explosieve stratovulkaan is.

Afsluiting

• Waarom en waar verschil zware en lichte aardbevingen?
• Waarom en waar 2 soorten gebergten?
• Hoe ontstaat een mid-oceanische rug?
                           
• Nodig Flex of niet?