Toetsbespreking

• Latijn
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Toetsbespreking

LessonUp komt ook op itslearning, opdat je eventueel foto's kunt maken van je toets en die thuis naast de uitwerkingen kunt leggen 

De bijlage (met de teksten) voor het kunnen beantwoorden van de vragen staat in de chat

5-6 Dissentio ab his qui in fluctus medios eunt et tumultuosam probantes vitam cotidie cum difficultatibus rerum magno animo colluctantur
r. 5: his. Leg in eigen woorden (in het Nederlands) uit wie deze mensen zijn.

1. Mensen die met de golven meegaan
2. Mensen met een druk leven
3. Mensen die de drukte opzoeken
4. Mensen die veel reizen

5-6 Dissentio ab his qui in fluctus medios eunt et tumultuosam probantes vitam cotidie cum difficultatibus rerum magno animo colluctantur.
Een literaire vertaler vertaalt deze zin met ‘Ik ben het niet eens met diegenen die tot midden in de stroom gaan en het roerige leven tarten en dagelijks fier met moeilijke omstandigheden worstelen.’

a. Van welk Latijns tekstelement is ‘tarten’ de weergave?

1. probantes
2. cotidie
3. rerum
4. animo

5-6 Dissentio ab his qui in fluctus medios eunt et tumultuosam probantes vitam cotidie cum difficultatibus rerum magno animo colluctantur.
Een literaire vertaler vertaalt deze zin met ‘Ik ben het niet eens met diegenen die tot midden in de stroom gaan en het roerige leven tarten en dagelijks fier met moeilijke omstandigheden worstelen.’

b. Van welk Latijns tekstelement is ‘fier’ de weergave?

1. magno
2. medios
3. magno animo
4. animo

5-6 Dissentio ab his qui in fluctus medios eunt et tumultuosam probantes vitam cotidie cum difficultatibus rerum magno animo colluctantur.
Een literaire vertaler vertaalt deze zin met ‘Ik ben het niet eens met diegenen die tot midden in de stroom gaan en het roerige leven tarten en dagelijks fier met moeilijke omstandigheden worstelen.’
c. Met welk Nederlands woord heeft de vertaler het Latijnse ‘res’ weergegeven?

1. diegenen
2. leven
3. stroom
4. omstandigheden

r.6 sapiens ista feret

Waar verwijst ‘ista’ naar? Geef de letter van het juiste antwoord.

1. in fluctus medios
2. probantes
3. difficultatibus rerum
4. magno animo

Leg uit op basis van je algemene kennis van de Stoa of Seneca tot een sapiens (zoals in r.6) kan worden gerekend. Gebruik in je antwoord in ieder geval de termen: sapiens – proficiens – secundum naturam vivere

Zie blz 6 van je boekje. 

Seneca beschouwt zichzelf als een proficiens

Als je zegt dat jij Seneca een sapiens vindt met goede argumentatie is het ook goed

r.10 domini
Citeer het Latijnse tekstelement uit het voorafgaande dat inhoudelijk hetzelfde zegt.

1. tyranni
2. Triginta tyranni
3. tyranni Socraten
4. circumsteterunt

Als afsluiting van een brief ‘betaalt Seneca altijd havengeld’ door middel van een algemeen citaat. Het citaat is in dit geval ‘initium est salutis notitia peccati’.

Leg in eigen woorden (in het Nederlands) uit wat dit citaat betekent.

dat je pas van je fouten kan leren als je ze eerst (er)kent

Dit citaat is ook van toepassing op de inhoud van deze brief. Wat is dus het advies van Seneca aan Lucillius?

1. eerst het probleem en oplossing bij zichzelf zoeken
2. hij moet eerst zijn depressie genezen
3. hij moet eerst havengeld betalen
4. hij moet doorzetten en afmaken waar hij aan begonnen is

Wat zou jij Lucilius in zijn situatie adviseren?

als je antwoord maar betrekking heeft op Lucilius! 

Deel 2 : Livius, de stichting van Rome

r. 1 in iis locis

Leg uit waarom Romulus en Remus juist op die plek een stad wilde stichten. Antwoord in het Nederlands, maar ondersteun je antwoord met het betreffende Latijnse tekstelement.

ze zijn op die plek te vondeling gelegd en opgevoed – 1 punt ; ubi expositi ubique educati erant – 1 punt 

NOTA BENE:

alleen de woorden expositi en educati als citaat verwerkt in het antwoord: voor deze keer nog goed maar eigenlijk fout: een vraag als deze vraagt naar een antwoord in het Nederlands met daarbij, ter ondersteuning of illustratie, één samenhangend citaat

r.5 foedum certamen

Leg uit dat je met de kennis van hoe het afloopt in beide versies (weergegeven in r.13-16) inderdaad kan zeggen dat het een ‘foedum certamen’ was.

foedum certamen:

afschuwelijke / schandelijke strijd

De strijd loopt hoe dan ook af met de moord / doodslag op Remus

r.6-7 Quoniam gemini essent nec aetatis verecundia discrimen facere posset.

Welke bewering is waar?

1. ‘nec’ verbindt hier twee verschillende redenen met elkaar
2. ‘nec’ geeft hier een dubbele ontkenning weer
3. nec’ wordt hier gebruikt als litotes
4. 'nec’ geeft hier het gevolg van de eerste bewering weer

De eerste versie heeft de voorkeur van Livius. Waarom vertelt hij dan de tweede versie ook? Geef antwoord in het Nederlands en ondersteun je antwoord met een Latijns tekstelement.

Omdat dit bij het volk bekender was volgatior fama (1 punt)], een gerucht van het volk dat wijdverbreid is (maar dus niet zijn versie van het verhaal) (1 punt)

alleen volgatior geciteerd: ok

Als je deze beide versies afzet tegen de tekst van Ennius (niet in de bijlage opgenomen), welke versie geeft Ennius dan?

Kies uit: versie 1 / versie 2 / geen van beide en leg je antwoord uit.

 geen van beide. Bij Ennius verloopt de overgang van vogeltekens naar koningschap heel snel en zonder moord en doodslag (1 punt)

 geen uitleg: 0

Hoewel Ennius en Livius over hetzelfde verhaal schrijven, leven ze beide in een hele andere tijd in de geschiedenis. Leg deze bewering uit.

- Ennius leefde in de 2e eeuw voor Christus in de Republiek en Livius rond het begin van de jaartelling bij het begin van de Keizertijd (beste antwoord)

- het was een belangrijk verhaal dat zich in een heel andere tijd afspeelde, die ze allebei niet hebben meegemaakt, en daar hebben ze beide een versie van gegeven.

-AIs je kijkt naar de taal, is het duidelijk dat Ennius eerder leefde, omdat hij oudere woorden gebruikt.

Deel 3: vertaalopgave

Quis sine querella moritur?

moritur komt van moror en is dus:

1. actief
2. passief
3. deponens

Quis sine querella moritur?  1

Wie sterft er zonder gejammer?

wie zal/zou er sterven zonder…: ok

verleden tijd voor moritur en exit: 0

Quis extremo die dicere audet:
audet komt van:

1. audio, audire (horen)
2. audeo, audere (durven)

Quis extremo die dicere audet:  1

Wie durft er op zijn laatste dag te zeggen:

op de extreme dag: 0

wie hoort: 0

over de laatste dag: 0

moritur, audet, exit: 3x tijdfout, 2x rekenen

Vixi et cursum peregi:

tijden vixi en peregi?

1. 2x pf
2. 1x pf (vixi) en 1x pr
3. 2x praes
4. 2x inf pass

"Vixi et cursum peregi:   1

quem fortuna dederat  1 

Ik heb geleefd en ik heb de koers voltooid, die het lot/fortuna mij had/heeft gegeven

passief gemaakt (die mij door het lot gegeven was) ok

heeft gegeven: ok

Quis non recusans,/1 quis non gemens exit?/1
recusans en gemens zijn:

1. ppa
2. ppp
3. pfa

Quis non recusans,/1 quis non gemens exit?/1  

Wie sterft er niet, terwijl hij protesteert/protesterend ; wie (sterft er niet), terwijl hij zucht/zuchtend?

 

Wie weigert niet, 0

wie sterft niet met gezucht: ok

wie stierf niet ( en de rest goed): 1

wie protesteert niet, wie zucht niet als hij sterft: ok (eigenlijkparticipium en hoofdww. omgedraaid)

Atqui hoc ingrati est:  1 

Maar toch is dit kenmerkend voor een ondankbaar mens:

Hier is vaak de aantekening gemist.

non esse contentum praeterito tempore. 2

dat het niet tevreden is met de voorbijgegane tijd.

niet tevreden zijn met de voorgegane tijd: ok

niet tevreden zijn met het voorbijgaan van tijd: 1

zij zijn niet tevreden: ok

Semper pauci dies erunt, si illos numeraveris.  2

Er zullen altijd weinig dagen zijn, als jij ze geteld zult hebben.

er zijn altijd weinig dagen, als jij ze hebt geteld/telt

Er zijn altijd te weinig dagen: ok

als je ze hebt geteld: ok

Cogita/1 non esse summum bonum in tempore. /1

cogita is:

1. inf pr
2. imp pr
3. 3e ev pr
4. ppp nom ev man

Cogita/1 non esse summum bonum in tempore. /1

wat voor constructie zie je in het tweede deel?

1. ppa
2. gerundium
3. gerundivum
4. aci

Cogita/1 non esse summum bonum in tempore.  /1

Bedenk dat het hoogste goed niet afhangt van de tijd.

Bedenk/denk: 1 punt

bedenk niet: en de rest fout: 1 punt

(Quantumcumque est, boni consules. ) 0

Hoe kort die tijd ook is, wees er tevreden mee

Ut prorogetur tibi dies mortis /2

nihil proficitur ad felicitatem,  /1

Ook al zal voor jou de dag van de/je dood worden uitgesteld

ook al stel jij de dag van sterven uit : 2

De dag van het sterven: ok

Ook al wordt voor jou…: ok

het voegt niets toe aan jouw geluk,

Er wordt niets toegevoegd

quoniam mora non fit beatior vita, sed longior.

omdat het leven door uitstel niet gelukkiger wordt, maar langer.

Omdat uitstel geen mooier leven brengt, maar langer: 1 

mora komt niet van mors!

mora staat in de ablativus, zie aantekening