3.2 Nederland en Europa

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

 Nederland en Europa

paragraaf 3.2

Deze les

wat?	hoe?	tijd?
terugblik	klassikaal	5 min
uitleg 3.2	klassikaal	15 min
zelstandig werken	individueel	10 min

Wat is absolutisme?

1. Een regeringsvorm waarbij de macht van de adel groter is dan die van de vorst
2. Een regeringsvorm waarbij de vorst moet luisteren naar de adel
3. Een regeringsvorm waarbij de macht van de vorst door niets wordt beperkt
4. Een regeringsvorm waarbij de vorst in oorlog is met heel Europa.

Lodewijk XIV liet alle belangrijke edelen bij hem op het paleis van Versailles wonen.
Waarom deed hij dat?

1. Hij was erg eenzaam, zo had hij veel bezoek
2. Hij wilde dat de hele adel bij elkaar was om effectief samen te kunnen werken
3. Hij vertrouwde ze niet, op deze manier kon hij ze goed in de gaten houden

Wat waren regenten?

1. Rijke mannen met bestuurlijke functies binnen de Republiek der Zeven verenigde Nederlanden.
2. Koningen van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
3. Handelaren met veel geld.
4. Plaatsvervangers van de Spaanse koning, die tijdelijk de baas waren binnen de Republiek.

Juist of onjuist?
Het Engelse parlement had weinig macht

1. Juist
2. Onjuist

Wie was opperbevelhebber van leger en vloot?

1. De stadhouder
2. De gewesten
3. De Staten-Generaal
4. De koning

aan het eind van deze les:

• weet je wat oostzeehandel is en kun je verklaren hoe dit voor de bloeiende welvaart zorgde
• je kent het begrip stapelmarkt en je weet hoe de Amsterdamse stapelmarkt de grootste van Europa kon worden 
• je kent het begrip handelskapitalisme en je kunt hier een voorbeeld van geven 

De Gouden Eeuw

• ook wel de 17e eeuw
• tijd van economische bloei
• maar ook in de kunst
• Niet voor iedereen een Gouden Eeuw
• ook veel zwarte bladzijden 

Stadsuitbuiting

Middeleeuws Amsterdam woonde en werkte iedereen door elkaar.

Ec bloeide op: stadsbestuur maakte uitbreidingsplannen: Grachten gegraven: Het singel, de Herengracht, de Keizersgracht en de Prinsengracht. 

Aan de grachten: koopmanshuizen (kantoor, zolder voor opslag) met tuin. 

arme mensen naar de nieuwe wijk Jordaan

De Amsterdamse Haven

Amsterdam werd de belangrijkste

havenstad, vanwege de stijging van

de zeespiegel konden grote 

schepen Amsterdam makkelijk

bereiken. 

Amsterdamse stapelmarkt 

• Boeren konden niet genoeg voedsel produceren: graan importeren uit oostzeegebied
• opgeslagen in pakhuizen voordat het verder verhandeld werd
• prijzen varieerden op basis van vraag/aanbod
• naast graan ook andere producten in Amsterdam opgeslagen--> Amsterdam werd belangrijkste stapelmarkt vd wereld

oostzeehandel

• ook wel 'moedernegotie'
• graanimport uit Oostzeegebied (Polen), maar ook hout en ijzer uit Zweden

• Leeg heenvaren te duur: Boter, kaas, textiel, wijn en vis naar Oostzeegebied  
  

➤Amsterdam werd een belangrijke havenstad in de zeventiende eeuw. Waarom lag Amsterdam voor de handel op een goede plek? Kies het juiste antwoord.

1. De stad lag halverwege op de handelsroute tussen Noord- en Zuid-Europa.
2. Omdat Amsterdam de hoofdstad van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was.
3. Vanaf Amsterdam kon je per schip over de rivieren naar Duitsland varen.
4. Amsterdam lag dichtbij de rivier Schelde. Dat was makkelijk voor de handel.

Gevolgen Moedernegotie  

Goedkoop graan is verkrijgbaar 

Specialisatie -> gaan zich richten op een specifieke tak van de nijverheid 

- Kaas, Boter, Melk en Vlees 

Ze richten zich op de markt -> Commerciële landbouw

Producten opslaan om later te verhandelen noem je:

1. handelskapitalisme
2. stapelmarkt
3. VOC-principe
4. pakhuispolitiek

➤Een schip dat vanuit Amsterdam naar de landen rond de Oostzee vaart, is geladen met: 

1. kaas, textiel en vis
2. wijn en olie
3. specerijen
4. graan en hout

➤Een schip dat vanuit de landen rond de Oostzee naar Amsterdam vaart, is geladen met:

1. kaas, textiel en vis
2. wijn en olie
3. specerijen
4. graan en hout

➤Waarom werden Amsterdam en Antwerpen stapelmarkten? 

Kies het juiste antwoord.

1. De Spanjaarden stonden niet toe dat andere steden als stapelmarkt gebruikt werden.
2. Vanuit deze steden konden producten via de rivieren naar Spanje vervoerd worden.
3. Amsterdam en Antwerpen hadden mooie grachtenpanden. Daar was ruimte genoeg om producten op te slaan.
4. De reis tussen Noord- en Zuid-Europa duurde lang. Amsterdam en Antwerpen lagen ongeveer halverwege, en waren dus goede plaatsen om te wachten tot de winter voorbij was.

handelskapitalisme 

kapitaal/bezit vermeerderen door producten in te kopen en te bewerken om met winst door te verkopen. Een deel van de winst investeer je in je bedrijf. 

• geleerd door goede contacten uit Antwerpen

• Maar: 1585: Antwerpen in handen van Spanjaarden --> vluchtelingen met kennis en kapitaal naar Amsterdam 

Regels voor oorlog

Door de welvaart was er een groot huurleger    -> 1648: Vrede van Münster

Volkenrecht: regels tussen landen

Hugo de Groot: je mag alleen oorlog voeren voor zelfverdediging of een andere goede reden -> oorlogsrecht

De zee is van niemand, dus iedereen mag daar gebruik van maken

Wat is handelskapitalisme?

1. Alleenrecht om in een gebied (of in een bepaald product) handel te drijven.
2. Boeren werken voor de nijverheid of voor de export en niet alleen meer voor eigen dorp of streek.
3. Versterkt steunpunt voor de handel van bijvoorbeeld VOC of WIC
4. Kapitaal vermeerderen door handel te drijven én door gekochte (ingevoerde) materialen en grondstoffen te laten bewerken en daarna te verkopen met meer winst dan met handel alleen.

Leg met een voorbeeld uit wat handelskapitalisme betekent

Wereldeconomie

1. overheersing van een kolonie om er geld aan te verdienen
2. het geheel van productie en handel in de wereld
3. alleenrecht
4. mensen of bedrijven die hetzelfde willen bereiken als jij